Ελένη Κουτσούδη-Ιόλα: Ο θείος μου πίσω από το μύθο

Γιατί τώρα, 34 χρόνια μετά τον θάνατό του, ένα βιβλίο για τον Ιόλα;

Η ανιψιά του, Ελένη Κουτσούδη-Ιόλα, που παρουσίασε χθες το απόγευμα το βιβλίο της «Ο θείος μου Αλέξανδρος Ιόλας. Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο» (εκδόσεις Μίνωας), ένα είδος βιογραφίας του ευφυούς συλλέκτη και γκαλερίστα με την πολυτάραχη ζωή και το άδοξο τέλος, θεωρεί ότι ο κόσμος είναι πιο έτοιμος τώρα να ακούσει.

Χωρίς βεβαίως να διατηρεί αυταπάτες, ότι ένα βιβλίο μπορεί να αλλάξει τις γνώμες των ανθρώπων… Από την άλλη όμως, ήταν μια υπόσχεση, που είχε δώσει η ίδια στον αγαπημένο της θείο – αδελφό του πατέρα της – και νονό, ήδη από το 1979 πριν να εγκατασταθεί μονίμως στην Ελλάδα και αρχίσει η πορεία προς την πτώση.

Για την ίδια εξάλλου, σημαντικό ήταν να υπάρξει μία εμπεριστατωμένη ιστορία της ζωής του, να καταρριφθούν διάφοροι μύθοι που δημιουργήθηκαν γύρω από το πρόσωπό του, μαζί και ανυπόστατες κατηγορίες ή «μαρτυρίες» χωρίς τεκμηρίωση. «Η απερίσκεπτη απλοχεριά του γύριζε και εναντίον του, γιατί δεν σκεφτόταν τις συνέπειες των πράξεών του», όπως είπε η ίδια. Έτσι, οι αναμνήσεις και η προσωπική της εμπειρία συνοδεύονται στο βιβλίο από αρχειακό υλικό, μαζί με επιστολές, συνεντεύξεις, δημοσιεύματα.

Η κυρία Κουτσούδη-Ιόλα λοιπόν, κλινική ψυχολόγος, μίλησε για την ιδιαίτερη προσωπικότητα του Ιόλα, τη σχέση που είχε μαζί του από μικρή ηλικία και τη ζωή της κοντά του, απαντώντας και στο ερώτημα γιατί αρνήθηκε να την υιοθετήσει, όπως εκείνος ζητούσε επίμονα. «Τότε δεν καταλάβαινα, γιατί να με υιοθετήσει, από τη στιγμή που ζούσε ο πατέρας μου, παρ΄ότι και εκείνος το ήθελε», όπως είπε. «Όμως τώρα ξέρω ότι αυτή ήταν η κατάλληλη στιγμή, όταν ζούσε ακόμη. Γιατί, όταν πέθανε, δεν ήθελα πια να δεχτώ και να έλθω σε ρήξη με τα άλλα άτομα της οικογένειάς μου».

Η αφαίμαξη

Η Νίκη Στάιφελ, αδελφή του Ιόλα, υπήρξε άλλωστε το κατ΄ εξοχήν άτομο με το οποίο ήρθε σε αντιπαράθεση μετά τον θάνατό του, καθώς ήταν συγκληρονόμοι. «Η θεία μου υπέφερε από το σύνδρομο του μισοάδειου ποτηριού, τίποτε δεν ήταν αρκετό για να την κάνει ευτυχισμένη», όπως ανέφερε, χαρακτηρίζοντας πολύ «κομψά», θα μπορούσε να πει κανείς, την συμπεριφορά της γυναίκας, με την οποία βρισκόταν στα δικαστήρια επί χρόνια. «Δεν θέλω να θυμάμαι την εικόνα της στο Κακουργιοδικείο, μιας γυναίκας 80 χρονών», όπως είπε, προσθέτοντας όμως ότι την έχει συγχωρήσει.

«Η αφαίμαξη των έργων έγινε από την συγκληρονόμο», ανέφερε ωστόσο ο σύζυγος της κυρίας Κουτσούδη-Ιόλα, Γκυ Νατάν, ο οποίος περιγράφει διεξοδικά στο ίδιο βιβλίο τις δικαστικές περιπέτειες με την Νίκη Στάιφελ. Μιλώντας για τους μεγάλους δικαστικούς αγώνες, που έγιναν στην Αμερική κυρίως, αλλά και στην Ελλάδα ο κ. Νατάν είπε ότι μετά τον θάνατο του Ιόλα είχαν σκεφτεί να αποποιηθούν την κληρονομιά αλλά «αυτό δεν ήταν εφικτό για διάφορους λόγους, οπότε έπρεπε να το αντιμετωπίσουμε». Προσθέτοντας μάλιστα ότι τα σχετικά αρχεία που βρίσκονται στα χέρια τους είναι 30.000 σελίδες.

Τα αρχαία

Όσον αφορά τις αρχαιότητες «Ο Ιόλας ήταν αναγνωρισμένος συλλέκτης αρχαιοτήτων από το 1966», επισήμανε ο ίδιος, και όχι αρχαιοκάπηλος, όπως είχαν ισχυρισθεί όσοι τον κατηγορούσαν. Πού βρίσκεται όμως, αυτή η συλλογή; Στο ερώτημα αυτό κανείς δεν μπορεί να απαντήσει, όπως είπε ο κ. Νατάν, καθώς μετά την κλοπή του μεγαλύτερου μέρους της, και παρά την ενασχόληση και της Ιντερπόλ με το θέμα, δεν έχει εντοπισθεί ακόμη το παραμικρό.

«Η συλλογή περιελάμβανε 854 αρχαία, που καταγράφηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ παράλληλα σφραγίσθηκε και το σπίτι», ανέφερε ο ίδιος, θυμίζοντας τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Τις διαρρήξεις, που γίνονταν στη βίλα και την μεγάλη κλοπή του Ιουλίου του 1989, όταν εξαφανίστηκαν 628 αρχαιότητες, που ήταν συγκεντρωμένες όλες μαζί σε ένα δωμάτιο. «Απέμειναν 136 αρχαία, εξ αδιαιρέτου με την θεία», είπε. «Σε εμάς αναλογούσαν 63 και τα έχουμε στην κατοχή μας. Τα υπόλοιπα βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Βυζαντινό Μουσείο, γιατί η κόρη της δεν ζει στην Ελλάδα, επομένως δεν μπορεί να τα κατέχει». Τέλος ο ίδιος πρόσθεσε ότι είχαν εκδηλώσει την πρόθεσή τους να τα δωρίσουν στο Δημόσιο, χωρίς ωστόσο να διευκρινίσει γιατί αυτό δεν τελεσφόρησε.

«Η κληρονομιά μου από τον θείο μου είναι ότι, από μικρή, μου άνοιξε τα μάτια για να βλέπω τον κόσμο, να μαθαίνω διαρκώς και να μορφώνομαι, γιατί θεωρούσε την παιδεία πολύ σημαντική», κατέληξε η κυρία Κουτσούδη-Ιόλα. «Ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα, όπως έλεγε και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να προσαρμοστούμε».

Διαβάστε επίσης:

Πού βρίσκεται σήμερα η περίφημη συλλογή Ιόλα; Τι γλίτωσε από τις λεηλασίες και μια δημοπρασία

Μπισκότα Παπαδοπούλου: Μια γερή κληρονομιά για το μέλλον – Έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Το «Εξάγωνο» της Μόσχας. Νέο μουσείο της Ντάσα Ζούκοβα