Ήταν το εργαστήριο του σπουδαιότερου γλύπτη της αρχαιότητας, μετά από αιώνες έγινε χριστιανική βασιλική για να φθάσει στο σήμερα ως ένα από τα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας. Είναι το εργαστήριο του Φειδία _και στη συνέχεια Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Ολυμπίας_  που αποκαθίσταται από το υπουργείο Πολιτισμού με σκοπό την προστασία του, μέσα από επεμβάσεις, που στοχεύουν στην αναγνωσιμότητα του, χωρίς να διαταράσσεται η πατίνα του χρόνου στις επιφάνειές του.

Η ιστορία του μνημείου ξεκινά  από την Κλασική εποχή, το τρίτο τέταρτο του 5ου π.Χ. αιώνα, όταν ο Φειδίας, μετά από τα έργα του στην Ακρόπολη των Αθηνών, έφθασε στην Ολυμπία για να φιλοτεχνήσει το άγαλμα του Ολυμπίου Διός. Αρχικά αποτελούσε ένα αυτόνομο κτήριο, ελεύθερο στο χώρο που ανατολικά γειτόνευε με τον σύγχρονό του «Θεηκολεώνα» (την οικία των ιερέων της Άλτεως) και προς τα δυτικά με το επίσης σύγχρονο «Ηρώον». Από την αρχική ανωδομή δεν σώζεται τίποτε, αφού μεταγενέστερα αντικαταστάθηκε όλο αυτό το τμήμα του κτηρίου.  Όσο για τη στέγη ήταν ξύλινη, καλυμμένη με κεραμίδια κορινθιακού τύπου. Προκύπτει μάλιστα από την ανασκαφή, διέθετε μια περίτεχνη σίμη. Όλα αυτά είναι στοιχεία που συνηγορούν στην χρονολόγησή τους.

Στο πέρασμα του χρόνου και κατά την Ελληνιστική εποχή, μικρά και μεγάλα κτήρια προστέθηκαν σταδιακά στον άμεσα περιβάλλοντα χώρο του εργαστηρίου, που κατέληξε πλέον, τμήμα ενός μεγάλου σε έκταση κτηριακού συγκροτήματος. Κατά την ύστερη Ελληνιστική περίοδο, μεταξύ 2ου π.Χ. και 1ου μ.Χ., έγιναν εξάλλου, μεγάλες αλλαγές στον περιβάλλοντα χώρο του εργαστηρίου όπως και στον Θεηκολεώνα, στο ανατολικό τμήμα του οποίου προστέθηκε ένα περιστύλιο.

Νέες αλλαγές έγιναν στην Ρωμαϊκή εποχή και μόνο η αρχική διαρρύθμιση του κτηρίου με τους δύο χώρους, δηλαδή τον πρόδομο και την κύρια αίθουσα παρέμεινε αναλλοίωτη.  Στην Βυζαντινή περίοδο τέλος, μεταξύ 435 και 451 μ.Χ., στο ερείπιο του εργαστηρίου εγκαταστάθηκε το σπουδαιότερο κτήριο του βυζαντινού οικισμού, το κεντρικό κτήριο της χριστιανικής λατρείας. Ο κτηριακός τύπος της παλαιοχριστιανικής βασιλικής  μάλιστα προσαρμόστηκε εύκολα στο ορθογώνιο σχήμα του υφιστάμενου κτηρίου.

Η βασιλική της Ολυμπίας θεωρείται σήμερα ως η αρχαιότερη γνωστή παλαιοχριστιανική εκκλησία της Ηλείας. Οι ανασκαφές όμως, είχαν καταστρέψει πολλά στοιχεία της παλαιοχριστιανικής φάσης της (κόγχη ιερού, αγία τράπεζα, στυλοβάτης νότιας κιονοστοιχίας, κιονοστοιχία νάρθηκα, τοίχοι διαμερισμάτων), για λόγους προόδου της έρευνας.

Το εργαστήρι του Φειδία και η παλαιοχριστιανική βασιλική

Όπως επισημαίνει η υπουργός Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη «Η ανάδειξη των οικοδομημάτων της ρωμαϊκής περιόδου –πέρα από την προστασία των μνημείων αυτών καθ΄ αυτών- θα προσδώσει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εικόνα στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, ενώ θα ενισχύσει σημαντικά το χρόνο παραμονής των επισκεπτών, που σήμερα περιορίζουν την περιήγησή τους στην έκταση που είχε το Ιερό στην Κλασική εποχή».

Η  μελέτη, εκπονήθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.