«Δι’ αυτά πολεμήσαμεν…» Τότε και πάντα. Το 1821 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Όταν στην Επανάσταση του 1821 ο στρατηγός Μακρυγιάννης απέτρεπε κάποιους στρατιώτες να πουλήσουν αγάλματα σε ξένους, λέγοντας «αυτά και δέκα χιλιάδες τάλαρα να σας δώσουνε, να μη καταδεχτείτε να βγουν από την πατρίδα μας. Δι’ αυτά πολεμήσαμεν», έγραφε για ακόμη μια φορά ιστορία, συνδέοντας την ελληνική αρχαιότητα με την αναγεννώμενη εθνική υπερηφάνεια και τους αγώνες των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους.

«Δι’ αυτά πολεμήσαμεν… Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση» είναι και ο τίτλος της πρώτης έκθεσης, που διοργανώνει με γοργούς ρυθμούς, προκειμένου να εγκαινιασθεί τον επόμενο μήνα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για να τιμήσει την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Ακολουθεί, μέσα στο 2020 και στο πλαίσιο του εορτασμού των 2500 χρόνων από τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας η έκθεση «Ο νικηφόρος αγώνας κατά των Περσών», που θα εγκαινιασθεί την Τρίτη 29 Σεπτεμβρίου, ακριβώς την ημέρα, που σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές τα ελληνικά στρατεύματα υπό τον Θεμιστοκλή συνέτριψαν τον περσικό στόλο, εκδιώκοντας τον Ξέρξη από την Ελλάδα. Και το διετές, επετειακό αφήγημα ολοκληρώνεται με πρωτότυπες, παράλληλες εκθέσεις εν είδει εκθεσιακών σταθμών μέσα στο μουσείο, όπως επίσης με εκδηλώσεις – δράσεις, ακόμη και στο αίθριο του κτιρίου.

Κοινό χαρακτηριστικό όμως όλων, που ως κεντρική ιδέα και σύνδεσμος διατρέχει τις εκδηλώσεις είναι η έννοια της Νίκης.  «Της γυναικείας, φτερωτής θεότητας των Ελλήνων, που θα λειτουργεί ως συνεκτικός σύνδεσμος γεφυρώνοντας τις διαφορετικές εκθεσιακές αφηγήσεις και προσφέροντας διαχρονικές αναφορές συμβολισμών σε όσα κινούν και εμπνέουν τον άνθρωπο», όπως είπε στην εκδήλωση για το νέο έτος σήμερα το απόγευμα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η διευθύντριά του κυρία Μαρία Λαγογιάννη.

Αρχαιότητες, που προέρχονται από τις πρώτες συλλογές του μουσείου σε συνδυασμό με νεότερα έργα από άλλους φορείς συνθέτουν την έκθεση για την Επανάσταση του ΄21. «Ο τίτλος δανείζεται το γνωστό απόφθεγμα του Στρατηγού Μακρυγιάννη, καθώς το μουσειολογικό αφήγημα εστιάζει στο ρόλο, που έπαιξαν οι ελληνικές αρχαιότητες στην ιδεολογική ενίσχυση της μεγάλης εθνεγερσίας» επεξηγεί η κυρία Λαγογιάννη. Προσθέτοντας πως «Ο νικηφόρος  Αγώνας του 1821 θεμελιώθηκε όχι μόνο στην απαίτηση του ελληνικού λαού για ελευθερία αλλά και στα ιστορικά του δικαιώματα πάνω στα απαράμιλλα έργα των αρχαίων προγόνων». Μετά το πέρας της μάλιστα, η έκθεση θα παρουσιάζεται ως ψηφιακή ή εικονική στην ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου,  ώστε να είναι προσιτή σε όλη τη διάρκεια του 2021 στο  ευρύτερο κοινό.

Τεκμήρια από την αρχαιότητα, που αναδεικνύουν πτυχές του νικηφόρου αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών αλλά και νεότερα έργα, καθώς και ερμηνευτικό υλικό περιλαμβάνονται εξάλλου στη θεματική έκθεση της επετείου των 2.500 ετών από τις Θερμοπύλες και τη Σαλαμίνα με σκοπό να φωτίσουν τον αντίκτυπο, που είχαν αυτές οι σημαντικές νίκες στην ιδεολογική προετοιμασία του 1821 αλλά και στη νεότερη εποχή.

Οι δράσεις στο Εθνικό Αρχαιολογικό όμως, δεν σταματούν εδώ. Δύο εκθεσιακοί «σταθμοί» δημιουργούνται μέσα στο μουσείο, συγκεκριμένα σε δύο διαφορετικές αίθουσες, όπου με οπτικοακουστικές προβολές και ενημερωτικό υλικό θα αναδεικνύονται εκθέματα, που μιλούν για τους νικηφόρους αγώνες του σώματος και του πνεύματος κατά την διάρκεια της ειρήνης.

Πρώτος σταθμός, οι «Νίκες στους αθλητικούς αγώνες», με σημείο αναφοράς, στην καρδιά του μουσείου, τον περίφημο «Τζόκεϋ του Αρτεμισίου», που είχε ανασυρθεί από τη θάλασσα τμηματικά το 1928 και το 1937. Ένα μοναδικό έργο τέχνης, με τον νεαρό αναβάτη, που ιππεύει πάνω στον ορμητικό  κέλητα να αφηγείται τη δική του ιστορία και τον προσωπικό του αγώνα ενώ η στεφανηφόρος Νίκη «σφραγίζει» το σώμα του χάλκινου αλόγου.

Το δίπολο «σώμα και πνεύμα», όπως εκφράστηκε σε γυμναστήρια, στάδια και θέατρα, αθλητικούς, μουσικούς και δραματικούς αγώνες αλλά και στα μεγάλα θεραπευτήρια, εκεί όπου κατέφευγαν όσοι αναζητούσαν τη λύτρωση υπηρετεί εξάλλου ο δεύτερος σταθμός με τίτλο «Οι Νίκες στα πάθη του σώματος και της ψυχής». Επίκεντρο είναι η αίθουσα με τις λαμπρές, μαρμάρινες Νίκες από το ιερό της Επιδαύρου. Η Νίκη που κοσμούσε το κεντρικό ακρωτήριο του ναού του Ασκληπιού κρατώντας στα χέρια της μια πέρδικα, σύμβολο της θεραπευτικής δύναμης του θεού αλλά και οι Νίκες από τον ναό της Αρτέμιδας, δίνοντας πάντα ελπίδα και θάρρος στον καθημερινό, προσωπικό αγώνα των ανθρώπων.

Γιατί «ο ελληνικός πολιτισμός είναι ολιστικός. Ασκούσε πνεύμα και σώμα, καθημερινά», λέει η κυρία Λαγογιάννη. «Δεν ήρθαν ξαφνικά οι Θερμοπύλες και η Σαλαμίνα, ούτε τα μεγάλα θεραπευτήρια και το θέατρο. Όλα αυτά  είναι  χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού, παρακαταθήκη για όλους μας. Γιατί είμαστε κι όλοι εμείς, που προσπαθούμε καθημερινά για τις  δικές μας Νίκες».

Με σταθερή αύξηση επισκεψιμότητας, που ευελπιστεί να απογειωθεί με την επέκτασή του, όπως έχει αναγγείλει ο πρωθυπουργός, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο πέτυχε κι αυτό μία νίκη μέσα στο 2019, ξεπερνώντας για πρώτη φορά τους 600.000 επισκέπτες. «Φέρατε στο Μουσείο σας την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης» και «Thank you for making new what is millenary» ήταν δύο από τα χιλιάδες θετικά σχόλια των επισκεπτών.

Κάνοντας μάλιστα τον απολογισμό της πενταετίας 2015-2019 η διευθύντριά του, αναφέρει την εντυπωσιακή αύξηση της επισκεψιμότητας, που ήταν της τάξης του 27,71% . Κάτι στο οποίο συνετέλεσε η άκρως ενδιαφέρουσα και επιτυχημένη εκθεσιακή τριλογία αυτών των ετών με τρεις διαφορετικές εκθέσεις,  τους «Περιηγητές», τις «Οδύσσειες» και τις  «Αμέτρητες όψεις Ωραίου», που ανέδειξαν όψεις της ιστορικής παρουσίας και της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του μεγαλύτερου και αρχαιότερου ελληνικού μουσείου.

Η τελευταία από αυτές εξάλλου, οι «΄Οψεις του Ωραίου» ταξιδεύουν εντός του 2020 στο Πεκίνο και συγκεκριμένα στο Εθνικό Μουσείο της Κίνας με το οποίο το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει συνάψει μνημόνιο συνεργασίας. Ήδη άλλωστε έχουν παρουσιαστεί, σε μικρότερη εκδοχή, στην Σπάρτη, τα Ιωάννινα, την Τήνο και τη Χίο σε τέσσερα Μουσεία του Δικτύου του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Αλλά και η φωτογραφική έκθεση «Από την κατάχωση των μνημείων στην ανάδυση της μνήμης» παρουσιάσθηκε και στο Μουσείο Θάλασσα στην Άγια Νάπα Αμμοχώστου, στην Κύπρο ενώ το «Ναυάγιο των Αντικυθήρων» βρίσκεται τώρα στο Πεκίνο και συγκεκριμένα στην Απαγορευμένη Πόλη, όπου η έκθεσή του παρατάθηκε ως τον Φεβρουάριο.

Είναι γεγονός ότι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχοντας συμπληρώσει 150 χρόνια από την ίδρυσή του και καλούμενο να επαναπροσδιορίσει το στίγμα του σε έναν κόσμο που αλλάζει, έχει τολμήσει μία εξωστρέφεια, που μόνον θετικά αποτελέσματα έχει αποδώσει.