Όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι προσλαμβάνονταν, απολύονταν και επανα-προσλαμβάνονταν, ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις, που σε κάποιες εποχές ήταν καταιγιστικές. Όταν «Φύλλα Ποιότητος» κατέγραφαν την πορεία και την εξέλιξή τους. Κι όταν οι γυναίκες απαγορευόταν να κατέχουν θέση στο δημόσιο ει μη μόνον ως βοηθητικό προσωπικό.

Έναν αιώνα πριν όλα αυτά, στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα, ανάμεσα σε διαρκείς πολέμους και πολιτικές αναταραχές, με τη θέση του δημοσίου υπαλλήλου να είναι πολύφερνη αλλά και εξαιρετικά ασταθής. Η ιστορία αυτής της περιόδου έχει καταγραφεί πολλαπλώς, αποκτά όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον μέσα από αυτά τα «Φύλλα Ποιότητος Δημοσίου Οικονομικού Υπαλλήλου» των αρχείων του Γενικού Χημείου του Κράτους, τα οποία κατατέθηκαν στο Κεντρικό Συμβούλιο  Νεωτέρων Μνημείων, προκειμένου να χαρακτηρισθούν ως νεώτερα μνημεία, ύστερα από εισήγηση της  Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ.

Η ενότητα περιλαμβάνει τα τυποποιημένα έντυπα- φύλλα προσωπικού 59 υπαλλήλων, που υπηρέτησαν ως χημικοί στο Χημικό Εργαστήριο του Υπουργείο Οικονομικών από την ίδρυσή του, το 1904 και στη συνέχεια στο Γενικό Χημείο του Κράτους. Ανάμεσά τους και τα στελέχη της συγκεκριμένης υπηρεσίας, εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής με αξιοσημείωτη δράση εντός και εκτός των συνόρων, όπως ο Πέτρος Ζαλοκώστας ιδρυτής του πρώτου Χημικού Εργαστηρίου, και «πατέρας» ουσιαστικά της βιομηχανίας στην Ελλάδα, μέτοχος και σύμβουλος των πρώτων ελληνικών βιοτεχνιών και βιομηχανιών. Ή ακόμη ο Ελευθέριος Συνοδινός, καθηγητής της Έδρας της Χημείας και Εμπορευματολογίας στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς, που είχε αναπτύξει μία νέα μέθοδο για την ανίχνευση της νοθείας ελαιολάδου με σπορέλαιο ή πυρηνέλαιο.

Πολιτική και οικονομική ιστορία

Έντυπα και χειρόγραφα έγγραφα, που περιλαμβάνονται δηλαδή, σε αυτό το αρχείο περιέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την ανάπτυξη της οικονομίας του ελληνικού κράτους αλλά και για την ανάπτυξη και εξέλιξη της επιστήμης της χημείας και γενικότερα των επιστημών, στην αρχή του 20ου αιώνα στην Ελλάδα. Την μελέτη και την λεπτομερή καταγραφή τους έχει κάνει η δρ. Κωνσταντίνα Βάκκα, υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης και των Συλλογών του Γενικού Χημείου του Κράτους.

Η επαγγελματική δραστηριοποίηση των πρώτων χημικών, η εκπαίδευσή τους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό από το 1876 έως το 1937, τα πρώτα Δημόσια και Κρατικά Χημικά Εργαστήρια και η εξέλιξή τους αλλά και η οικονομική και κοινωνικό-πολιτική κατάσταση της εποχής, όλα αποτυπώνονται σ΄αυτά τα «Φύλλα Ποιότητος».

Δύο Βαλκανικοί Πόλεμοι, δύο Παγκόσμιοι, συνεχείς αλλαγές των κυβερνήσεων και πραξικοπήματα, χωρίς να παραλείπεται ο πολιτικός διχασμός των Ελλήνων μεταξύ Βασιλικών και Βενιζελικών χαρακτηρίζουν άλλωστε, τις δύο πρώτες δεκαετίες του αιώνα.

Ελευθέριος Βενιζέλος
Ελευθέριος Βενιζέλος

Προσλήψεις και απολύσεις

Ειδικά μάλιστα την περίοδο 1910-1936 οι έντονες εσωτερικές πολιτικές αναταραχές επηρέασαν και τη σταδιοδρομία των δημοσίων υπαλλήλων. Χαρακτηριστικές είναι, για παράδειγμα, οι  απολύσεις και οι επαναδιορισμοί με τη λεγόμενη Προσωρινή Κυβέρνηση (1916-1917) που συγκροτεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος, οι οποίες αποτυπώνονται στα «Φύλλα Ποιότητας».

Την περίοδο αυτή έτσι, μετατέθηκαν ή απολύθηκαν πολλοί, μόνιμοι υπάλληλοι, με το επιχείρημα της μη αποδοχή της νέας κατάστασης. Ταυτοχρόνως, άλλοι που είχαν αποδεχθεί την Προσωρινή Κυβέρνηση προήχθηκαν ενώ προστέθηκαν και νέοι (Να σημειωθεί, ότι ο χρόνος υπηρεσίας στην Προσωρινή Κυβέρνηση αναγνωρίζονταν για τη σύνταξη και την προαγωγή του υπαλλήλου ως διπλάσιος!).

Αλλά όταν το 1920 ο Βενιζέλος έχασε της εκλογές και ανέλαβε ο Δημήτριος Ράλλης, ένα από τα μέτρα της κυβέρνησής του ήταν η επαναφορά των μονίμων υπαλλήλων, που είχαν απολυθεί, καθώς και η κατάργηση της διάταξης αναγνώρισης του διπλάσιου του χρόνου υπηρεσίας. Η νίκη στους Βαλκανικούς Πολέμους εξάλλου, που οδηγεί στην επέκταση του ελληνικού κράτους έχει ως αποτέλεσμα και την αναδιάρθρωση και διεύρυνση του Γενικού Χημείου του Κράτους με νέους διορισμούς.

Οι γυναίκες χημικοί

Αλλά και όσον αφορά τις γυναίκες αυτό το αρχείο αποτυπώνει, έστω και μερικώς, την αντιπροσώπευσή τους στο επιστημονικό δυναμικό, αρχικά του Χημικού Εργαστηρίου του Υπουργείου Οικονομικών (1904-1929) και μετέπειτα του Γενικού Χημείου του Κράτους (1929). Ανάμεσά τους, η Μαργαρίτα Γ. Κλαδά, απόφοιτος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που προσελήφθη το 1921 και δύο ακόμη απόφοιτες της ίδιας σχολής, η Μαρία Γ. Παπαβασιλείου (πρόσληψη 1919) και Μαρία Δ. Μάνου (πρόσληψη 1920), των οποίων τα «Φύλλα Ποιότητος» δεν περιλαμβάνονται στα τεκμήρια  είχαν προσληφθεί ως διοικητικό (βοηθητικό) προσωπικό.

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο άλλωστε, του Γενικού Χημείου του Κράτους (ν. 4328/1929), απαγορευόταν πρόσληψη γυναικών χημικών, αφού «Εις τας θέσεις των τεχνικών υπαλλήλων του Γενικού Χημείου του Κράτους διορίζονται μόνον άρρενες», όπως αναφερόταν. Κάτι που άλλαξε εξ ανάγκης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν άρχισαν να προσλαμβάνονται ως έκτακτο προσωπικό και γυναίκες επιστήμονες.

Διαβάστε επίσης:

Κτίριο Ρούσβελτ: Πολυτελές εστιατόριο και γραφεία για το αρχιτεκτονικό κόσμημα της Θεσσαλονίκης

Ρωμαϊκό Στάδιο: Ένα νέο, εμβληματικό μνημείο για την Πάτρα

Βρετανικό Μουσείο: Όποιος ξέρει για τα κλεμμένα, ας μιλήσει