Δημήτρης Δασκαλόπουλος: Νέα δωρεά με έργα τέχνης της σπουδαίας συλλογής του

«Η τέχνη αποκτά νόηµα και επιρροή µόνο μέσα από τη συνδιαλλαγή της µε το κοινό. Γι’ αυτό η τέχνη περισσότερο από ιδιοκτήτες, χρειάζεται κοινωνούς», είχε πει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος κατά την ανακοίνωση της δωρεάς περισσότερων των 350 σημαντικών έργων τέχνης της συλλογής του σε  τέσσερα μουσεία τριών χωρών, της  Ελλάδας, των ΗΠΑ και της Βρετανίας και τώρα υλοποιείται μια συνέχεια αυτής της εξαιρετικής πρωτοβουλίας: Η νέα δωρεά έξι έργων της συλλογής  στο Μουσείο Guggenheim του Μπιλμπάο στο πλαίσιο πάντα της πολιτικής το συλλέκτη για διάχυση της σύγχρονης τέχνης στο ευρύ κοινό, μέσα από τη δράση μεγάλων διεθνών μουσείων.

Πρόκειται για έργα των καλλιτεχνών Μάθιου Μπάρνι, Τζον Μποκ, Κέντελ Γκιρς, Γκάιτον/ Γουόκερ, Μάρτιν Κίπενμπεργκερ και Κίκι Σμιθ και συγκεκριμένα γλυπτά, εγκαταστάσεις και πίνακες ζωγραφικής με τα οποία το Guggenheim του Μπιλμπάο εμπλουτίζει πλέον τις συλλογές του. Έτσι εξασφαλίζεται και  η απαραίτητη φροντίδα τους ώστε να διατηρηθούν για τις μελλοντικές γενιές και να παραμείνουν σε διάλογο με την τέχνη του μέλλοντος. Μάλιστα τα έργα αυτά, εκτός από το ότι έχουν παρουσιαστεί σε πολλά διεθνή ιδρύματα είχαν αποτελέσει επίσης μέρος της έκθεσης με περίπου εξήντα έργα της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου με τίτλο «Το Φωτεινό Διάστημα», την οποία φιλοξένησε το μουσείο το 2011.

Η ευθύνη του συλλέκτη

Ας σημειωθεί, ότι επί 30 χρόνια, η Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου λειτουργεί ως θεματοφύλακας της τέχνης και της ανθρώπινης δημιουργικότητας ενώ  ακολουθεί ανοιχτή πολιτική δανεισμού, απηχώντας τη φιλοσοφία του δημιουργού της, ότι η τέχνη έχει νόημα μόνο εφόσον είναι προσβάσιμη σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό. Συνέπεια αυτής της πεποίθησης άλλωστε  ήταν η μεγάλη δωρεά στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα, στην Tate στο Λονδίνο, στο Guggenheim της Νέας Υόρκης και στο Museum of Contemporary Art στο Σικάγο το 2022, μια πρακτική που συνεχίζεται και με άλλους μεγάλους, πολιτιστικούς οργανισμούς.

«Θεωρώ ότι ο συλλέκτης έχει ευθύνη απέναντι στα έργα της συλλογής του και τους καλλιτέχνες: Έχει την ηθική υποχρέωση να φροντίζει για το µέλλον της συλλογής του µε την ίδια έγνοια και προσοχή που επένδυσε για τη δηµιουργία της», όπως έχει πει εξάλλου ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος.

 Όπως αναφέρει το ίδιο το Guggenheim με ανακοίνωσή του η δωρεά αυτών των έξι έργων ενδυναμώνει την συλλογή όχι μόνο με την εισαγωγή νέων τεχνοτροπιών, που συνδυάζουν μικτές τεχνικές και φιλόδοξες κλίμακες αλλά και με τη διεύρυνση του καταλόγου καλλιτεχνών παγκοσμίου κύρους στις συλλογές του. Τα έργα αυτών των καλλιτεχνών όχι μόνο διευρύνουν τις τεχνοτροπίες και τα θέματα της συλλογής, αλλά και επιβεβαιώνουν την αφοσίωσή της στη σύγχρονη τέχνη ως μέσο αμφισβήτησης της κοινωνίας και προώθησης ενός κριτικού διαλόγου με το κοινό.

Οι κατευθύνσεις του μουσείου

Ειδικότερα, η προσθήκη έργων των Κένταλ Γκιρς και Κίκι Σμιθ προβάλλει μια νέα προσέγγιση σε δύο τομείς, που το μουσείο στοχεύει να ενισχύσει: Την αποαποικιοκρατική οπτική, την οποία εξερευνά ο Γκιρς μέσω της κριτικής του στα συστήματα εξουσίας αφ΄ενός  και αφ΄ετέρου την ενσωμάτωση μιας καλλιτέχνιδας όπως η Σμιθ, η παραγωγή της οποίας εμβαθύνει στην ανατομία, το φύλο και την ταυτότητα.

Η δωρεά αυτή προσθέτει επίσης το πρώτο έργο της κολεκτίβας Γκάιτον/ Γουόκερ στις παγκόσμιες συλλογές των ιδρυμάτων Guggenheim ενώ το έργο του Μάρτιν Κίπενμπεργκερ εδραιώνει μια ήδη υπάρχουσα ομάδα γερμανών μεταπολεμικών καλλιτεχνών, όπως οι Ζίγκμαρ Πόλκε, Γκέρχαρντ Ρίχτερ, Γκίοργκ Μπάζελιτς και Άνσελμ Κίφερ σφυρηλατώντας έναν διαγενεακό διάλογο μεταξύ τους, που διερευνά ζητήματα ταυτότητας, ιστορίας και κοινωνικής κριτικής.

Η σύνδεση Κίπενμπεργκερ και Τζον Μποκ εξάλλου,  οι πρακτικές των οποίων μοιράζονται μια ασεβή, επιτελεστική προσέγγιση προσθέτει βάθος στις συλλογές του μουσείου χρησιμοποιώντας παιγνιωδώς το παράλογο για να αμφισβητήσει τους καθιερωμένους κανόνες στην τέχνη. Τέλος, η συμπερίληψη του Μάθιου Μπάρνι σε αυτή την ομάδα αναδεικνύει τη συγγένεια μεταξύ της πρακτικής του και αυτής των Κίπενμπεργκερ και Μποκ,  καθώς και οι τρεις μοιράζονται το ενδιαφέρον για την οικειοποίηση, την τέχνη της σύνθεσης και την συγχώνευση των μέσων.

Τα έργα των καλλιτεχνών

Αναφορικά με τα έργα της δωρεάς, το έργο Palms (2007) του γλύπτη, κινηματογραφιστή, συγγραφέα και εικονογράφου Τζον Μπλοκ, που θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες της γενιάς του είναι μία ταινία, που αφηγείται τις περιπέτειες δύο γερμανών δολοφόνων σε ένα ταξίδι τους στη νότια Καλιφόρνια με μία ξεσκέπαστη Lincoln. Η μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση, που συνοδεύει την ταινία αποτελείται πράγματι από μια Lincoln με τεράστια, οφιοειδή κόκκινα πλοκάμια, που ξεχειλίζουν από το ανοιχτό καπό, σαρώνοντας τα πάντα στο πέρασμά τους.

 «CREMASTER» τιτλοφορείται η πενταμερής σειρά πολυμέσων του Μάθιου Μπάρνι με την οποία ο καλλιτέχνης εξερευνά τη διαδικασία μεταμόρφωσης μέσω ενός εκκεντρικού κόσμου, γεμάτου φανταστικούς χαρακτήρες. Ο τίτλος προέρχεται από τον ανδρικό κρεμαστήρα μυ, ο οποίος ελέγχει τη συστολή των όρχεων ως απόκριση σε εξωτερικά ερεθίσματα και ο Μπάρνι χρησιμοποιεί αυτήν την μεταφορά για να εξερευνήσει θέματα ανόδου και καθόδου, καθώς και σεξουαλικότητας.

Η καλλιτέχνης Κίκι Σμιθ πραγματεύεται στα έργα της ζητήματα φύλου, φεμινισμού και σεξουαλικότητας μέσω μιας καινοτόμου εικονογραφίας που ισορροπεί μεταξύ επιστημονικού και τεχνολογικού, προβάλλοντας μια στοχαστική, ποιητική προσέγγιση. Το έργο της «Field Operation» (1994) αποτελείται από μικροσκοπικά τραπέζια που φέρουν μικρά οργανικά στοιχεία και αυτή ακριβώς η μικροσκοπική κλίμακα οδηγεί σε μια μετατόπιση της αντίληψης του θεατή για το ίδιο του το σώμα ενώ τα οργανικά στοιχεία που βρίσκονται πάνω στα τραπέζια παραπέμπουν στο θάνατο και την εξαφάνιση της ζωής.

Από την Ακρόπολη σε ένα αστείο                      

Με το έργο «Akropolis Now» (2004) ο Γκιρς εκφράζει εξάλλου, την διχοτομία μεταξύ έλξης και απώθησης. Ο τίτλος του έργου παραπέμπει μεν στην Ακρόπολη των Αθηνών, όπου βρίσκεται ο Παρθενώνας,  αφιερωμένος στην Αθηνά, την θεά του πολέμου και της δικαιοσύνης για τους αρχαίους Έλληνες, επίσης όμως και στην ταινία του Κόπολα «Αποκάλυψη τώρα», εξερευνώντας έτσι, «το σκοτεινό δυναμικό για βία και σκληρότητα που ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο». Πρόκειται για ένα έργο άλλωστε, που μπορεί να φαίνεται ως ένα όμορφο αντικείμενο, αλλά όταν το κοιτάξει κανείς προσεκτικά μετατρέπεται σε επικίνδυνο: Ένα γυαλιστερό συρμάτινο πλέγμα με ακονισμένες λεπίδες και βαρύ συμβολισμό.

Η κολεκτίβα Γκάιτον/ Γουόκερ  (2004, Νέα Υόρκη) απαρτίζεται από τους καλλιτέχνες Γουέιντ Γκάιτον και Κέλι Γουόκερ, οι δημιουργικές πρακτικές των οποίων στοχεύουν από κοινού στην εξερεύνηση της τομής μεταξύ τέχνης και τεχνολογίας. Στο έργο τους «Untitled» (2008) δοχεία μπογιάς με πολύχρωμες ετικέτες είναι στοιβαγμένα σε μια γωνία ανάμεσα σε τυπωμένους καμβάδες. Οι εικόνες και τα μοτίβα με καταναλωτικά θέματα παράχθηκαν ψηφιακά και η εφαρμογή τους σε καθημερινά αντικείμενα μεταμορφώνει τις εικόνες δίνοντάς τους υφή και χωρική διάσταση.

 Τέλος  ο Μάρτιν Κίπενμπεργκερ (1953 – 1997) πρόλαβε να παράγει πλούσιο καλλιτεχνικό έργο στη 44χρονη ζωή του. Αμφιλεγόμενα και σαρκαστικά, τα έργα του ακροβατούν μεταξύ εννοιολογικού και αμφιλεγόμενου, αφού για τον ίδιο τα καλύτερα ανέκδοτα είναι εκείνα που διαθέτουν μόνο πλαίσιο αλλά όχι πνεύμα. Μια αντίληψη που βοηθάει στην κατανόηση του έργου του «Untitled» (Invention of a joke) (1993), ενός πίνακα, που δείχνει μια σκηνή χωρίς αφήγηση, αφήνοντας το αστείο του τίτλου στην κρίση του θεατή, ο οποίος αναγκάζεται να αναδημιουργήσει το νόημά του προκειμένου να ολοκληρώσει το έργο.

Διαβάστε επίσης

Λίνα Μενδώνη: Τα έργα οφείλεται να ολοκληρώνονται στα χρονοδιαγράμματά τους με σωστές μελέτες και προϋπολογισμούς

Χένρι Μουρ: Η βαθιά επίδραση της ελληνικής τέχνης στον πρωτοπόρο γλύπτη του 20ού αιώνα

Ο Γκρέκο στη Βενετία – Μια έκθεση στο Παλάτι των Δόγηδων