Συναγερμός τέλος: Δεν ήταν ανθρωποθυσία ο σκελετός άνδρα στο ιερό του Λύκαιου Δία στην Αρκαδία

Λήξη συναγερμού! Δεν πρόκειται για ανθρωποθυσία η περίπτωση του σκελετού νεαρού άνδρα που είχε αποκαλυφθεί στο βωμό του ιερού του Διός στο Λύκαιον Όρος της Αρκαδίας το 2016, αλλά απλώς για μία ταφή σε πολύ μεταγενέστερους χρόνους.

Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν οι μελέτες των σκελετικών καταλοίπων, που έγιναν για την εξακρίβωση των συνθηκών του θανάτου του.

Η αποκάλυψη του σκελετού είχε κινητοποιήσει την ελληνική και ξένη επιστημονική – και όχι μόνον- κοινότητα, καθώς αρκετά στοιχεία συνηγορούσαν στην πιθανότητα μιας θυσίας: Κυρίως γιατί ο σκελετός είχε αποτεθεί πάνω στον βωμό με προσανατολισμό Ανατολή – Δύση ανάμεσα στην τέφρα από τις θυσίες ζώων προς τιμήν του Δία, αλλά και γιατί απουσίαζε το μεγαλύτερο μέρος του κρανίου του. Είναι γνωστό εξάλλου, ότι από τον 4ο π.Χ. αιώνα και μετά, πολλές αρχαίες, γραπτές πηγές αναφέρουν ότι σε παλαιότερους χρόνους γίνονταν ανθρωποθυσίες πάνω στο βωμό του Λυκαίου Όρους.

Την ανακοίνωση και αποσαφήνιση του ζητήματος έκανε η Έφορος Αρχαιοτήτων Αρκαδίας δρ. ΄Αννα Βασιλική Καραπαναγιώτου στο πλαίσιο του συνεδρίου για το έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού 2011 – 2019, που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής. Γιατί ανεξαρτήτως του αμφιλεγόμενου ευρήματος του σκελετού, στο φημισμένο ιερό του Δία με τον Βωμό του σε ύψος 1.382 μ. έρχονται διαρκώς στο φως από τις ανασκαφές πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για την αρχαία λατρεία.

Άλλωστε η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή αυτή του βουνού υπήρξε διαρκής, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα, που παρουσίασε η κυρία Καραπαναγιώτου, συγκεκριμένα από την Τελική Νεολιθική Εποχή (4.500-3.200/3.000 π.Χ.) ως και τους ιστορικούς χρόνους.

Το ιερότερο σημείο του ιερού ο Βωμός του είχε δημιουργηθεί στην κυκλική επιφάνεια της κορυφής και αποτελούνταν από τα υπόλοιπα των θυσιών. Γι΄αυτό το χώμα του είναι κατάμαυρο, γεμάτο από λείψανα καμένων οστών ζώων αλλά και από μικροευρήματα, που αποδεικνύουν την αρχαιότατη λατρεία του Δία.

Σημαντικός όμως είναι και ο μεγάλος αριθμός αρχαίων νομισμάτων, που βρίσκονταν μέσα στην πυρά, κυρίως αργυρών (κοπές από το β’ μισό του 6ου π.Χ. έως τον 4ο π.Χ. αιώνα) από τα οποία ξεχωρίζουν οι γνωστές «χελώνες» της Αίγινας. Επίσης πολλά μικρά χάλκινα ειδώλια του Δία. Από την εξέταση των οστών εξάλλου διαπιστώθηκε, ότι θυσιάζονταν πρόβατα, χοίροι, βόδια και κατσίκια, ακόμη και πουλιά.

Από τις τελευταίες ανασκαφές, όπως ανακοίνωσε η κυρία Καραπαναγιώτου ήρθαν στο φως πολλά χρηστικά αγγεία και ειδώλια ζωόμορφα και ανθρωπόμορφα της Πρωτοελλαδικής και Μεσοελλαδικής εποχής  (3200/3000 – 1600 π.Χ.) ενώ τα ευρήματα από την Μυκηναϊκή περίοδο, όπως  πολυάριθμα αγγεία πόσεως (κυρίως κύλικες και σκύφοι), πήλινα ειδώλια και καμένα οστά ζώων δείχνουν, ότι ήδη από αυτήν την εποχή λάμβαναν χώρα θυσίες σ΄αυτό το σημαντικό ιερό υψηλής κορυφής. Αν και είναι άγνωστο βεβαίως σε ποια θεότητα απευθύνονταν τότε όλα αυτά. Από τις επόμενες περιόδους εξάλλου, ενδιαφέρον έχουν τα σιδερένια αντικείμενα που μοιάζουν με οβελούς, δηλαδή σούβλες.

Να σημειωθεί άλλωστε, ότι και στο οροπέδιο, που βρίσκεται λόγο χαμηλότερα, σε υψόμετρο 1200 μ. έχουν αποκαλυφθεί τα μνημειακά οικοδομήματα του λεγόμενου Κάτω ιερού, όπου στην αρχαιότερα γίνονται οι φημισμένοι αθλητικοί αγώνες, τα Λύκαια. Ξενώνας, στάδιο, ένα κρηναίο οικοδόμημα, δεξαμενή και άλλα κτίρια έχουν βρεθεί. Από αυτά η δεξαμενή έχει συνδεθεί με την πηγή Αγνώ πλησίον της οποίας – σύμφωνα με τον Παυσανία – ελάμβανε χώρα μαγική τελετή με την οποία ο ιερέας του Λυκαίου Διός εξευμένιζε τη νύμφη, που είχε δώσει το όνομά της στην πηγή, για την πρόκληση βροχής σε περιόδους μακράς ανομβρίας στην αρκαδική γη.

Γενικότερα ωστόσο πολλά και θαυμαστά μνημονεύει ο Παυσανίας, ότι γίνονταν  στο ιερό του Δία, για παράδειγμα, ότι επρόκειτο για άβατο χώρο, που αν κανείς τον παραβίαζε δεν θα ζούσε για περισσότερο από έναν χρόνο ενώ σε κάθε περίπτωση άνθρωπος ή ζώο που θα έμπαινε στο τέμενος δεν θα είχε μετά, σκιά. Ο ίδιος επίσης αναφέρει, ότι μπροστά από το βωμό, υψώνονταν δύο κίονες, πάνω στους οποίους υπήρχαν δύο επίχρυσοι αετοί, τα σύμβολα δηλαδή του Δία. Όσο για το θέμα της ανθρωποθυσίας, παρά την συνεχή επανάληψή του από αρχαίους συγγραφείς δεν έχει αποδειχθεί, έτσι θεωρείται ότι απλώς υποκρύπτει το αρχέγονο και πρωτόγονο της λατρείας.

Σημειώνεται, ότι η ανασκαφή στο Λύκαιον  Όρος πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών και  συνδιευθυντές από αμερικανικής πλευράς οι καθηγητές του Πανεπιστημίου της Αριζόνα David Gilman Romano και Mary E. Voyatzis.