Δανάη Στράτου: Δουλειά των καλλιτεχνών είναι να αφουγκράζονται την κοινωνία – Νέα έκθεση

«Πάντα με ενδιέφερε να βλέπω το δάσος και όχι μόνο το δέντρο. Ίσως αυτό είναι χαρακτηριστικό του τρόπου που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο και που αισθάνομαι ότι έχει σημασία να δείξεις τα πράγματα. Είναι σαν να ανεβαίνω ψηλά για να παρατηρήσω μια γενική κατάσταση και να τη σχολιάσω». Και είναι αυτό ακριβώς που πράττει η Δανάη Στράτου με την τελευταία δουλειά της, δύο εγκαταστάσεις -ένα βαθιά μελετημένο περιβάλλον, όπου η φωτιά, οι συμβολισμοί και οι καταστροφικές της συνέπειες παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

«Burning Issues – Merimbula» είναι ο τίτλος του έργου, που θα παρουσιαστεί από 25 Μαΐου στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, έναν χώρο, που μεταμορφώνεται ριζικά από την διεθνώς γνωστή εικαστικό για τις σύνθετες και μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις της.

Ανταποκρινόμενη έτσι, για μία ακόμη φορά με ιδιαίτερη ευαισθησία στα φλέγοντα ζητήματα της εποχής μας, όπως είναι η ανάγκη διαμόρφωσης μιας κοινωνικής-οικολογικής συνείδησης και η ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευθύνης, η Δανάη Στράτου χρησιμοποιεί ως «παράδειγμα» τα δάση της Αυστραλίας. Γιατί, σύμφωνα με την ίδια φέρουν συμβολισμούς, οι οποίοι σχετίζονται με τις αντιφάσεις της σύγχρονης ανθρώπινης κοινωνίας.

Μία αντιπαράθεση βασικών στοιχείων είναι το επίκεντρο της έκθεσης: Από τη μία η αναπαράσταση ενός υγιούς δάσους και από την άλλη η βιντεοσκοπημένη εικόνα φύλλων χαρτιού που φλέγονται ασταμάτητα με πολύ αργό ρυθμό.

Είναι η κλιματική αλλαγή και ό,τι συνεπάγεται για τον πλανήτη, είναι και η κραυγή για τη σωτηρία του, καθώς  ζητάει απεγνωσμένα την αλλαγή του τρόπου σκέψης και δράσης των ανθρώπων. Η έκθεση «Burning Issues – Merimbula» εξετάζει λοιπόν, που διοργανώνεται από τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων αυτές ακριβώς τις επίκαιρες διασταυρώσεις, τονίζοντας τη σημασία της κλιματικής κρίσης για τις ζωές μας.

Τα φλεγόμενα χαρτιά

Ένα μοντάζ από εννέα φλεγόμενα χαρτιά, εικόνα που παρουσιάζεται σε μια οριζόντια βιντεοπροβολή (3,5 επί 1 μέτρο) υποδέχεται τον επισκέπτη στο πρώτο μέρος της έκθεσης.

Πρόκειται για ένα «τοπίο» υπνωτιστικής ομορφιάς, που παραπέμπει στον Γάλλο φιλόσοφο Γκαστόν Μπασλάρ, που όπως έγραψε «όλα όσα αλλάζουν γρήγορα εξηγούνται από τη φωτιά / η φωτιά είναι ένα προνομιούχο φαινόμενο που μπορεί να εξηγήσει τα πάντα / η φωτιά είναι μάλλον μια κοινωνική και όχι μια φυσική οντότητα» (Η ψυχανάλυση της φωτιάς).

Το δεύτερο μέρος της έκθεσης είναι μια εγκατάσταση εμπνευσμένη από το δάσος Merimbula στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, το οποίο επισκέφθηκε η Δανάη Στράτου το 2010. Θέλοντας να μεταφέρει την εμπειρία αυτού του μαγευτικού δάσους, μεγάλο μέρος του οποίου κάηκε στις καταστροφικές πυρκαγιές του 2019-2020, η καλλιτέχνιδα χρησιμοποίησε περί τις εκατό φωτογραφίες που τράβηξε η ίδια καλύπτοντας περιμετρικά την αίθουσα της έκθεσης σε ένα ανάπτυγμα 33 μέτρων.

Και όχι μόνον αυτό, αφού η φωτογραφική αναπαράσταση του δάσους πλαισιώνεται από το κελάηδισμα των ενδημικών πουλιών, γνωστών και ως bellbirds, τα οποία ηχογράφησε η ίδια.

Η εμπειρία ολοκληρώνεται με την μυρωδιά του νωπού χώματος, που καλύπτει το πάτωμα ενεργοποιώντας την αίσθηση της όσφρησης ενώ και με την βοήθεια ειδικού φωτισμού, που αποδίδει την εναλλαγή της ημέρας και της νύχτας, ο επισκέπτης ταξιδεύει στον χρόνο και μεταφέρεται σε έναν απολεσθέντα παράδεισο, ένα τοπίο εξωτικής ομορφιάς, που πλέον μπορεί να χαρακτηριστεί μυθικό…

Η φύση

«Η φύση της Αυστραλίας είναι απίστευτη και πολύ διαφορετική από οτιδήποτε άλλο έχω δει στον πλανήτη», όπως λέει η ίδια.

«Από τα είδη των ζώων που δεν υπάρχουν αλλού μέχρι τα δέντρα που είναι πολύ ειδικές ποικιλίες. Η φύση εκεί είναι φαντασμαγορική και υπερτερεί έναντι του πολιτισμού αυτής της ηπείρου. Η βλάστηση και τα δέντρα ήταν αλλιώτικα από οτιδήποτε άλλο έχω δει, γι’ αυτό και τα φωτογράφισα και έκανα τις ηχογραφήσεις. Έτσι μπορώ να καταλάβω έναν τόπο».

Στο επίκεντρο της δουλειάς της βρίσκεται έτσι, το ταξίδι, το οποίο άλλωστε τροφοδοτεί πολλά έργα της, καθώς έχει εργαστεί εκτενώς στη φύση και με τη γη. Να θυμηθεί κανείς το «Desert Breath», μία από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις Land Art παγκοσμίως, που είχε γίνει το 1997 στην έρημο της Σαχάρας. Ή το «The River of Life» το 2004 με την βιντεο-εγκατάσταση που καταγράφει τη ροή και τον ρυθμό των επτά μεγαλύτερων ποταμών του κόσμου.

Ακόμη το «Cut – 7 Dividing Lines» (2007), μια φωτογραφική εγκατάσταση που διερευνά τις συνδέσεις ανάμεσα σε μέρη του κόσμου διαιρεμένα για πολιτικούς ή θρησκευτικούς λόγους. Και τέλος την in situ εγκατάσταση «Πάνω στη Γη Κάτω από τα Σύννεφα» στην Ελευσίνα το 2017, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αισχύλεια & Ελευσίνα 2021 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Το δίπτυχο

«Το δίπτυχο «BurningIssues – Merimbula», λέει ο ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος, επιμελητής της έκθεσης «παραπέμπει σε συγκοινωνούντα δοχεία, στα οποία παρεμβάλλεται ένας ενδιάμεσος χώρος, που προσφέρει την απαραίτητη απόσταση -και αναπνοή- ώστε να επεξεργαστούν οι θεατές όσα βλέπουν και να δημιουργήσουν συσχετισμούς τόσο με την ιστορία του συγκεκριμένου κτιρίου (τόπος βασανιστηρίων στη δικτατορία, ο οποίος φέρει τη συμβολική και ηθική διάσταση της αντίστασης) όσο και με τον περιβάλλοντα χώρο του Πάρκου Ελευθερίας.

Στην ουσία το «Merimbula» λειτουργεί εδώ ως ένα κατεξοχήν παράδειγμα για τα φλέγοντα ζητήματα που επιθυμεί να σχολιάσει η Στράτου».

Για την ίδια πάντως η δημιουργία αυτού του δίπτυχου είχε αφετηρία στα επεισόδια του 2012 στο Σύνταγμα «όπου βλέπαμε, ότι η κοινωνία είχε αρχίσει να επαναστατεί και να μην αντέχει όλη αυτή την κατάσταση με τις οικονομικές κρίσεις», όπως λέει. «Οπότε ήταν ένα σχόλιο σε όλο αυτό που συνέβαινε. Υπήρχε μια κοινωνική αναταραχή και τελικά φλεγόμασταν σε έναν αργό ρυθμό. Αυτή ήταν τότε η ιδέα».

Από την άλλη μπορεί τα καμένα δάση της Αυστραλίας να έχουν διεθνή απήχηση, δεν παύει όμως να ανακαλούν τις καταστροφικές φωτιές στην Ελλάδα, με πιο πρόσφατες στη Βόρεια Εύβοια, την Πάρνηθα, το Μάτι. Έτσι « Έστω και υπόρρητα, η έκθεση της Στράτου ασκεί κριτική απέναντι στην αδιαφορία και ολιγωρία των κυβερνήσεων, υπονοώντας την ανάγκη για αντίσταση και διαμαρτυρία, αλλά και για επείγουσα λήψη μέτρων αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης», σημειώνει ο Χριστόφορος Μαρίνος.

Κάτι στο οποίο συμφωνεί και η ίδια, προσθέτοντας όμως, ότι την ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο, μέσα από τη γλώσσα της τέχνης, που δεν είναι πάντα καθαρά εγκεφαλική, μπορεί να ευαισθητοποιηθεί ο θεατής, ακόμα και σε σωματικό επίπεδο.

Η εικαστική γλώσσα

Με εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας και οπτικοακουστικά περιβάλλοντα αλλά και χρησιμοποιώντας μια αφαιρετική, γεωμετρική θα έλεγε κανείς γλώσσα η Δανάη Στράτου ασχολείται με σύγχρονα ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ζωή στις πόλεις, η αύξηση του πληθυσμού και η σχέση με το περιβάλλον, καθώς και οι πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις σε όλο τον κόσμο.

Το έργο της εξάλλου παρουσιάζεται συστηματικά διεθνώς, μεταξύ άλλων στην Μπιενάλε της Βενετίας (1999), την 1η Mπιενάλε της Βαλένθια στην (2001), στην 1η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης (2007), στην γκαλερί La Verrière, Fondation d’entreprise Hermès (ατομική έκθεση, Βρυξέλλες, 2010), στο Διεθνές Φεστιβάλ της Αδελαΐδας – Restless στην Αυστραλία (2012) και στην ετήσια διεθνή έκθεση Ιcastica στο Αρέτσο της Ιταλίας (2015).

Το 2010 ίδρυσε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Vital Space, μια καλλιτεχνική – διεπιστημονική πλατφόρμα που δραστηριοποιείται διεθνώς σε σύγχρονα θέματα της τέχνης και της πολιτικής με στόχο να προσεγγίσει τα ζωτικά ζητήματα της εποχής μας και να τα προβάλει στο κοινό μέσα από την καλλιτεχνική οπτική.

Επίσης είναι πρόεδρος του mέta – Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, το οποίο μέσα από την τέχνη και την έρευνα εργάζεται στην κατεύθυνση της ρήξης με ένα δυστοπικό παρόν ώστε να φανταστούμε τον κόσμο εκ νέου.

 «Αυτή είναι η δουλειά των καλλιτεχνών: να αφουγκραζόμαστε την κοινωνία και την ιστορική στιγμή στην οποία ζούμε και να φέρνουμε στο φως αυτό, που είναι ήδη εκεί και δεν φαίνεται, που δεν θέλουν να το δουν», όπως λέει η ίδια.

Info

Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων: Βασ. Σοφίας, Πάρκο Ελευθερίας

Έκθεση: Δανάη Στράτου «Burning Issues – Merimbula»

Διάρκεια: 25 Μαΐου – 10 Ιουλίου

Η έκθεση «Burning Issues – Merimbula» συμμετέχει στο This is Athens City Festival του Δήμου Αθηναίων

Διαβάστε επίσης:

Στο Υπουργείο Πολιτισμού το ΣΙΛΟ του Πειραιά – Ανοίγει ο δρόμος για το Μουσείο Εναλίων

Οι «Δεσμώτες του Φαλήρου» περιμένουν τη σωτηρία