Δάκης Ιωάννου: Εμπιστεύεται το όραμα του Ανδρέα Μελά στο ΔΕΣΤΕ Αθήνας

Ύστερα από καιρό, στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ της Αθήνας: ο Δάκης Ιωάννου δανείζεται το όραμα του μεταιχμιακού επιμελητή και καλλιτέχνη Ανδρέα Μελά για την υποβλητική, συλλογική έκθεση είκοσι ενός Ελλήνων και Κυπρίων καλλιτεχνών με τίτλο Anti Structure.

Ο Ανδρέας Μελάς εμπνέεται από τις υποβλητικές εγκαταστάσεις του κορυφαίου δημιουργού Ουρς Φίσερ και τα θέτει σε αντιδιαστολή με τις δημιουργίες των καλλιτεχνών που κατάγονται από διαφορετικές γενιές, εκφραστικούς τρόπους, αισθητική αντίληψη.

H έννοια της Αντι Δομής (ή και ανά δομής υπό μία άλλη έννοια…) απηχεί το μακρινό, ιδεατό σύμπαν της λεπτής ισορροπίας ανάμεσα στην τάξη και το χάος, την ακινησία και τη ρευστότητα, τη δομή και την ευθραυστότητα. Οργάνωση και ελευθερία, δύο αντιπαλόμενες ή αλληλοσυμπληρωματικές έννοιες;

Την ορολογία αντί δόμηση θεμελίωσε ο κορυφαίος βρετανός αφρικανιστής ανθρωπολόγος Βίκτορ Τέρνερ (1920–1983) μελετώντας (κυρίως) μια φυλή της Ζάμπια. Πρόκειται για τη συνθήκη συνειδησιακής (ψυχικής και πνευματικής) αφασίας, που εντοπίζεται σε κάθε οριακή περίοδο στις διαβατήριες τελετές.

Πρόκειται για τα μεγάλα «περάσματα» που σημαδεύουν τα κρίσιμα γεγονότα της ζωής: τη γέννηση, τη μύηση, το γάμο και το θάνατο.

Κατά τη διάρκεια της μετάβασης ανάμεσα σε δύο καταστάσεις, ο «νεοφώτιστος» βρίσκεται «μεταξύ και ανάμεσα» (betwixt and between), δηλαδή ούτε εκεί ούτε εδώ, ούτε είναι παιδί μα ούτε ενήλικας. Αιωρείται στο μεταφυσικό κενό ή στο παροντικό μηδέν. Σε μία παλίνδρομη, ιλιγγιώδη κατάσταση, σύγχυσης και αναστάτωσης.

Ένα δια-κατασκευαστικό διάστημα ή δια-δομική φάση (interstructural phase) όπου πραγματώνεται ένας συγκερασμός ενός πρόωρου θανάτου και μιας δεύτερης γέννησης του ανθρώπου, καταλήγοντας στην ολοκλήρωσή του.

Πίστευε πως οι τελετουργίες θέτουν την οριακή περίοδο, στην διάρκεια της οποίας ανατρέπονται όλες οι αντιλήψεις της κοινωνικής δομής και ακολουθεί μία περίοδος αντι-δομής.

Η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής θεωρούσε ότι τέτοια αποδόμηση οδηγεί μοιραία σε ανομία και άγχος. Ο Τέρνερ αντιθέτως αναγνώρισε ότι σε ανάλογες συγκυρίες ο πολιτισμός ενδυναμώνεται, αναγεννιέται και επινοεί νέα σύμβολα και νόρμες.

Για να το συνεχίσει κανείς λίγο παραπάνω: Θα μπορούσαν να ονοματιστούν ως ένα είδος ανθρώπου prima materia –ένα ασαφές, ακατέργαστο υλικό. Ο Τέρνερ ενστερνίζεται κατά κάποιο τρόπο τον ορισμό του Πλάτωνα στο Συμπόσιον, που αποκαλεί ανδρόγυνα τους πρώτους ανθρώπους.

Από την στιγμή που τα χαρακτηριστικά του φύλου αποτελούν σημαντικά συστατικά της δομικής κατάστασης, σε μία μη δομημένη πραγματικότητα τα μεταβατικά άτομα δεν ανταποκρίνονται.

Αντιστοίχως, οι καλλιτέχνες της έκθεσης τανύζουν τα όρια της τέχνης τους. Αναψηλαφούν τις μεταιχμιακές καταστάσεις ανάμεσα σε ό,τι θεωρείται παραδεκτό και καθιερωμένο κανάλι στους δρόμους της τέχνης. Ανακαλύπτουν στα σπάργανα της εκφραστικής τους, ό,τι πιο πρωτοποριακό υπάρχει.

Και έτσι ο εμπνευσμένος επιμελητής σημειώνει: «Σε αυτά τα εδάφη των ξένων και τον εξόριστων βρίσκει κανείς γόνιμο έδαφος για πρωτοποριακή σκέψη και πολύ παράξενες ιδέες. Αυτές οι ιδέες που καλλιεργήθηκαν στο περιθώριο της ιδρυματοποιημένου πρωτόκολλου προωθούν νέους τρόπους ντυσίματος, στησίματος και έκφρασης -συμπεριφορές που μόλις σχηματοποιηθούν πλήρως παρεισφρέουν στο σύστημα είτε για να διαλυθούν είτε για αποτελέσουν το νέο κατεστημένο».

Τα έργα προέρχονται από συναρπαστικούς καλλιτέχνες, που ο καθένας με το έργο του οριοθέτησε νέο έδαφος στο χώρο της τέχνης.

Γιαννούλης Χαλεπάς, Διοχάντη, Δώρα Οικονόμου, Ανδρέας Εμπειρίκος, Ουρς Φίσερ, Sotirios Kotoulas (Σωτήριος Κωτούλας), Γιώργος Λάππας, Τόνι Μουσουλίδης, Αλίκη Παναγιωτοπούλου, Χριστόδουλος Παναγιώτου, Ναυσικά Πάστρα, Ραλλού Παναγιώτου, Γεωργία Σαγρή, Λουκάς Σαμαράς, Χριστιάνα Σούλου, Τάκις, Θανάσης Τότσικας, Ίρις Τουλιάτου, Γιώργος Τουρκοβασίλης, Παντελής Ξαγοράρης, Μαρίνα Ξενοφώντος, Τάκης Ζενέτος.

Τα έργα δάνεισαν το Ίδρυμα Ωνάση, η Εθνική Πινακοθήκη, το Ίδρυμα Takis, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας, η Συλλογή Τζ. Πάτρικ Κόλινς (J. Patrick Collins Collection) στο Ντάλας, η γκαλερί Bernier/Eliades, η γκαλερί Καλφαγιάν, η The Breeder Gallery. Οι Λεωνίδας Εμπειρίκος (γιος του Ανδρέα Εμπειρίκου), Κέλλη Ιντζίδη, Αφροδίτη Λίτη και άλλοι δανειστές που προτίμησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους καθώς και οι καλλιτέχνες που παραχώρησαν τα έργα τους για την έκθεση.

Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ

Φιλελλήνων 11 και Εμ. Παππά

Νέα Ιωνία

τ.κ. 142 34