Χρήστος Κωνσταντακόπουλος: Ο ανθρωπισμός του με τον Σταύρο Τσιώλη

Ελάχιστα πράγματα στη ζωή δεν έχουν πλέον τιμή… Ο Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος τίμησε τις τελευταίες ώρες του Σταύρου Τσιώλη με τρόπο που ανέδειξε πρόσωπο ανθρωπισμού και ουσίας. Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία της μαρτυρίας Κεφάλια πέντε, ανάσες τέσσερες (εκδόσεις Faliro House) από τον ίδιο σκηνοθέτη, σκιαγραφείται αυτός ο ευαίσθητος άνθρωπος. Όταν ο σκηνοθέτης προσπαθούσε να συγκεντρώσει κεφάλαια για την τελευταία του ταινία με crowdfunding, εμφανίστηκε ο γνωστός παραγωγός και την ανέλαβε εξ ολοκλήρου.

Ο Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος δεν έγινε ποτέ φίλος με τον Σταύρο Τσιώλη με την τυπική έννοια. Αλλά στον σκηνοθέτη που κάποια στιγμή στήριξε ως παραγωγός, φέρθηκε με σεβασμό και ανθρωπιά, που ξεπέρασε το καλλιτεχνικό ή (όποιο…) εμπορικό συμφέρον. Στον δημιουργό που κάποτε στήριξε μέσω της κινηματογραφικής του εταιρείας Faliro House, χάρισε προσωπική προσφορά χρόνου, φυσική παρουσίας και συναισθηματικής επένδυσης.

Κόντρα σε ό,τι πιστεύει ο πολύς κόσμος, οι εφοπλιστές πολύ συχνά βρίσκονται κοντά στην τέχνη. Μέρος της εστέτ πραγματικότητάς τους. Σπανιότερα ακόμη στον κινηματογράφο. Συνήθως κινούν τα νήματα από μακριά, ελάχιστοι δείχνουν προσωπική εμπλοκή ή κατανόηση της δημιουργικής έκφρασης. Πρώτη φορά όμως ακούγεται παρόμοια ιστορία. Όπου ο εφοπλιστής παραστέκεται με ιδιωτικό και ουσιαστικό τρόπο στις πιο δύσκολες, ακροτελεύτιες ώρες του δημιουργού του.

Ο Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος μέσω της κινηματογραφικής του εταιρείας παραγωγής του Faliro House υλοποίησε την τελευταία ταινία του Σταύρου Τσιώλη με τίτλο Γυναίκες που περάσατε από δω (2017). Θεωρήθηκε ως τελική προσθήκη της άτυπης γυναικείας τριλογίας στη φιλμογραφία του δημοφιλούς σκηνοθέτη (μετά το Παρακαλώ γυναίκες μην κλαίτε του 1992 και το Ας περιμένουν οι γυναίκες, 1998).

Ωστόσο, στα δύο προηγούμενα φιλμ οι γυναίκες παραμένουν κυρίως στο φόντο. Μόνο στο τελευταίο τοποθετούνται σε πρώτο πλάνο. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ο φίλος και συνεργάτης του Τσιώλη Βάσος Γεώργας παρατήρησε πως η συγκεκριμένη ταινία συνιστά road movie (ταινία δρόμου) που ξεδιπλώνεται όχι στους δρόμους αλλά «επί των γυναικών». Έτσι κατέληξαν στο σλόγκαν «το ακίνητο road movie», που αναγράφεται στην αφίσα της ταινίας.

Σε αυτό το ευσύνοπτο, «κωμικό» φιλμ των 85 λεπτών συμμετέχουν οι Κωνσταντίνος Τζούμας, Ερρίκος Λίτσης, Ελένη Ουζουνίδου, Κωνσταντία Τάκαλου, Ελλη Τρίγγου, Ρόζα Προδρόμου, Μιχάλης Σαράντης μεταξύ άλλων.

Δύο άνεργοι άντρες προσλαμβάνονται να φυλάξουν τσίλιες σε αθηναϊκό́ σπίτι, οπού αυθαίρετα χτίζεται επιπλέον δωμάτιο. Ο δρόμος λειτουργεί ως πέρασμα (αληθινό και αλληγορικό). Περνούν από μπροστά πολλοί́ περαστικοί, πιθανόν πολεοδόμοι, ελεγκτές του ΙΚΑ. Υποκρίνονται τους ανυποψίαστους διαβατές, για να συλλάβουν τους παραβάτες επ’ αυτοφώρω. Στην πραγματικότητα όλοι εντάσσονται στο ίδιο στρατόπεδο. Δεμένοι όλοι μαζί στην κοινή, βαθιά ανάγκη για ανθρώπινη επαφή. Ο τραγικός χιουμορίστας για ακόμη μια φορά διαπέρασε το θαυμάσιο αίνιγμα της ζωής.

Ο Σταύρος Τσιώλης αρρώστησε το 2018 από καρκίνο στο λαιμό, λίγο μετά την ολοκλήρωση της ταινίας του. Ο Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος όχι μόνο κάλυψε τη διαμονή του σε κέντρο φροντίδας  καθώς και όλα τα έξοδα της κηδείας του. Βρισκόταν σταθερά κοντά του, με προσωπικές επισκέψεις.

Με κομμένη την ανάσα

Το βιβλίο του Σταύρου Τσιώλη με τίτλο Κεφάλια πέντε, ανάσες τέσσερες και υπότιτλο 1941-1945 σκόρπιες μαρτυρίες παιδιού από την Κατοχή κυκλοφόρησε στην εκπνοή του προηγούμενου έτους από τις εκδόσεις Faliro House. Πρόκειται για post mortem έκδοση αφού ο σκηνοθέτης είχε ήδη πεθάνει τον Ιούλιο του 2019. Το έγραψε ύστερα από θερμή παρότρυνση του παραγωγού του, ενώ ήταν άρρωστος. Στο τέλος δεν δεν είχε τη δύναμη ούτε τα πλήκτρα να πατήσει.

Γράφει ο Τσιώλης στον πρόλογο του βιβλίου του:

Όταν ο Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος με επισκεπτόταν στα γυρίσματα της ταινίας Γυναίκες που περάσατε απο ΄δω… στη συζήτηση πάντα έλεγα και κάποιες ιστορίες από τα παιδικά μου χρόνια στην Κατοχή.

Ο Χρήστος είτε γελούσε είτε συγκινιόταν και έμενε για ώρα βουβός. Μια μέρα, μου λέει, «Θέλω να τα γράψεις…», του λέω «Γιατί;», λέει «Για να μην ξεχαστούνε». Έγραψα επτά σελίδες και τις πήγα. Μου λέει, «Τι είναι αυτό; Πήγαινε γράψε σελίδες πολλές!».

Έκατσα κι έγραψα άλλες επτά σελίδες. Συχνά όταν τις έγραφα με έπαιρναν τα κλάματα. Του λέω του Χρήστου, «Δεν μπορώ να συνεχίσω, συγκινούμαι, κλαίω…». Μου λέει με πρωτόγνωρη αυστηρότητα, «Κλάψε και γράψε!».

Αρρώστησα και το χέρι μου ήταν αδύναμο να γράψει.

Η Κατερίνα μου αγόρασε ένα μικρό laptop την Black Friday Παρασκευή, 125 ευρώ. Μου το έφερε στην κλινική, δεν το ήθελα με τίποτα. Μια μέρα το άνοιξα και είχε ένα πανέμορφο τοπίο με θάλασσα. Είπα, «θα γράψω, για να γράψω και την πρώτη φορά που είδα τη θάλασσα». 

Τον ευχαριστώ τον αγαπημένο φίλο.

Στ. Τσιώλης

Το ίδιο συγκινισιακό φόρτο αισθάνεται και ο αναγνώστης του βιβλίου. Με το ίδιο, πηγαίο στιλ γράφει. Η αυθεντικότητα των περιγραφών πλουτίζεται από την ταπεινή και χαμηλόφωνη ποίηση.

Ο Τσιώλης καταγράφει τη ζωή κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην Τρίπολη και στους πρόποδες του Μαίναλου. Από το γενικό σκηνικό της πολεμικής βαρβαρότητας και της εξαθλίωσης, εκείνος εστιάζει στον καθημερινό αγώνα επιβίωσης των απλών ανθρώπων. Εκεί όπου ενίοτε φωλιάζουν τα πιο μεγαλειώδη φαινόμενα της ανθρώπινης φύσης: η αυτοθυσία, η αγάπη, η αλληλεγγύη. Μέσα στο έρεβος, ξεχωρίζει το φως. Τη στιγμή που ένα παιδί συναισθανόταν τι σήμαινε αποχωρισμός και τι σήμαινε γυναίκα…

Τα πρόσωπα βγαλμένα από τη ζωή, οικεία. Η γειτόνισσες, ο χωροφύλακας, ο φούρναρης. Η αφήγηση κυλάει με την περιγραφή της συνηθισμένης ζωής τους σε ασυνήθιστες συνθήκες. Και εκεί ανάμεσα στα πιο μπανάλ περιστατικά, απρόσμενα φωτίζει τις πιο υψιπετείς εκφράσεις της συνείδησής τους.

Ο ψυχικός αγώνας παρουσιάζεται με απλότητα και τρυφερότητα. Χωρίς μελό, εντελώς ρεαλιστικά. Με μικρές αφηγηματικές συνθέσεις, λιτές εκφράσεις. Σαν αυτοτελείς κινηματογραφικές εικόνες, προβάλλονται ρυθμικά στη φαντασία του αναγνώστη. Σβήνουν την καίρια στιγμή: Μόλις αναδείξει τον σπαραγμό της τραυματισμένης ψυχής μέσα στην ερημιά του κόσμου. Ακριβώς όπως και έργα του, λεπτά κεντήματα ασυμβίβαστης σκληρότητας και γλυκιάς κωμωδίας.

Τα Χριστούγεννα το βιβλίο ήταν ήδη εξαντλημένο σε ορισμένα κεντρικά βιβλιοπωλεία. Όχι για το κέρδος, αλλά για τη διάδοση της μνήμης.

Λίγα λόγια για τον Χρήστο

Η Faliro House βρίσκεται πίσω από την ταινία του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ Πριν τα μεσάνυχτα (Before Midnight, 2013) που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα. Έχει στηρίξει ταινίες του Τζιμ Τζάρμους (Only lovers left alive), του Γιώργου Λάνθιμου (Αστακός, Άλπεις), του Έιμπελ Φεράρα (Tommaso). Εν γένει βρίσκεται πίσω το προσωπικό σινεμά δημιουργών με ξεχωριστό ιδίωμα. Συμπεριλαμβάνει σε αυτό και εγχώριες δημιουργίες όπως του Τσιώλη, του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου ή του Γιάννη Οικονομίδη.

Το 2017 υλοποίησε την εκτέλεση παραγωγής της τηλεοπτικής σειράς The Little Drummer Girl (βασισμένο στη μικρή τυμπανίστρια του Τζον λε Καρέ) σκηνοθεσίας του πολυβραβευμένου κορεάτη Παρκ Τσαν Γουκ (Old Boy) και παραγωγής BBC και AMC. Λήψεις από την Αθήνα, την Ακρόπολη, το Νάο του Ποσειδώνα.

Το 2019 πραγματοποίησε το θρίλερ Born to Be Murdered σκηνοθεσία Φερντινάντο Σίτο Φιλομαρίνο (Ferdinando Cito Filomarino) με παραγωγό τον ιταλό σκηνοθέτη Λούκα Γκουαντανίνο (Luca Guadagnino) με την Αλίσια Βικάντερ και τον Τζον Ντέιβιντ Ουάσινγκτον. Πρόκειται να προβληθεί από το Netflix τη φετινή χρονιά.

Το 2020 στήριξε την πρώτη, πολυσυζητημένη, σκηνοθετική προσπάθεια της ηθοποιού Μάγκι Γκιλενχάαλ The Lost Daughter βασισμένη στο ομώνυμο, διεθνώς ευπώλητο βιβλίο της Έλενα Φερράντε (εκδόσεις Πατάκη). Πρωταγωνιστούν η Ολίβια Κόουλμαν και η Ντακότα Τζόνσον.

Φαίνεται ότι δεν ξεστράτησε από τα διδάγματα ανθρωπιάς που μετάγγισε στα παιδιά του ο Βασίλης Κωνσταντακόπουλος. Ο καπετάν Βασίλης κατέβηκε στην Αθήνα περπατώντας από το Διαβολίτσι Μεσσηνίας. Άρχισε να πουλάει πουλάει γάλα στην πλατεία Εξαρχείων. Από αυτές τις ταπεινές ρίζες κατάφερε να φτάσει στην κορυφή του σύμπαντος με τα τόσα καράβια του στόλου του.

«Πρέπει να κοιτάζεις τη μεγάλη εικόνα» παρότρυνε τα παιδιά του. «Δεν φτάνει να θες τα χρήματα, γιατί τότε δεν θα αφήσεις πίσω σου τίποτα, πρέπει να μεταμορφώσεις τον κόσμο, να πιστεύεις ότι με την παρέμβασή σου δεν θα μείνει τίποτα το ίδιο».

Μαζί με τα αδέλφια του Κωνσταντίνος (στα βαπόρια) και Αχιλλέα (στα ξενοδοχεία), τίμησαν τη θέληση του πατέρα να παραμείνουν ενωμένοι και διαχώρισαν τους τομείς τους. Ο ίδιος επιβλέπει τις εξορύξεις. Άπλωσαν το όραμα του πατέρα τους σε γη και θάλασσα.