Χρυσή: Το νησί των θησαυρών και των μετάλλων

«Θησαυρούς» από μέταλλα, χρυσά και ασημένια κοσμήματα και ημιπολύτιμους λίθους, όπως αμέθυστο και λάπις λάζουλι έφεραν στο φως οι φετινές ανασκαφές στην νησίδα Χρυσή στα νότια της Κρήτης. Ειδικά μάλιστα ο θησαυρός των ταλάντων, που ήταν στην Προϊστορική εποχή ο συνηθέστερος τρόπος μεταφοράς χαλκού ως πρώτης ύλης, είναι σπάνιος.

Στη Χρυσή, που ανήκει σήμερα στον δήμο Ιεράπετρας έχει εντοπισθεί ένας οικισμός της Μινωικής εποχής, ιδιαίτερα ακμαίος, όπως φαίνεται από τα ευρήματα. Ένα μεγάλο κτίριο του οικισμού μάλιστα, με πολλά δωμάτια κατοικήθηκε, χωρίς διακοπή από το 1800 ως το 1500 π.Χ.

Οι χώροι του ήταν απλής κατασκευής, με κτιστούς κάδους, πεζούλια, επιφάνειες εργασίας, εστίες και ένα κλιμακοστάσιο με λίθινες πλάκες, ενώ περιελάμβαναν και αγγεία πόσης, βρώσης, μαγειρικά και αποθηκευτικά, καθώς και πολλά λίθινα εργαλεία. Επιφύλασσαν όμως και μεγάλες εκπλήξεις. Γιατί σε ένα δωμάτιο, που προφανώς χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικός χώρος βρέθηκαν: δύο τμήματα από χάλκινα τάλαντα, μία μάζα από σκωρίες, ένα χρυσό δαχτυλίδι και ένα χρυσό βραχιόλι, 26 χρυσές χάντρες (δισκοειδείς, σφαιρικές και σε σχήμα πάπυρου), μια αργυρή χάντρα, πέντε χάλκινες και η σφενδόνη χάλκινου δαχτυλιδιού.

Μαζί με αυτά ήταν μεγάλος αριθμός από γυάλινες χάντρες διαφόρων σχημάτων, τέσσερις από το λεγόμενο αιγυπτιακό μπλε, είκοσι από κορνεόλιο λίθο, μία από
αμέθυστο και δέκα από λάπις. Επίσης μία σφραγίδα από αχάτη με παράσταση πλοίου που η πρύμνη του έχει τη μορφή κεφαλής ζώου, καθώς και ένα λίθινο περίαπτο με μορφή πιθήκου.

Ένας ακόμη θησαυρός αποτελούμενος από τάλαντα, ένα μεγάλο πριόνι και τρία αγγεία, όλα από χαλκό, με συνολικό βάρος 68 κιλά εντοπίσθηκε σε άλλο δωμάτιο του ίδιου κτιρίου. Μέσα σε αγγείο εξάλλου ήταν αποθηκευμένα κομμάτια ενός τάλαντου από κασσίτερο, που θεωρείται σπάνιο εύρημα καθώς είναι μόλις το δεύτερο αυτής της εποχής που εντοπίζεται στην Κρήτη (το πρώτο βρέθηκε στον οικισμό της νησίδας του Μόχλου). Στοιχεία πάντως, που στο σύνολό τους δείχνουν ότι το συγκεκριμένο κτίριο ήταν μάλλον διοικητικό και οι κάτοικοί του ανήκαν σε ένα ανώτερο κοινωνικό επίπεδο και είχαν ένα διαφορετικό ρόλο στην κοινωνία της Χρυσής.

Μεγάλες ποσότητες πορφύρας, που εντοπίσθηκαν επίσης στο νησί, καθώς και σπασμένα όστρεα πορφύρας, που βρέθηκαν μέσα στα δωμάτια των κατοίκων του
οικισμού δείχνουν εξάλλου μια πρωιμότατη για τη Μεσόγειο βιοτεχνική παραγωγή της πορφυρής βαφής, η οποία αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων ανακτόρων της Κρήτης. Στην παραλία του νησιού εξάλλου σώζονται και αρχαίες λαξευτές ιχθυοδεξαμενές.

Η συστηματική πλέον ανασκαφή στη Χρυσή διεξάγεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου υπό την διεύθυνση της προϊσταμένης της, κυρίας Χρύσας Σοφιανού.