Χρυσά ευρήματα και όργανα μέτρησης από το πλοίο του Έλγιν

Χρυσά δουκάτα, ένα χρυσό δακτυλίδι, επωμίδες στρατιωτικής στολής, τμήματα οργάνων μέτρησης, συγκεκριμένα ενός θεοδόλιχου και ενός εξάντα αλλά και κομμάτια από έπιπλα έφερε στο φως  η νέα υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στο πλοίο «Μέντωρ».  Ειδικά μάλιστα ο θεοδόλιχος είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς στο πλοίο επέβαινε ο γνωστός τοπογράφος, περιηγητής και συλλέκτης αρχαιοτήτων, αξιωματικός του πυροβολικού της Μεγάλης Βρετανίας, William Martin Leake. Έτσι, κατά μεγάλη πιθανότητα το όργανο ανήκε στον ίδιο και ίσως να είχε χρησιμοποιηθεί για τις εκτεταμένες αποτυπώσεις αρχαιοτήτων που πραγματοποίησε ο ίδιος στην Αττική, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Το σκάφος, που όπως είναι γνωστό είχε ναυλώσει ο λόρδος Έλγιν για την μεταφορά κλεμμένων αρχαιοτήτων από τα μνημεία της Ακρόπολης, αλλά ναυάγησε τον Σεπτέμβριο του 1802 έξω από το λιμάνι του Αυλαίμονα, στα νοτιοανατολικά των Κυθήρων. Τα αρχαία ανασύρθηκαν τότε, ύστερα από μεγάλη και δύσκολη για τα χρόνια εκείνα επιχείρηση, στη σύγχρονη εποχή όμως διεξάγεται λεπτομερέστατη έρευνα για τον εντοπισμό καταλοίπων. Έτσι τώρα η υποβρύχια έρευνα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων  υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου, δρ. Δημήτρη Κουρκουμέλη ανέσυρε έναν αριθμό κινητών ευρημάτων, που εμπλουτίζουν την εικόνα μας για την επί του πλοίου διαβίωση, επίσης προσωπικά αντικείμενα που μετέφεραν οι επιβάτες στις αποσκευές τους ενώ δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ναυπήγησης του σκάφους.

Η έρευνα

Κατά την έρευνα πραγματοποιήθηκαν δύο ανασκαφικές τομές κατά μήκος του σωζόμενου σκαριού του πλοίου. Η πρώτη έγινε κατά μήκος της τρόπιδας (καρένα) στη βόρεια πλευρά του, με στόχο τη μελέτη των κατασκευαστικών λεπτομερειών της.  Εκεί εντοπίσθηκε το σημείο σύνδεσης των δύο τμημάτων της τρόπιδας σε σχήμα Ζ και διαπιστώθηκε, ότι τα φύλλα χαλκού που την κάλυπταν είχαν αναδιπλωθεί σε διάφορα σημεία, ενδεικτικό μάλλον του γεγονότος, ότι το πλοίο μετά τη βύθισή του σύρθηκε για κάποια μέτρα, έως ότου ακουμπήσει με την αριστερή πλευρά του στον πυθμένα.

Στο σημείο αυτό είχαν εγκλωβιστεί, ανάμεσα από τα μαδέρια και τα άλλα ξύλα, τμήματα σχοινιών από τον εξαρτισμό του πλοίου και άλλα μικροαντικείμενα που σχετίζονται με τη διαβίωση του πληρώματος και των επιβατών, όπως τμήματα από τις επωμίδες στρατιωτικής στολής, κατασκευασμένες από σύρμα. Επίσης  τμήματα ξύλινων επίπλων, καθώς και ένα χρυσό δαχτυλίδι με διακόσμηση από άνθη και κουκκίδες, πανομοιότυπο του οποίου είχε ανελκυστεί κατά την έρευνα του 2019.

Το σκάφος

Η δεύτερη τομή ορίστηκε στο νότιο σωζόμενο τμήμα του πλοίου, κατά μήκος των νομέων και του πετσώματος. Ο στόχος ήταν να ελεγχθεί το σωζόμενο όριο του σκαριού, να γίνουν παρατηρήσεις και μετρήσεις στα ναυπηγικά στοιχεία του πλοίου και να αναζητηθούν τυχόν αντικείμενα που θα είχαν κυλήσει εκτός του σκαριού μετά τη βύθισή του. Η τομή κάλυψε σχεδόν όλο το σωζόμενο μήκος της νότιας απόληξης του σκαριού.

Διαπιστώθηκε, ότι κάτω από το πέτσωμα του πλοίου, διατηρούνταν μεγάλα κομμάτια φύλλων χαλκού από την εξωτερική προστατευτική επιχάλκωσή του, το δε, πέτσωμα σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, αν και εμφανίζει σε διάφορα σημεία φθορές από ζώντες οργανισμούς. Από τα ευρήματα που ανελκύσθηκαν ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο μεγάλα τμήματα σχοινιών, ένα εξάρτημα ναυτικού εξάντα και δύο χρυσά νομίσματα (δουκάτα) Ολλανδίας που εκδόθηκαν το 1777 και 1800 αντίστοιχα.

Ο θεοδόλιχος

Ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα αποτελεί ο εντοπισμός της βάσης του θεοδόλιχου, έξω από το σκαρί του πλοίου. Κατά τη διάρκεια των εργασιών συντήρησής του μάλιστα διαπιστώθηκε ότι μπορεί να αναταχθεί τμήμα του τοπογραφικού οργάνου, συνδυάζοντας ευρήματα που προέρχονταν από παλαιότερες ανασκαφικές περιόδους του 2013 και 2015.

Στην υποβρύχια έρευνα συμμετείχαν συνολικά 18 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων και επιστημονικών εξειδικεύσεων, όπως αρχαιολόγοι, θαλάσσιοι βιολόγοι, εκπαιδευτές καταδύσεων, τοπογράφοι μηχανικοί, συντηρητές αρχαιοτήτων, τεχνικοί βυθού και συγκεκριμένα οι: Δρ. Σταυρούλα Βραχιονίδου, Δρ. Αλέξανδρος Τούρτας, Στέλλα Αργύρη, Πάνος Αθανασόπουλος (υποψήφιος Διδάκτωρ), Δρ. Κώστας Τοκμακίδης, Δρ. Κίμων Παπαδημητρίου, Δρ. Γιάννης Ίσσαρης, Βασίλης Τσιαΐρης (ΜΑ), Δρ. Ελπίδα Καραδήμου, Άρης Μιχαήλ, Χρύσα Φουσέκη, Ειρήνη Μάλλιου, Χρήστος Νιζαμίδης, Σπύρος Μουρέας, Μανώλης Τζεφρόνης, Μανουήλ Κουρκουμέλης.

Διαβάστε επίσης

Στο ΕΣΠΑ η κατοικία στην Πατησίων όπου η Μαρία Κάλλας ονειρεύτηκε το μέλλον της