Μπρούνο Στεφανίνι: Ο εκκεντρικός συλλέκτης με τα 280 κτίρια, τα αγάλματα και τα πολυβόλα

Η οδοντόβουρτσα του Ναπολέοντα, σαρκοφάγοι, χειροβομβίδες, ένα φόρεμα της αυτοκράτειρας Σίσυ, πολυβόλα και πίνακες ζωγραφικής, τι είδους συλλογή μπορεί να κάνουν; Και ποια είναι η πιθανότητα να πρόκειται για αντικείμενα, που έχουν λεηλατηθεί από τους Ναζί; Η Μπετίνα Στεφανίνι, κόρη του ελβετού εκατομμυριούχου και εκκεντρικού, το δίχως άλλο, συλλέκτη Μπρούνο Στεφανίνι, διάδοχός του πλέον στο Ίδρυμα για την Τέχνη, τον Πολιτισμό και την Ιστορία, που εκείνος ίδρυσε, αποφάσισε να το ξεκαθαρίσει.

Πρώτα απ΄ όλα να μάθει, τι ακριβώς περιέχει αυτή η εκπληκτική συλλογή των 100.000 αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων 6.000 πινάκων, που πέρασε στα χέρια της, μετά το θάνατο του πατέρα της το 2018.

Και παράλληλα να διερευνήσει, αν κάποια από αυτά μπορεί να συνδέονται με τους Ναζί. Ήδη άλλωστε, όπως ανακοίνωσε η ίδια, μια ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων έχει αναλάβει αυτό το έργο και θα αποφασίσει, αν θα πρέπει να επιστραφούν κάποια από αυτά, που αρχικά ανήκαν σε Εβραίους και θεωρήθηκαν χαμένα, λόγω της ναζιστικής δίωξης.

Μεγιστάνας ακινήτων, αφού υπολογίζεται, ότι κατείχε 280 κτίρια μεταξύ των οποίων και τέσσερα κάστρα ο Μπρούνο Στεφανίνι δημιούργησε μια συλλογή, που η αξία της υπολογίζεται σε πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο ελβετικά φράγκα.

Όπως είπε η κόρη του σε μία συνέντευξή της «Το να βγάζει χρήματα ήταν δεύτερη φύση του. Δεν τον ενδιέφερε όμως, τι θα γίνονταν τα πράγματα που αποκτούσε. Κι αυτό ίσχυε για ολόκληρο το σύμπαν του, τα σπίτια του, ακόμα και τα ρούχα του».

Η έρευνα της συλλογής

Πράγματι ο Στεφανίνι ήταν εξαιρετικός στη συλλογή αλλά κάκιστος στη φροντίδα των αντικειμένων. Ακόμη και πολλά από τα κτίριά του ήταν τόσο παραμελημένα, που κάποια στιγμή χρειάστηκε να επέμβουν οι αρχές της πόλης του, το Βίντερτουρ. Και αντίστοιχα ορισμένα από τα αντικείμενα της συλλογής μολύνθηκαν από ωίδιο, σαράκι του ξύλου ή ακόμη χειρότερα από αμίαντο, υδράργυρο και ραδιενέργεια.

Έτσι η ερευνητική ομάδα απασχολεί τώρα περί τα ογδόντα άτομα για τον καθαρισμό, την απογραφή, τη φωτογράφιση και τη συσκευασία 85.000 αντικειμένων από τη συλλογή, ώστε να είναι έτοιμα να μεταφερθούν σε νέες αποθήκες, που θα κατασκευαστούν κοντά στο Βίντερτουρ.

Για κάθε αντικείμενο μάλιστα εκχωρήθηκε ένας συγκεκριμένος κωδικός, ώστε να διασφαλίζονται τα στοιχεία του και να αναγνωρίζεται εύκολα. Σύμφωνα με την Μπετίνα Στεφανίνι πάντως περισσότερα από 20.000 έργα τέχνης σε χαρτί δεν έχουν ακόμη απογραφεί, καθώς, παρά τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που συμμετέχουν στο έργο, ο όγκος είναι τεράστιος.

Το αρχείο του ωστόσο βρέθηκε και όπως φαίνεται είναι το μόνο που ο πατέρας της κρατούσε σχολαστικά, αν και στοιβαγμένο μέσα σε δεκάδες κουτιά από μπανάνες, που ήταν κρυμμένα στις σοφίτες διαφόρων σπιτιών.

Φανατικός συλλέκτης

Ο Μπρούνο Στεφανίνι συμμετείχε σε ελβετικές και γερμανικές δημοπρασίες κι ήταν γνωστός για την αδηφάγα, εκλεκτική συλλογή του, ενώ απολάμβανε ιδιαίτερα τη διαδικασία των ανταγωνιστικών προσφορών. Απέκτησε έργα πολλών ελβετών καλλιτεχνών, συμπεριλαμβανομένων των Αουγκόστο Τζακομέτι, Φέρντιναντ Χόντλερ, Κούνο Άμιετ, Άλμπερτ Άνκερ και Φελίξ Βαλοτόν, ενώ η συλλογή του περιλαμβάνει και κομμάτια γνωστών γυναικών καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων η Οτίλιε Βιλχελμίνε Ρούντερσταϊν, η Κέτε Κόλβιτς, η Μίρετ Όπενχαϊμ και η Νίκι ντε Σεντ Φαλ.

Ανάμεσα σε αυτά όμως, περιλαμβάνονται και έργα καλλιτεχνών, που είναι γνωστό, ότι είχαν βραβευτεί από τον Χίτλερ, όπως ο Καρλ Σπίτσβιγκ και ο Άρνολντ Μπέκλιν.

Αγόραζε όμως και κουκλόσπιτα, ιστορικά πικάπ, ένα μοντέλο τσίρκου μεγέθους διαμερίσματος, γράμματα, φωτογραφίες αλλά και το γραφείο από μαόνι πάνω στο οποίο ο πρόεδρος Τζον Φίτζεραλντ Κένεντι είχε υπογράψει το 1963 τη μερική απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών. Το τελευταίο αγορασμένο, το 1996 από τους τους Sotheby’s στη Νέα Υόρκη, του είχε στοιχίσει 1,4 εκατομμύρια δολάρια.

Ιστορικά αναμνηστικά

Γεγονός είναι, ότι ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για ιστορικά αναμνηστικά, και στο πλαίσιο αυτό είχε αγοράσει την επίχρυση ασημένια οδοντόβουρτσα, που λέγεται ότι είχε χρησιμοποιηθεί από τον Ναπολέοντα στο Βατερλό.

Η οδοντόβουρτσα έχει χαραγμένο το εθνόσημο του Ναπολέοντα αγοράστηκε σε μία δημοπρασία στο Μόναχο το 1988, μαζί με ένα σημείωμα βρετανού αξιωματικού που ισχυριζόταν, ότι την λεηλάτησε μετά τη μάχη από την άμαξα του ηττημένου αυτοκράτορα. Επίσης στη συλλογή υπάρχει το κρεβάτι του θανάτου και τη διαθήκη του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Η γοητεία, που ασκούσαν επάνω του άλλωστε οι ιστορικές προσωπικότητες και οι άνθρωποι του πολιτισμού, τον είχε οδηγήσει ακόμη και την απόκτηση ενδυμάτων τους. Έτσι η συλλογή περιλαμβάνει ένα πρωτότυπο της στολής που φορούσε ο Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία «Ο μεγάλος δικτάτωρ», τις μπότες ιππασίας της αυτοκράτειρας Ελισάβετ της Αυστρίας αλλά και τη στολή του αμερικανού στρατηγού Νόρμαν Σβάρτσκοπφ, που είχε ηγηθεί όλων των δυνάμεων στον Πόλεμο του Κόλπου.

Ανάμεσα στις πιο «σκοτεινές» αγορές του πάντως, ήταν τα ρούχα όσων συμμετείχαν στις δίκες της Νυρεμβέργης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τόσο οι στολές φυλακής των κατηγορουμένων όσο και αντικείμενα που ανήκαν στους εισαγγελείς. Η εμμονή του με τον πόλεμο μάλιστα, ιδιαίτερα τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οδήγησε επίσης να συλλέξει πιστόλια, πολυβόλα, βόμβες, χειροβομβίδες, ακόμη και ένα ολόκληρο τανκ. Όλα αυτά τα είχε αποθηκεύσει στη σπηλαιώδη αποθήκη, που είχε φτιάξει κάτω από το κάστρο του στο Μπρέστενμπεργκ, κοντά στην ελβετική πόλη Άαραου. Και ορισμένα περιείχαν ακόμη εκρηκτικά!

Η πυροδότηση των εκρηκτικών

Έξι μήνες πριν από τον θάνατο του πατέρα της πάντως, η Μπετίνα Στεφανίνι αναλαμβάνοντας τον έλεγχο του ιδρύματός του, ανέλαβε ταυτόχρονα και δράση. Κατ΄αρχάς προσπάθησε να συγκεντρώσει τη συλλογή, που ήταν διάσπαρτη στις διάφορες ιδιοκτησίες του, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων ερειπωμένων κάστρων.

Κάποια αντικείμενα βρίσκονταν ακόμα στη συσκευασία του οίκου δημοπρασίας, ανέγγιχτα, όπως τα είχε αγοράσει. Ενώ όσον αφορά τα όπλα, που οι μηχανισμοί τους δεν είχαν εκραγεί, τα παρέδωσε στην αστυνομία, η οποία με τη σειρά της τα προώθησε στους στρατιωτικούς. Τελικά πυροδοτήθηκαν σε πεδίο βολής τανκς σε κοιλάδα των Άλπεων.

Στο μεταξύ η έρευνα προέλευσης συνεχίζεται -στο τέλος θα δημοσιευθεί στον ιστότοπο του ιδρύματος- και ήδη εντοπίσθηκαν έξι αντικείμενα, για οποία όπως είπαν οι ερευνητές, απαιτείται περαιτέρω εξέταση. «Θέλουμε να είμαστε θαρραλέοι και να μιλάμε για πράγματα που δεν συζητούνται», δηλώνει εξάλλου η Στεφανίνι πιστεύοντας ότι «Αν προωθήσουμε τα θέματα της προέλευσης και της ιδιοκτησίας, τότε ενισχύουμε τη συζήτηση και γύρω από τα μουσεία».

Το ίδιο το ίδρυμα ωστόσο δεν σκοπεύει να ανοίξει μουσείο. Θα συνεχίσει όμως, να χορηγεί δάνεια σε μουσεία, μόνο πέρυσι άλλωστε δάνεισε 160 έργα για εκθέσεις.

Διαβάστε επίσης:

Κινητοποιήσεις στον πολιτισμό με πρόσημο κομματικό – Η επέμβαση Μητσοτάκη

Μια «επίσκεψη» στο Νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο – Δείτε πώς θα γίνει