Μπορεί να ήταν παιχνίδι; Ανατρεπτική θεωρία για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων

Είναι ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής, που δημιουργήθηκε ποτέ στον κόσμο, είναι όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό κι όλα αυτά ας χρονολογείται πριν από 2150 χρόνια περίπου.

Είναι ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων φυσικά, ο οποίος απασχολεί εδώ και δεκαετίες τους επιστήμονες σχετικά με την ερμηνεία της λειτουργίας του, με διάφορες θεωρίες να διατυπώνονται κατά καιρούς. Η μόνη ωστόσο, που δεν είχε ειπωθεί ως τώρα είναι, ότι μπορεί να πρόκειται απλώς (!) για ένα παιχνίδι. Αλλά κατατέθηκε κι αυτή, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Live Science. Πρόκειται για την «φρέσκια» ιδέα, που μας έρχεται από την Αργεντινή και μοιάζει με αστείο. Ή παιχνίδι. Όπως προτείνουν τουλάχιστον, με μάλλον παιγνιώδη διάθεση γι΄αυτό το θαυμαστό αυτό αντικείμενο της αρχαίας τεχνολογίας, αργεντινοί επιστήμονες, που δημιούργησαν μία προσομοίωση του υπολογιστή. Αν και οι ίδιοι βέβαια, δεν φαίνεται να πιστεύουν πραγματικά κάτι τέτοιο αλλά και μόνον η εντύπωση που προξενεί η υπόθεση μπορεί να θεωρείται επιτυχία.

Ο μυστηριώδης Μηχανισμός, που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ανακαλύφθηκε το 1901 στο ναυάγιο των Αντικυθήρων και παραμένει ένα αίνιγμα, παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην μελέτη του οδηγώντας καταφανώς στο συμπέρασμα, ότι επρόκειτο για ένα αστρονομικό εργαλείο. Αποτελούμενος από μια χειροκίνητη μανιβέλα, πολλά εμπλεκόμενα γρανάζια και διάφορους δείκτες, ο Μηχανισμός μπορούσε να εκτελέσει πολλές εργασίες. Όπως τον προσδιορισμό της ημερομηνίας σύμφωνα με το ελληνικό ημερολόγιο για την τέλεση των αρχαίων στεφανιτών αγώνων (Ολυμπιακοί, Ίσθμια, Πύθεια κ.ά.), την εμφάνιση των θέσεων του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών εντός του ζωδιακού κύκλου και την πρόβλεψη μελλοντικών σεληνιακών και ηλιακών εκλείψεων. Στις εξωτερικές πλάκες και στο εσωτερικό του εξάλλου, έφερε αστρονομικές, γεωγραφικές και τεχνολογικές επιγραφές.

Τα ερωτήματα

Η γενικότερη κατάστασή του ωστόσο, δεν βοηθά, καθώς έχει περάσει για δύο χιλιετίες και πλέον στον βυθό της θάλασσας με αποτέλεσμα τα γρανάζια του να είναι πολύ διαβρωμένα και εξαρτήματά του να λείπουν. Έτσι μένουν πολλά περιθώρια για αμφιβολίες, με την κυριότερη εν προκειμένω να θέτει το ερώτημα αν πράγματι ο σκοπός αυτής της συναρπαστικής συσκευής ήταν η ουράνια μέτρηση. Επίσης, αν επρόκειτο για μοναδική κατασκευή ή αν υπήρχαν και άλλα όμοιά του. Και το τελευταίο που αναφύηκε, αν όντως ήταν ένα αστρονομικό εργαλείο ή ένα απλό παιχνίδι.
Η κατανόηση του επιδιωκόμενου σκοπού θεωρείται, ότι μπορεί να συντελέσει στην επίλυση του μυστηρίου του. Όπως αναφέρουν έτσι, οι συγκεκριμένοι επιστήμονες αν δεν ήταν πολύ ακριβές, τότε μπορεί να ήταν ένα παιχνίδι ή ένα εκπαιδευτικό μοντέλο. Αλλά αν συνέβαινε το αντίθετο, δηλαδή ήταν απίστευτα ακριβές, θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί και από αστρολόγους της αυλής για να κάνουν προβλέψεις και ωροσκόπια.

Το πείραμα

Στην νέα μελέτη οι επιστήμονες δημιούργησαν μία προσομοίωση, που αναπαράγει τις κινήσεις του Μηχανισμού των Αντικυθήρων και σ΄ αυτήν ενσωμάτωσαν σφάλματα από την ανακριβή φύση της κατασκευής του, όπου τα γρανάζια δεν είχαν ακριβή απόσταση μεταξύ τους. Επιπλέον, σε αντίθεση με προηγούμενες προσπάθειες για την αναδημιουργία του Μηχανισμού, οι ερευνητές συμπεριέλαβαν ένα ακριβές μοντέλο των τριγωνικών δοντιών των γραναζιών του Μηχανισμού, που επηρεάζουν το πόσο καλά αλληλοσυνδέονται τα γρανάζια και πόσο καλά δείχνουν οι δείκτες στον επιδιωκόμενο αστρονομικό στόχο.
΄Οπως έδειξε το πείραμα ωστόσο, σ΄αυτήν την περίπτωση ο Μηχανισμός δεν ήταν καθόλου χρήσιμος. Γιατί θα μπορούσε να λειτουργήσει για τέσσερις μήνες περίπου, ώσπου αναπόφευκτα όμως, να μπλοκάρει ή απλώς να απεμπλακούν οι ταχύτητες. Έτσι στην συνέχεια, ο χρήστης θα έπρεπε να επαναφέρει τα πάντα στην αρχή, προκειμένου να επαναλειτουργήσει.
Μία πιθανότητα, λοιπόν είναι, όπως αναφέρει η μελέτη, ότι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν ένα εντυπωσιακό παιχνίδι, που δεν προοριζόταν ποτέ να είναι πλήρως ακριβές ή ότι συνοδευόταν από ένα εγχειρίδιο οδηγιών, που ζητούσε από τους χρήστες να το επαναφέρουν μετά από μερικές στροφές. Σαν ένα μηχανικό ρολόι δηλαδή, του οποίου το κύριο ελατήριο πρέπει να ρυθμίζεται περιστασιακά με το χέρι.

 

Οι υποθέσεις

Δεδομένης όμως, της προφανούς δεξιοτεχνίας, που απαιτήθηκε για τη δημιουργία μιας τόσο περίπλοκης συσκευής, οι ερευνητές δεν πιστεύουν εντέλει, ότι ο Μηχανισμός ήταν απλώς παιχνίδι. Σε τελική ανάλυση, αν ουδέποτε προοριζόταν να είναι ακριβές, λεπτομερές ή στραμμένο προς το μέλλον, γιατί να μπει κανείς στον κόπο και να καταβάλει όλη αυτήν την σκληρή δουλειά για να το δημιουργήσει.
Μια άλλη πιθανότητα πάντως, για τους ερευνητές είναι, ότι οι τρέχουσες μετρήσεις των γραναζιών και των δοντιών δεν είναι σωστές. Κι αυτό, γιατί οι αξονικές τομογραφίες μπορούν να παρέχουν μόνο ένα συγκεκριμένο επίπεδο ανάλυσης και τα δύο χιλιάδες χρόνια διάβρωσης μπορεί να έχουν παραμορφώσει τα εξαρτήματα σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με την αρχική τους κατάσταση.
Είτε έτσι είτε αλλιώς όμως, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων αντιπροσωπεύει την κορυφή της αρχαίας μηχανικής τεχνογνωσίας. Και παρά τη σύγχρονη τεχνολογία και τα εργαλεία όπως οι αξονικές τομογραφίες, ο απώτερος σκοπός του μπορεί να παραμείνει για πάντα μυστηριώδης.

Διαβάστε επίσης:

Ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων» στο Κοινοβούλιο της Ινδονησίας, προσφoρά της ΤΗΕΟΝ προς τον Ινδονησιακό λαό

Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Η αστροφυσική στην υπηρεσία ανατρεπτικής έρευνας

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, πρώτος αναλογικός υπολογιστής του κόσμου εμπνέει τον Ιντιάνα Τζόουνς