Μπιενάλε Βενετίας: Η Λουκία Αλαβάνου στα ίχνη του Οιδίποδα και των Ρομά

Μια ταινία εικονικής πραγματικότητας, 360 μοιρών, διάρκειας 20 λεπτών και ο «Οιδίπους επί Κολωνώ» σε μια σύγχρονη, δυστοπική πρόσληψη, που στόχος της όμως, είναι να προσεγγίσει το ζήτημα της διαβίωσης, του εκτοπισμού και διαρκούς μετακίνησης των Ρομά.

Αυτό είναι το έργο με το οποίο συμμετέχει η Ελλάδα στη φετινή 59^η Μπιενάλε της Βενετίας, που αρχίζει στις 23 Απριλίου. Δημιουργός του, η εικαστικός Λουκία Αλαβάνου, που τοποθετώντας το αρχαίο δράμα στη σημερινή πραγματικότητα των Ρομά, ειδικά αυτών, που ζουν στην παραγκούπολη της Νέας Ζωής –κατ΄ ευφημισμόν ονομασία– του Ασπρόπυργου επιδιώκει μια καταβύθιση σε έναν κόσμο ηθελημένα άγνωστο και σε έναν μη-τόπο, απόρριμμα της σημερινής κοινωνίας.

«Στον δρόμο για τον Κολωνό», όπως είναι ο τίτλος του έργου «Η θέαση είναι ατομική αλλά η εμπειρία είναι συλλογική και δεν παύει να έχει θεατρικότητα», όπως είπε στη συνέντευξη τύπου στην Εθνική Πινακοθήκη, φορέα υλοποίησης της έκθεσης, η Λουκία Αλαβάνου. Για να προσθέσει, ότι «Είναι ένα δύσπεπτο έργο, καθόλου εύκολο στην παραγωγή του».

Η ίδια είχε βρεθεί τυχαία  σ΄αυτήν την περιοχή της Δυτικής Αττικής «και κάποια στιγμή χάθηκα και βρέθηκα στο γκέτο των Ρομά, το οποίο είναι ένα από τα πιο σκληρά μέρη στην Ελλάδα», αφηγήθηκε για την πρώτη εκείνη επαφή της με το χώρο και τους ανθρώπους. Οι παραλληλισμοί στη συνέχεια ήταν αναπόφευκτοι: «Η συγκεκριμένη κοινότητα των Ρομά είχε μετεγκατασταθεί εκεί στη δεκαετία του ΄80 από τη Θήβα,  όπως και ο Οιδίποδας, που είχε ξεκινήσει κι εκείνος από τη Θήβα. Μάλιστα εικάζεται ότι η διαδρομή που ακολούθησε ο Οιδίποδας από τη Θήβα ως τον Κολωνό περνούσε μέσα από αυτήν ακριβώς την τοποθεσία».

Δεν είναι περίεργο λοιπόν, που αναζήτησε τους ερασιτέχνες ηθοποιούς για το έργο ανάμεσα στους Ρομά, που δέχθηκαν, όχι εύκολα να συμμετάσχουν. Όμως τελικά «οι ρόλοι βρήκαν τους ανθρώπους τους», όπως είπε.

Η θεατρικότητα

Στο ελληνικό περίπτερο της Μπιενάλε, που υπάρχει από το 1934 στήνεται ήδη η έκθεση με επιμελητή τον Γερμανό Χάινς Πίτερ Σβάρφελ. Δεκαπέντε «ιδιαίτερα» καθίσματα τοποθετούνται κάτω από τέσσερις ημισφαιρικούς θόλους, διαφόρων μεγεθών, με την έμπνευση (ή διασύνδεση) να προέρχεται από τον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο και τα οράματά του για μία ζωτική αρχιτεκτονική.

«Με ενδιαφέρει πολύ η θεατρικότητα αυτού του μέσου. Αν δεν κάνω λάθος, ο Αντονέν Αρτό ήταν που εισηγήθηκε τον όρο ”εικονική πραγματικότητα” σε σχέση με το θέατρο της σκληρότητας. Και νομίζω πως υπάρχουν πολλές πτυχές αυτού του είδους της σκληρότητας στον τρόπο με τον οποίο δουλεύω», όπως είπε η Λουκία Αλαβάνου.

Με τον υφυπουργό Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη να μιλάει για  ένα έργο «καινοτόμο τεχνολογικά, χωρίς όμως να χάνει τον βαθιά ανθρωπιστικό του χαρακτήρα, ενώ παράλληλα φέρνει κοντά τον μύθο του Οιδίποδα στη σύγχρονη πραγματικότητα».

«Το έργο της Λουκίας Αλαβάνου, πέρα από την καλλιτεχνική του ιδιότητα, η οποία ισορροπεί την βαριά ελληνική κληρονομιά με το παρόν και το μέλλον, με έντονο τεχνολογικό χαρακτήρα, που όμως δεν υπονομεύει αντίθετα συνεπικουρεί τον ανθρώπινο χαρακτήρα του, θίγει το πολύ σημαντικό ζήτημα: εκείνο της αλληλεπίδρασης των Ρομά με τον υπόλοιπο πληθυσμό», όπως είπε ο κ. Γιατρομανωλάκης.

Θεωρώντας, ότι «Μόνον οι κοινωνίες με αυτοπεποίθηση μπορούν να το κάνουν αυτό και είναι δείγμα ωριμότητας και υγείας».

 Να σημειωθεί, ότι η πρώτη έκδοση του έργου έγινε με ανάθεση του Onassis Culture και είναι μέρος της Συλλογής Ιδρύματος Ωνάση.

Το ελληνικό περίπτερο

Σε εκκρεμότητα ωστόσο, βρίσκεται ακόμη η σύμβαση της ύπαρξης του εθνικού μας περιπτέρου στην Μπιενάλε, καθώς παραμένει ανενεργή από το 2002, με αποτέλεσμα ο δήμος της Βενετίας να ζητεί πλέον την εξόφληση των τελών ως αναγνώριση της ιδιοκτησίας. Κι αυτό, γιατί επί μία εικοσαετία δεν υπήρξε μέριμνα για την καταβολή τους, που είναι 162,60 ευρώ κατ΄έτος. Το ποσόν έτσι, έχει φθάσει τις 3.252 ευρώ και στόχος είναι, όπως είπε ο κ. Γιατρομανωλάκης να γίνει η υπογραφή νέας σύμβασης με την καταβολή του μισού του χρέους.

Πέρα απ΄αυτό η καθυστέρηση καταβολής των τελών έχει απαγορεύσει και τις απαραίτητες επισκευές του περιπτέρου, οι οποίες απαιτούν αδειοδότηση από τον δήμο. Με την επίλυση όμως αυτής της εκκρεμότητας και μετά την ολοκλήρωση της φετινής Μπιενάλε, που λήγει στις 27 Νοεμβρίου το υπουργείο Πολιτισμού ανακοινώνει χρηματοδότηση 300.000 ευρώ για βασικές επισκευές. Στόχος είναι, στην επέτειο των 90 χρόνων του, το εθνικό περίπτερο, από τα ελάχιστα μόνιμα της Μπιενάλε, να έχει αποκατασταθεί

Θυμίζουμε, ότι η φετινή Μπιενάλε έχει ως έμπνευση το «Γάλα των ονείρων» της Λεονόρα Κάρινγκτον, της σουρεαλίστριας ζωγράφου και μούσας του Μαξ Ερνστ που έγραψε στη δεκαετία του ΄50  αυτό το παιδικό βιβλίο εικονογραφημένο από την ίδια. Η επιλογή του θέματος έγινε από την επικεφαλής της Μπιενάλε την Τσετσίλια Αλεμάνι, που όπως έχει δηλώσει η ίδια, η διοργάνωση  προτρέπει στην εξεύρεση τρόπων «συνύπαρξης και μεταμόρφωσης» και στην ικανότητα της τέχνης «να δημιουργεί εναλλακτικές κοσμολογίες και νέες συνθήκες ύπαρξης».

Διαβάστε επίσης:

Μπράις Μάρντεν: Με έμπνευση από την αρχαιότητα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η κλεμμένη γυναίκα με το πέπλο γύρισε στην πατρίδα της – Επιστροφή αρχαίων