Αθήνα: Τι υπάρχει από κάτω;

Στο κέντρο της Αθήνας, στην πλατεία Συντάγματος η κίνηση είναι καθημερινά έντονη με τα αυτοκίνητα να περνούν αδιάκοπα, τους ανθρώπους να περπατούν βιαστικά, τα παιδιά να κάνουν φιγούρες στο σκέιτ και οι μίμοι και ζογκλέρ ταχυδακτυλουργικά ενώ οι τουρίστες απολαμβάνουν τον αττικό ήλιο… Τι υπάρχει όμως από κάτω;

Οι περαστικοί, ούτε που σκέφτονται, ότι κάτω από τα πόδια τους υπήρχε κάποτε μία άλλη πόλη, μία εντελώς διαφορετική ζωή κι ότι στέκονται κυριολεκτικά πάνω στην ιστορία. Γιατί κάτω από την Αμαλίας αίφνης,  περί τα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. οι ρυθμοί κυλούσαν αργά, στο ρωμαϊκό λουτρό που βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης και αξιοποιούσε τα άφθονα νερά του Ηριδανού. Ενώ λίγο παραπέρα, κάτω από τον προαύλιο χώρο της Βουλής, βρίσκονταν κάποτε τέσσερις επαύλεις ή ιδιωτικές φιλοσοφικές σχολές και λίγο πιο κάτω ένας αγωγός ύδρευσης από τον 6ο π.Χ.αιώνα.

Σχεδόν σε κάθε βήμα στο κέντρο της Αθήνας κρύβεται η ιστορία χιλιάδων ετών αλλά στην καθημερινότητά μας το ξεχνάμε.  Αυτήν την ιστορία έρχεται να μας θυμίσει ένας νέος ψηφιακός χάρτης, που συμπληρώνει τα κομμάτια ενός αρχαίου παζλ φέρνοντας στην επιφάνεια τη ζωή κάτω από τη σύγχρονη πόλη και κυρίως την αθέατη πλευρά της, πέρα από την Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά. Δημιουργός του είναι η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Δίπυλον που με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος συγκέντρωσαν για πρώτη φορά σε μία πλατφόρμα, περισσότερα από 1.400 αρχαιολογικά μνημεία και χώρους. Ευρήματα από ανασκαφές, που είχαν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα τα τελευταία 160 χρόνια, μεταξύ των οποίων αυτές για τα μεγάλα δημόσια έργα, όπως το μετρό αλλά και από την έρευνα σε εκατοντάδες οικόπεδα ιδιωτών.

Από την αρχαιότητα ως την τουρκοκρατία

Ο ψηφιακός χάρτης καλύπτει περί τα 6.700 στρέμματα από τη Βουλή ως τα Πετράλωνα και από το Μεταξουργείο ως το Μετς και έτσι ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί στην αρχαία Αθήνα και να γνωρίσει καλύτερα την ιστορία μέσα από έντεκα διαφορετικές περιόδους, ξεκινώντας από τη Νεολιθική εποχή και φθάνοντας ως την Οθωμανική. Ταφικά μνημεία, οικίες με τις κινστέρνες τους, κλίβανοι κεραμικής και εργαστήρια κάθε είδους αλλά και απομεινάρια από τα αρχαία τείχη διαφόρων εποχών «κρύβονται» κάτω από τα πιο αναπάντεχα σημεία: Κάτω από μία τετραώροφη πολυκατοικία ή από την αυλή ενός σχολείου.

 «Ο χάρτης σε βοηθάει να καταλάβεις την πόλη, να δεις τη μεγάλη εικόνα», λέει η αρχαιολόγος κυρία Άννα Μαρία Θεοχαράκη, ιδρυτικό μέλος του «Δίπυλον». «Να αντιληφθείς, ότι έξω από τα τείχη ήταν τα νεκροταφεία, τα εργαστήρια και οι κλιβάνοι όπτησης των αγγείων αλλά και τα λουτρά, ενώ μέσα στα τείχη, σε πυκνούς οικιστικούς πυρήνες ήταν τα σπίτια των ανθρώπων αλλά και πολλά μικρά ιερά».

 Τέσσερις φίλες, οι τρεις αρχαιολόγοι και συγκεκριμένα εκτός από την κυρία Θεοχαράκη, οι κυρίες Λήδα Κωστάκη και  Βάντα Παπαευθυμίου και μία χαρτογράφος η κυρία Μαρία Πηγάκη είχαν την ιδέα του έργου με στόχο την καλύτερη κατανόηση της τοπογραφικής συνάφειας των διάσπαρτων αρχαίων καταλοίπων και επομένως της πολεοδομικής εξέλιξης της Αθήνας. Στην υλοποίησή του εξάλλου συνεργάστηκαν και άλλοι επιστήμονες, τοπογράφοι μηχανικοί, φιλόλογοι, ειδικοί σε βάσεις δεδομένων, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, CAD καθώς και εικαστικοί.

Ο στόχος

Φιλοδοξία της ψηφιακής πλατφόρμας είναι, να εμπνεύσει αλλά και να προσφέρει λύσεις σε ερευνητές και επαγγελματίες στις αρχαιογνωστικές επιστήμες, σε φορείς και υπηρεσίες πολιτιστικής διαχείρισης και αστικού σχεδιασμού, σε πολίτες και πολιτιστικούς συλλόγους. Επιπλέον προτείνεται ως εργαλείο για τη διδασκαλία της ιστορίας των Αθηνών στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ειδικότερα όμως θα διευκολύνει όσους μελετητές, αρχαιολόγους, ιστορικούς, αρχιτέκτονες και πολεοδόμους ενδιαφέρονται για την πολεοδομική εξέλιξη των Αθηνών και την ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας.

 Απώτερος στόχος είναι η διεύρυνση της ήδη χαρτογραφημένης περιοχής των αρχαίων Αθηνών. Προς τα βορειοδυτικά του άστεως, προβλέπεται η προσθήκη της περιοχής του Δημοσίου Σήματος συμπεριλαμβανομένης της Ακαδημίας όπου λειτούργησε το αρχαίο γυμνάσιο και η φιλοσοφική σχολή του Πλάτωνος. Και προς τα νοτιοδυτικά του άστεως, προέχει να καλυφθεί όλος ο χώρος που διέσχιζαν τα Μακρά Τείχη στο αττικό πεδίο με κατεύθυνση τη θάλασσα και τα αρχαία λιμάνια του Φαλήρου και του Πειραιά.

 Όπως σημειώνει η κυρία Θεοχαράκη, «Ο εντοπισμός στον χάρτη του παραμικρού ανασκαφικού ευρήματος μας βοηθάει να το συσχετίσουμε με τα υπόλοιπα και ίσως να καταλάβουμε καλύτερα το νόημά του στον χώρο και το χρόνο».

Διαβάστε επίσης

Δημήτρης Τσουμπλέκας: Ανακαλύπτοντας την «άγρια» φύση