Από τον Χατζιδάκι στον Μικ Τζάγκερ κι από τον Σαββόπουλο στη Μαντόνα – Εξομολογήσεις διασήμων σε βιβλίο

Ο Μάνος Χατζιδάκις θυμάται τις ιερόδουλες, που τον έκρυψαν στη δίνη του Εμφυλίου του 1945, όταν ήταν νεαρός Επονίτης. Ο Μικ Τζάγκερ μιλά για την επεισοδιακή συναυλία των Rolling Stones στην Αθήνα, το 1967 ενώ η Μαντόνα εξομολογείται τον μεγαλύτερο εφιάλτη της. Ο Λούτσιο Ντάλα εξιστορεί πώς ηχογράφησε τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι να κάνει ραπ και η μοναδική Φλέρυ Νταντωνάκη αποκαλύπτει τους φόβους της μπροστά στο κοινό. Φτάνουν αυτά;

 Στο βιβλίο του Φώτη Απέργη «Γίνεται παρεξήγηση και δίνουν την εξήγηση», που μόλις κυκλοφόρησε με πρόλογο από την Χάρις Αλεξίου περιλαμβάνονται μέσα από συνεντεύξεις τους, πολλά ακόμη μεγάλα ονόματα από τον ελληνικό και διεθνή μουσικό χώρο. Και ο συγγραφέας, έχοντας πίσω του 40 χρόνια ευδόκιμης υπηρεσίας στη δημοσιογραφία, στον Τύπο (εφημερίδα «Ελευθεροτυπία») και ως μουσικός παραγωγός στο ραδιόφωνο ενώ από το 2020 έχει αναλάβει τη διεύθυνση των μουσικών σταθμών της ΕΡΤ, αποθησαυρίζει με συγκίνηση και χιούμορ, που φανερώνουν, όπως πιστεύει ο ίδιος, ότι η παραγωγή της τέχνης είχε κάποτε μεγαλύτερη σημασία από την τέχνη της παραγωγής.

 «Στο ψηφιακό κόσμο οι περισσότερες από τις συζητήσεις αυτές δεν έχουν καταγραφεί. Το ίδιο και οι ιστορίες που τις συνοδεύουν», όπως λέει. «Σήμερα που ταλαντευόμαστε ανάμεσα στη συλλογική μνήμη και τη συλλογική αμνησία, πιστεύω ότι φανερώνουν πολλά για το τι σηματοδοτούσε η μουσική για σημαντικούς Έλληνες και ξένους  καλλιτέχνες, όπως και για χιλιάδες άλλους ανθρώπους σε μιαν άλλη εποχή»…

Μαρτυρία πολιτισμού

Στο βιβλίο (εκδόσεις Άγκυρα) οι εξομολογήσεις είναι συναρπαστικές. Και όπως σημειώνει η Χάρις Αλεξίου στον πρόλογό της «Σ΄ αυτήν την συλλογή ‘‘εξηγήσεων και παρεξηγήσεων’’ παράλληλα με το έργο αξιοσημείωτων ανθρώπων με τους οποίους ο Φώτης Απέργης συνομιλεί, διακρίνουμε και κάτι από την ιδιοσυγκρασία τους. Και όχι μόνον αυτό. Εδώ φωτίζεται και το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα της εποχής στην οποία έχει δοθεί κάθε συνέντευξη. Καθώς μάλιστα οι εποχές αλλάζουν, επισημαίνονται με εύστοχες νύξεις και εκείνα που μεταβάλλονται γύρω μας και μέσα μας, δίχως πάντως, να ωραιοποιείται το παρελθόν. Έτσι η καταγραφή των συναντήσεων με τους καλλιτέχνες που έχουν επιλεγεί, μεταμορφώνεται σε μαρτυρία πολιτισμού».

Πράγματι ο Φώτης Απέργης συνομιλεί με δεκάδες μουσικούς, αποστάζει την ουσία της εμπειρίας τους και εκμαιεύει περιστατικά και βιώματα που τους καθόρισαν. Αφηγείται έτσι, πώς μοιράστηκε μια σχεδόν μεταφυσική εμπειρία με τον Μίκη Θεοδωράκη στο μνήμα του Πάμπλο Νερούδα στη Χιλή. Πώς συνάντησε τον Τζέιμς Μπράουν λίγο μετά την αποφυλάκισή του, αλλά και τον Άκη Πάνου ενώ ήταν υπόδικος στις Φυλακές Κομοτηνής.

Οι ήρωες του βιβλίου

Καταγράφει επίσης τις φαρμακερές ατάκες που είχαν ανταλλάξει ο Ιάννης Ξενάκης και ο Πιερ Μπουλέζ σε δύο συνεντεύξεις τους με μία ημέρα διαφορά. Πώς ο Διονύσης Σαββόπουλος ηχογράφησε παράνομα, λίγο μετά το πραξικόπημα του 1967, κάποια από τα «Νέγρικα» του Μάνου Λοΐζου. Πώς ο Λέοναρντ Μπέρνσταϊν τραγούδησε τη «Γερακίνα» σε πρόβα ορχήστρας. Και εν τέλει, πώς προσήλθε ο καθένας τους στη μουσική και πώς τη βίωσε, σαν υπαρξιακό αποτύπωμα, αινιγματικό γρίφο, ενδόμυχη συνομιλία, πηγαίο ξεχείλισμα, πεδίο πειραματισμών.

 «Ο συγγραφέας πλησιάζει με ενδιαφέρον κάθε τι αυθεντικό είτε προέρχεται από το λαϊκό τραγούδι είτε από την κλασική μουσική και συζητά με προσωπικότητες που το δημιουργούν», σημειώνει και πάλι η Χάρις Αλεξίου.

 «Ήρωές του», προσθέτει «πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες που μοιάζει σαν να έχουν ζήσει άπειρες ζωές, ίσως γιατί τις μοιράστηκαν μαζί μας. «Τα τραγούδια τους αντέχουν για πάντα, οι στίχοι και οι μουσικές τους ζουν στα χείλη μας και στην ψυχή μας. Πόσες φορές έχουμε αναρωτηθεί πώς είναι στ΄ αλήθεια αυτοί οι άνθρωποι… Ποιες είναι οι βαθύτερες σκέψεις, τα όνειρα, τα απωθημένα τους… Η κινητήρια δύναμη του έργου και της ερμηνείας τους…».

 Ανάμεσα στους ήρωες του βιβλίου να σημειωθούν ο Μάνος που «ερωτεύθηκε τη Μελίνα», η Τζόαν Μπαέζ «Από το Γούντστοκ έμεινα μόνον εγώ», ο Κιθ Ρίτσαρντς «Πώς παραμένουμε γοητευτικοί; Κοίτα μας γλυκιά μου»,  ο Λούτσιο Ντάλα «Μεταξύ Παβαρότι και Φαραντούρη»,  η Μαντόνα «Ένα χρόνο ξανά με τη μητέρα μου», ο Τίτο Πουέντε «Στους γάμους σας περνάμε θαυμάσια», η «Η Λάιζα Μινέλι με κομμένη την ανάσα», «Ο Σαββόπουλος ως Γούντι Άλεν», η Σεζάρια Εβόρα «Αναμνήσεις από τα μπαρ του λιμανιού».

Εξηγήσεις και παρεξηγήσεις

Ιδιαίτερη είναι και η επιλογή του τίτλου του βιβλίου, απόρροια  μιας συνέντευξης του 1991 του Μάνου Χατζιδάκι προς τον συγγραφέα για την εφημερίδα «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία».

«Υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στο εμπόρευμα και το καλλιτέχνημα», είχε πει τότε ο μεγάλος συνθέτης. «Το πρώτο παρασκευάζεται για να καταναλωθεί. Το δεύτερο μπορεί να είναι πολύ, λιγότερο ή καθόλου επιτυχές για εμπορία, όμως η ειλικρίνεια των προθέσεών του, του  προσδίδει σοβαρότητα και αυθεντικότητα. Δυστυχώς η λέξη ‘‘τραγούδι’’ χρησιμοποιείται και στις δύο περιπτώσεις. Γι΄αυτό αναγκαζόμαστε κάθε τόσο να κάνουμε διευκρινίσεις».

 Ο ίδιος μάλιστα, είχε δώσει και μια ιδέα για τον τίτλο της συνέντευξης, που επρόκειτο να δημοσιευθεί: «Γίνεται παρεξήγηση και δίνω την εξήγηση», είχε πει χαμογελώντας. Τριάντα και πλέον χρόνια μετά, αυτή η «παρεξήγηση»  διαρκεί ακόμη, ίσως μάλιστα έγινε και μεγαλύτερη, όπως σημειώνει ο Φώτης Απέργης. «Παρ΄ότι οι ιδεολογικές και φυλετικές προκαταλήψεις είναι επιτέλους λιγότερες και η τεχνολογία διευκολύνει όσο ποτέ την επικοινωνία αλλά και την προσωπική δημιουργία, η εχθροπάθεια μοιάζει να βαθαίνει ενώ πολλά άλλα γύρω μας, ανάμεσα στα οποία και η μουσική, συχνά μένουν στον αφρό. Κι όμως ο δρόμος, που κάθε γνήσια καλλιτεχνική έκφραση βρίσκει για να συγκινεί, παραμένει ανοιχτός».

Εκτός από το βιβλίο «Γίνεται παρεξήγηση και δίνουν την εξήγηση», ο Φώτης Απέργης έχει συγγράψει με τη Νάνα Μούσχουρη τη βιογραφία της «Το όνομά μου είναι Νάνα (εκδ. Λιβάνη, 2006), το επετειακό λεύκωμα για τη Μελίνα Μερκούρη (Μουσείο Μπενάκη και Ίδρυμα Μ. Μερκούρη, 2014), το βιβλίο για τον Μίκη Θεοδωράκη «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μας», καθώς και το αφιέρωμα «Η Κάλλας, ο Μινωτής, ο Κουν και τα μαγειρευτά της Κάκιας» (Ελληνογερμανική Αγωγή, 2017 και 2020).

Διαβάστε επίσης

Απώλειες χιλιάδων έργων στα βρετανικά μουσεία – Αλλά αποκρύπτονται επιμελώς