«Ανεξάρτητη Μεραρχία»: Όταν η ανδρεία εμπνέει την τέχνη

Ιούλιο του 1921 το τότε υπουργείο Στρατιωτικών αποφασίζει τη συγκρότηση ενός επίλεκτου στρατιωτικού σχηματισμού, προκειμένου να αναλάβει κατά την εκστρατεία στη Μικρά Ασία υψηλής σημασίας επιχειρήσεις. Πρόκειται για την Ανεξάρτητη Μεραρχία, ονομασία προσωρινή, που δεν θα αλλάξει τελικά, μπροστά στα γεγονότα που θα ακολουθούσαν, αν και θα άλλαζε ο αρχικός στόχος της, που ήταν η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης.

Αν και εφ΄όσον… Αυτό το ειδικό σώμα όμως, παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισε, φθάνοντας βαθιά στην Τουρκία, όχι μόνον δεν αφανίστηκε, παρ΄ότι βρέθηκε αποκομμένο από τη διοίκησή του, βαδίζοντας εν μέσω εχθρικών στρατευμάτων αλλά έδωσε νικηφόρες μάχες και κατόρθωσε να περισυλλέξει Έλληνες αμάχους, περισσότερους από 3000 και να τους οδηγήσει με ασφάλεια στη Λέσβο.

Ένα έπος, που εμπνέει και σήμερα ποικιλοτρόπως, όπως δείχνει η έκθεση δεκατριών ζωγράφων, που καταθέτουν με το έργο τους, τη δική τους πρόσληψη της ανδρείας εκείνων των στρατιωτών, που διήνυσαν 630 χιλιόμετρα από την Κιουτάχεια ως το Ντικελί ως μια νεώτερη Κάθοδο των Μυρίων για να φθάσουν στη θάλασσα…

«Ανεξάρτητη Μεραρχία» είναι και ο τίτλος αυτής της έκθεσης, που θα παρουσιαστεί στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων του Πολεμικού Μουσείου από τις 26 Οκτωβρίου.

Είναι η υπόμνηση ενός σπουδαίου ιστορικού γεγονότος, διασώζοντάς το από τη λήθη μέσω της τέχνης, που μπορεί να μιλάει με τον δικό της τρόπο και στις νεότερες γενιές. Ο στόχος άλλωστε δεν είναι ένα «μάθημα», αλλά ένα αφήγημα, που δείχνει, ότι ο ηρωισμός και η αυτοθυσία δεν μετριούνται στις κάννες των όπλων.

Από την επέλαση στην υποχώρηση

Αν εκστρατεία στη Μικρά Ασία εξάλλου, συνοδεύεται αναπόφευκτα από το επίθετο «καταστροφή», η ιστορία έχει να μιλήσει παράλληλα και για πολλά ηρωικά γεγονότα, που «ισοπεδώθηκαν» στη νεότερη συνείδηση μπροστά στο δράμα, που παίχτηκε σε μια γη, όπου η ελληνική παρουσία μετρούσε πάνω από 2500 χρόνια. Αυτή η Ανεξάρτητη Μεραρχία, υπαγόμενη στη Στρατιά Θράκης ήταν μια τέτοια περίπτωση.

Με μέραρχο τον συνταγματάρχη Δημήτριο Θεοτόκη, που είχε υπό την διοίκησή του μόνο δύο συντάγματα πεζικού και μία τεράστιου μεγέθους εφοδιοπομπή ρίχτηκε στη μάχη ένα χρόνο πριν την καταστροφή, φέρνοντας σε πέρας τις αποστολές της ώσπου τον Αύγουστο του 1922 και υπακούοντας σε διαταγές βρέθηκε απομονωμένη κοντά στην Κιουτάχεια. Από εκεί άρχισε η κάθοδός της, μια συντεταγμένη υποχώρηση 17 ημερών με 14ωρη πορεία ημερησίως, με πολλές απώλειες καθώς δεχόταν συνεχείς επιδρομές και επιθέσεις από τμήματα τουρκικού ιππικού αλλά και από το πυροβολικό της τουρκικής μεραρχίας που τους καταδίωκε.

Η πορεία προς την πατρίδα

Κατά τη διάρκεια της πορείας Έλληνες και Αρμένιοι άμαχοι ζητούσαν να ακολουθήσουν τη μεραρχία για να γλυτώσουν, κάτι που είχε γίνει δεκτό. Οι περισσότεροι όμως αλλάζοντας γνώμη στη συνέχεια προτίμησαν να παραμείνουν στον τόπο τους, όπου σφαγιάσθηκαν από τους Τσέτες.

Η πολυπόθητη άφιξη στο Ντικελί βρήκε τους στρατιώτες εξουθενωμένους και ξυπόλητους αφού οι αρβύλες τους είχαν λιώσει, όμως το κουράγιο ήταν ακόμη υψηλό, τόσο ώστε να κατορθώσουν να διαφύγουν όλοι στη Λέσβο μαζί με τους πρόσφυγες. Συμβολικά πορτρέτα λοιπόν, αυτών των ηρώων της Ανεξάρτητης Μεραρχίας, καθώς και αλληγορικές αναπαραστάσεις της μακράς πορείας της εκστρατείας αποδίδουν με τα έργα τους οι σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες Χρήστος Αθανασιάδης, Σπύρος Βερύκιος, Μαρία Γιαννακάκη, Αλέκος Κυραρίνης, Τάσος Μαντζαβίνος, Νίκος Μόσχος, Λίλα Μπελιβανάκη, Ξενοφών Μπήτσικας, Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Αχιλλέας Ραζής, Ξενής Σαχίνης, Ματίνα Τασατζή και Γιώργος Χαδούλης. Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος και ο Γιώργος Μυλωνάς.

Info

Πολεμικό Μουσείο Αθηνών: Βασ. Σοφίας και Ριζάρη 2
Έκθεση: «Ανεξάρτητη Μεραρχία»
Διάρκεια: 26 Οκτωβρίου – 10 Νοεμβρίου

Διαβάστε επίσης:

Περπατώντας στα ίχνη του Αγίου Νικολάου – Ανακάλυψη στα Μύρα της Μικράς Ασίας

Στο Μουσείο Ακρόπολης τα εμβληματικά στεφάνια που ενέπνευσαν τον Νεοκλασικισμό