Επιστήμονας με ευρεία μόρφωση, καλλιέργεια και σπουδαίο έργο, έχοντας υπηρετήσει επί ενδεκαετία στην διεύθυνση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αναλαμβάνοντας το δύσκολο έργο της ανακαίνισής του και της επανέκθεσης των συλλογών του εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων, με πλειάδα εκθέσεων και επιστημονικών συγγραμμάτων στο ενεργητικό του ο αρχαιολόγος Νίκος Καλτσάς βρίσκεται πλέον στην θέση του Γενικού Γραμματέα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Του αρχαιότερου επιστημονικού ιδρύματος της χώρας, το οποίο σε λίγα χρόνια, το 2037 συμπληρώνει δύο αιώνες ύπαρξης επικουρώντας το έργο της προστασίας, της ανάδειξης και της μελέτης των ελληνικών αρχαιοτήτων, συμβάλλοντας ακόμη, στην διαχείριση και εκτέλεση μεγάλων έργων, με σπουδαία επίσης, δραστηριότητα στον τομέα των δημοσιεύσεων.

1

Η «ήρεμη δύναμη» στον αρχαιολογικό χώρο, άνθρωπος του μέτρου και της υψηλής αισθητικής με στέρεες επιστημονικές βάσεις είναι ο Νίκος Καλτσάς, ο οποίος είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Αρχαιολογικής Εταιρείας τα τελευταία έξι χρόνια.

Πρόκειται για «μία πολύ μεγάλη τιμή, αναγνώριση αλλά και ευθύνη, με πολλές υποχρεώσεις για έναν αρχαιολόγο να σφραγίζει έτσι τη σταδιοδρομία του», όπως λέει ο ίδιος για την επιλογή του αλλά και για το σοβαρό έργο που αναλαμβάνει.

Η ανάληψη της θέσης του Γενικού Γραμματέα από τον κ. Καλτσά ήρθε, ύστερα από ομόφωνη απόφαση του ΔΣ, το οποίο συγκλήθηκε προ ολίγων ημερών, κατόπιν της παραίτησης,τον Δεκέμβριο του μακροβιότατου στην θέση αυτή, ακαδημαϊκού Βασίλειου Πετράκου (από το 1988). Μόλις χθες το πρωί εξάλλου, πραγματοποιήθηκε η παράδοση – παραλαβή από τον νέο Γενικό Γραμματέα.

Μαθητεία και Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Νίκος Καλτσάς σπούδασε Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, από όπου έλαβε και το διδακτορικό του, έχοντας περίφημους δασκάλους τον Μανόλη Ανδρόνικο, τον Δημήτρη Παντερμαλή και τον Γιώργο Δεσπίνη στα αρχαιολογικά ενώ στα κλασικά γράμματα καθηγητές, όπως ο Σαββίδης, ο Μαρωνίτης και ο Χουρμουζιάδης.

Ανθρώπους, που ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του τυχερό, που είχε την ευκαιρία να μαθητεύσει κοντά τους.
Μετεκπαίδευση στην Κλασική Αρχαιολογία έκανε στο Παρίσι, στο γαλλικό Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών ενώ στην Αρχαιολογική Υπηρεσία εισήλθε το 1981.

Υπηρέτησε αρχικά στην Ολυμπία και εν συνεχεία στην κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού (Τμήμα Αρχαιολογικών Χώρων και Τμήμα Μουσείων). Επιμελητής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από το 1996 βρέθηκε στην θέση του διευθυντή του, το 2001 -και παρέμεινε ως το 2012- σε μία εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο της ιστορίας του, κατά την οποία το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο μουσείο της χώρας καλούνταν να αντιμετωπίσει την πρόκληση του 2004 αλλά και να συντηρηθεί και ανακαινισθεί εκ βάθρων, καθώς το κτήριο του 19ου αιώνα, εκτός από τις παρωχημένες τεχνικές υποδομές του είχε υποστεί ζημιές και από τον μεγάλο σεισμό της Αθήνας, του 1999.

Ένα τιτάνιο έργο, που έλυσε προβλήματα ετών, στερέωσης και σταθεροποίησης του κτηρίου με νέες αντισεισμικές μεθόδους.

Εκθέσεις και ανασκαφές

Παράλληλα ο Νίκος Καλτσάς υλοποίησε την εκτεταμένη επανέκθεση των συλλογών του – άλλη γιγάντια επιχείρηση- που εγκαινιάσθηκε τμηματικά από το 2004.

Οργάνωσε όμως και μία σειρά μεγάλων εκθέσεων του ΕΑΜ και συγκεκριμένα: «Αγών», «Αθήνα – Σπάρτη», «Πολύχρωμοι θεοί», «Πραξιτέλης», «Γυναικών λατρείες», «Ερέτρια». «Μύθος και νόμισμα» με επιστέγασμα, το εμβληματικό «Ναυάγιο των Αντικυθήρων», έκθεση με την οποία ολοκλήρωσε την σταδιοδρομία του στο μουσείο.

Εκτός αυτών επιμελήθηκε τις εκθέσεις «Eros grec. Amour des dieux et des hommes»» στο Grand Palais στο Παρίσι και «Worshiping Women, Ritualand Reality in Classical Athens» και «A World of Emotions. Ancient Greece» στο Ίδρυμα Ωνάσης στη Νέα Υόρκη.

Σαρακατσάνικης καταγωγής, γεννημένος στα βουνά της Δράμας και έχοντας μεγαλώσει στη Διαλαμπή, το χωριό που αγαπά ιδιαίτερα και επισκέπτεται συχνά ο Νίκος Καλτσάς έκανε τις πρώτες του ανασκαφές στην Βόρεια Ελλάδα, στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στο νεκροταφείο της εποχής του Σιδήρου στον Αγ. Ιωάννη Νικήτης Χαλκιδικής και στο νεκροταφείο της Ακάνθου επίσης στην Χαλκιδική, καθώς και στον ελληνιστικό τύμβο της Φυλιριάς του νομού Κιλκίς.

Για να ακολουθήσουν ο ελληνιστικός τύμβος στην Πύλο, η αγροικία στο Κοπανάκι της Μεσσηνίας και η ανασκαφή του αρχαίου Μολυκρείου στην Αιτωλία.

Επιστημονική πορεία και συγγραφικό έργο

Κατά την διάρκεια της μακράς επιστημονικής του πορείας εξάλλου, διετέλεσε επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, συμμετείχε σε τουλάχιστον 13 επιστημονικά συμβούλια και έχει υπάρξει μέλος και πρόεδρος σε επιτροπές εκτίμησης αρχαίων.

Είναι αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου από το 2002 και για πολλά χρόνια ήταν μέλος της Επιτροπής για τη σύνταξη του Μυθολογικού Λεξικού (LIMC- Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae) με έδρα την Βασιλεία της Ελβετίας, της Επιστημονικής Επιτροπής Εκδόσεων του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων αλλά και μέλος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNESCO.

Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει άρθρα και μονογραφίες, καθώς και μεγάλο αριθμό εισηγήσεων, ανακοινώσεων και διαλέξεων στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, όπως στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και το Λούβρο.

Άλλα βιβλία του είναι οι «Πήλινες διακοσμητικές κεραμώσεις από τη Μακεδονία» (διδακτορική διατριβή), «Άκανθος I. Η ανασκαφή στο νεκροταφείο κατά το 1979« (ΥΠΠΟ), «Αρχαία Μεσσήνη» και «Ολυμπία», «Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο» (Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Ολκός, Αθήνα 2007) και άλλα.