Ανάμεσα σε δύο κόσμους – Ο Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας σε Δύση και Ανατολή | Ρεπορτάζ και ειδήσεις για την Οικονομία, τις Επιχειρήσεις, το Χρηματιστήριο, την Πολιτική

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Σκηνή από το Θέατρο Καμπούκι, 1958

Περιεχόμενα

Η Δύση και η Ανατολή. Δύο κόσμοι διαφορετικοί και μεταξύ τους εν πολλοίς άγνωστοι, ακόμη και σήμερα με τις δυνατότητες και τις ευκολίες που προσφέρουν τα ταξίδια αλλά και με την εξ αποστάσεως γνωριμία μέσω των σύγχρονων τεχνολογιών και του διαδικτύου. Πόσο μάλλον πριν από εξήντα – εβδομήντα χρόνια… Όταν ο Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας ξεκινούσε να τους ενώσει, αρχίζοντας ένα ταξίδι ζωής από την Αμερική ως την Ιαπωνία με αρκετούς ενδιάμεσους σταθμούς, που εγγράφηκαν πολλαπλώς στο έργο του και στην οπτική του για τους πολιτισμούς και τις θρησκείες του κόσμου.

Αυτό το ταξίδι φιλοδοξεί να ανακαλέσει η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη/ Πειραιώς 138, που ανοίγει σήμερα παρουσιάζοντας μια σειρά σχεδίων του Γκίκα αλλά και χειρόγραφα, ταξιδιωτικά φυλλάδια, βιβλία και αντικείμενα, που αντανακλούν τα ερεθίσματα, τα οποία δέχθηκε ο σπουδαίος Έλληνας ζωγράφος σε κάθε προορισμό του. Γιατί οι εικόνες που είδε, οι άνθρωποι που συνάντησε, τα έργα ή τα μνημεία που τον εντυπωσίασαν, όλα αυτά διαμόρφωσαν ως ένα σημείο την τέχνη του και επηρέασαν τη ζωή του. Πρόκειται για μία έκθεση επετειακή άλλωστε με αφορμή τα 30 χρόνια μετά το θάνατo του μεγάλου καλλιτέχνη.

Ο Nίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας στο εργαστήριό του στο Λονδίνο, το 1961, φορώντας την ποδιά μαεκάκε, που έφερε από την Ιαπωνία

Ομοιότητες και δεσμοί

Αλλά πώς έγινε αυτό το ταξίδι; Η ιστορία έχει ως εξής: Το 1957 ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας έλαβε μία πρόσκληση για να συμμετάσχει σε ένα διεθνές εκπαιδευτικό πρόγραμμα με χορηγία της αμερικανικής κυβέρνησης. Και έτσι τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε την περιπλάνησή του από τη Δύση για να φθάσει ως την Ιαπωνία, το Χονγκ Κονγκ, την Καμπότζη, το Λάος, την Ινδία και το Νεπάλ, την ίδια διαδρομή που ακολουθεί τώρα και η έκθεση.

Εισιτήριo του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα με την αεροπορική εταιρεία TWA, 1958

Πρόκειται για ένα ταξίδι όχι μόνο κυριολεκτικό, αλλά και μεταφορικό, καθώς καλεί τον επισκέπτη να περιηγηθεί στο έργο του Γκίκα και να ανακαλύψει, πόσο είχε εντρυφήσει, ήδη από τη δεκαετία του ’30, στην τέχνη, στη σκέψη και στις θρησκείες της Ανατολής. Αναγνωρίζοντας έτσι, τις ομοιότητες και τους δεσμούς ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Επιπλέον όμως, πρόκειται και για ένα ταξίδι αγάπης του καλλιτέχνη και της μούσας του, της μετέπειτα συζύγου του Μπάρμπαρα Γουόρεν, την οποία τον συνάντησε στη Νέα Ορλεάνη και μοιράστηκε μαζί του αυτήν την μοναδική εμπειρία.

Η «ανακάλυψη» της Αμερικής

Δύο προφανώς, και οι βασικές ενότητες της έκθεσης ως αντιστοιχία στους δύο κόσμους. Η πρώτη αφορά στο ταξίδι στη Δύση με την περιήγηση του Γκίκα στις πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών, σύμφωνα πάντα με το επιχορηγούμενο και προκαθορισμένο πρόγραμμα, αλλά και την επίσκεψή του με δική του πρωτοβουλία στο Μεξικό. Ενώ η δεύτερη έχει να κάνει με την επιστροφή του στην Ελλάδα μέσω της Ανατολής.

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Κινέζικος χορός με κορδέλα, 1958

Στην πρώτη ενότητα ο επισκέπτης ανακαλύπτει μέσα από την αλληλογραφία του καλλιτέχνη τις φιλοδοξίες του για μια διεθνή καριέρα αλλά και την υποστήριξη που απολάμβανε από ομότεχνους του, φιλότεχνους και κριτικούς τέχνης στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Η ενότητα ξεκινά με το μεγάλων διαστάσεων έργο του «Πράσινο και Ασημί», το οποίο παρουσιάστηκε στην πρώτη ατομική έκθεση του καλλιτέχνη στην γκαλερί Ιόλα στη Νέα Υόρκη. Και στη συνέχεια ακολουθεί τα βήματα του Γκίκα στο συναρπαστικό του ταξίδι. Από την Βοστώνη στην Φιλαδέλφεια, το Μπάφαλο, το Σικάγο, την Νέα Ορλεάνη, το Νέο Μεξικό, την Αριζόνα, την Καλιφόρνια και την Χαβάη.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Γκίκας σχεδιάζει συνεχώς και κρατά σημειώσεις για τις πόλεις που επισκέπτεται, τους ανθρώπους που συναντά, τα μουσεία αλλά και τα πανεπιστήμια.

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Πλατεία Ντουρμπάρ, Μπακταπούρ, Νεπάλ, προσχέδιο 1958

Και η «ανακάλυψη» της Δύσης

Στην δεύτερη ενότητα, παράλληλα με την ακολουθία των τόπων παρουσιάζεται και το θέατρο, η μουσική και ο χορός στην Ανατολή, όπως και οι αναπαραστάσεις του Βούδα στις διάφορες χώρες. Επίσης τα έργα που φιλοτέχνησε ο Γκίκας πριν και μετά το 1958, στα οποία είναι ορατές οι επιρροές του από τις παραδόσεις της Ανατολής.

Χειρόγραφες σημειώσεις του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα για τους ναούς του και τα παλάτια του Κιότο, 1958

Σε ένα ειδικά διαμορφωμένο σκηνικό εξάλλου, εμπνευσμένο από την Άπω Ανατολή αναδεικνύονται έργα τέχνης και αντικείμενα ασιατικής προέλευσης που είχε συλλέξει ο καλλιτέχνης. Ακόμη μία σειρά από σχέδια-αντίγραφα του Γκίκα από την κινέζικη και την ιαπωνική τέχνη, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται από το 1938 μέχρι το 1961.

Στην έκθεση προβάλλεται και μία διαδραστική οπτικοακουστική εφαρμογή με κεντρικούς χαρακτήρες τον καλλιτέχνη και τη σύντροφό του Μπάρμπαρα, οι οποίοι μας ξεναγούν μέσα από κείμενα και σχέδια στο ταξίδι αυτό. (Ο σχεδιασμός τους έχει γίνει από τον Μπάμπη Αλεξιάδη και τον Κωνσταντίνο Σκορίλα.)

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Η Barbara στο Κιότο, 1958

Ο δίγλωσσος κατάλογος, εκτός από κείμενα της επιμελήτριας, περιλαμβάνει προλογικό σημείωμα του επιστημονικού διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη Γιώργη Μαγγίνη, συνοδευτικό κείμενο της ιστορικού τέχνης και επιμελήτριας στο ΕΜΣΤ Ανίνας Βαλκανά και πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό. Επίσης, σε ένα ξεχωριστό ένθετο σχεδιασμένο ως ημερολόγιο δημοσιεύονται οι ανέκδοτες σημειώσεις του καλλιτέχνη από το ταξίδι του, μαζί με αποσπάσματα επιστολών του. Την ευθύνη για τον σχεδιασμό του καταλόγου έχει η Εριφύλη Αράπογλου και την εκτυπωτική φροντίδα ο Κώστας Κωστόπουλος.