Άλμπερτ Ούλεν: Ο καλλιτέχνης που υμνεί την «κακή» ζωγραφική

«Τα στοιχεία που επιδιώκω να υπάρχουν μαζί είναι η λεπτότητα και η τραχύτητα, το χρώμα και ασάφεια, αλλά κυρίως μια βασική νότα υστερίας»! Αντιφατικό; Προφανώς. Αλλά αυτός είναι ο στόχος του Άλμπερτ Ούλεν.

Μέσα από την εξπρεσιονιστική πινελιά του, τη σουρεαλιστική μεθοδολογία του και τον αυτοσυνείδητο ερασιτεχνισμό του ο Γερμανός καλλιτέχνης, που θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς της εποχής μας δουλεύει πάνω στην ιστορία της αφηρημένης ζωγραφικής, ωθώντας τα βασικά συστατικά της αφαίρεσης σε νέα άκρα.

Όπως όταν τα έργα του λειτουργούν ως παρωδία ή μίμηση παραδοσιακών μοντέλων ζωγραφικής. Όταν εξερευνά αφηρημένες εικόνες που προέρχονται από φορητό υπολογιστή. Όταν χρησιμοποιεί αφηρημένα, παραστατικά και κολλάζ στοιχεία μαζί, με στόχο να διαταράξει τις συμβάσεις της σύγχρονης ζωγραφικής. Κι όταν υπερασπίζεται συνειδητά την «κακή» ζωγραφική.

Με αποτέλεσμα να φτιάχνει πορτρέτα, όπως αυτό του Αδόλφου Χίτλερ. Αλλά και να θεωρεί «συνοδοιπόρο» κατά κάποιο τρόπο τον Τζον Κασσαβέτη, όσον αφορά τη διαδικασία της δουλειάς.

Ένα δείγμα αυτής της δουλειάς παρουσιάζει η γκαλερί Gagosian στην Αθήνα. Με τίτλο «Works on Paper and a Sculpture», περιλαμβάνει ακριβώς πρόσφατα σχέδια, κολάζ καθώς και ένα νέο γλυπτό.

Ένα έργο που παραπέμπει στο αινιγματικό μοτίβο του «Ömega Man», ενός άφυλου ανθρωποειδούς, που ο Ούλεν εμπνεύστηκε από τον χαρακτήρα του δρος Robert Neville στην ομώνυμη, δυστοπική ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1971.Για όσους δεν την θυμούνται ο ήρωας αυτός έχοντας επιζήσει από μια παγκόσμια πανδημία και αντιμέτωπος με το βέβαιο τέλος του συμβόλιζε στην ταινία την ανεξέλεγκτη επιστημονική εξέλιξη, που οδήγησε στην καταστροφή της ανθρωπότητας.

Έτσι και το έργο του Ούλεν φτιαγμένο από χυτό αλουμίνιο αποτίει φόρο τιμής στον ήρωα με έναν τρόπο σκοπίμως ακατέργαστο αλλά ρωμαλέα στιβαρό, υποδηλώνοντας μια αταλάντευτη στάση απέναντι στον επικείμενο όλεθρο… Εύκολα άλλωστε μπορεί κανείς να κάνει τους συνειρμούς με την ζοφερή πραγματικότητα, που βίωσε ο κόσμος τα τελευταία χρόνια.

Τα ρεκόρ

Η πρώτη του έκθεση έγινε το 1981 αλλά το πρώτο του ρεκόρ σε δημοπρασία ήταν το 2014, όταν μία αυτοπροσωπογραφία του από το 1984 πωλήθηκε στους Christie’s του Λονδίνου για 1,8 εκατομμύρια δολάρια (περίπου τριπλάσια από την υψηλή εκτίμηση). Τρία χρόνια αργότερα το έργο του «Self Portrait with Palette», πωλήθηκε από τον ίδιο οίκο για 3.623.230 εκατ. δολάρια και σημειώνοντας σταθερά ανοδική πορεία, το 2019 η «Αυτοπροσωπογραφία με άδεια χέρια» πωλήθηκε από τους  Sotheby’s Λονδίνου για 7.542.157  εκατ. δολάρια με το τελευταίο ρεκόρ του καλλιτέχνη.

Με αδελφό ζωγράφο, τον Μάρκους Ούλεν και πατέρα επίσης καλλιτέχνη, ο Άλμπερτ Ούλεν γεννήθηκε το 1954 και σήμερα ζει στην Ελβετία.

Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών του Αμβούργου, αναδείχθηκε γρήγορα στην καλλιτεχνική σκηνή του Βερολίνου και της Κολωνίας και συνδέθηκε με καλλιτέχνες του κινήματος «Junge Wilde», όπως ο Martin Kippenberger και ο Werner Büttner. Με τον δεύτερο άλλωστε, που ήταν φίλος του δούλευαν μαζί ως σερβιτόροι και διακοσμητές για κάποιο καιρό.

Γενικότερα η ομάδα προσπαθούσε να δημιουργήσει έργα, που να μην ανήκουν σε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία και να αντικρούουν το καλλιτεχνικό status quo. Έτσι ο Ούλεν αποδόμησε το μέσον στα συστατικά στοιχεία του – χρώμα, χειρονομία, κίνηση και χρόνο – και εξελίχθηκε μέσα από όρους που εφάρμοσε ο ίδιος στην καλλιτεχνική του διαδικασία.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, τα έργα του άλλοτε συνδυάζουν αφηρημένα και εικονιστικά στυλ, άλλοτε  πίνακες που αποτελούνται από πλέγματα χρωματιστών τετραγώνων, άλλοτε ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες ή αποτελούν κολάζ. Σε κάθε περίπτωση είναι πάντα ο καλλιτέχνης που εξερευνεί τα όρια της ζωγραφικής, της τέχνης που ασκεί επί σαράντα χρόνια. Γιατί το έργο του Άλμπερ Ούλεν είναι μια απόδειξη της έμφυτης ελευθερίας της δημιουργικής πράξης.

Η «κακή» ζωγραφική

Περισσότερο γνωστός ίσως, είναι όμως, για την λεγόμενη «κακή» ζωγραφική του, που χαρακτηρίζεται από χοντροκομμένο σχέδιο και ταραχώδη χρωματισμό, σουρεαλιστικά στοιχεία και ανοιχτή απαξίωση της οποιασδήποτε αναζήτησης για αξιόπιστη μορφή και σταθερό νόημα. Αφήνει έτσι, κάποια αδεξιότητα ή ασχήμια να εισχωρήσει στη δουλειά του, εισάγοντας ανησυχητικές χειρονομίες, ωμά ζωγραφισμένες φιγούρες, κηλίδες τεχνητών χρωστικών, έντονες αποχρώσεις και τόνους σάρκας.

Το αποτέλεσμα όμως «Είναι ένας αγώνας αιώνιος», όπως έχει πει σε μία συνέντευξή του. «Ο τρόπος που κάτι καταλήγει σε έναν καμβά είναι πιθανώς τυχαίο, αλλά αν παραμείνει, δεν είναι». Χρησιμοποιεί μάλιστα έναν απρόσμενο παραλληλισμό:

«Διάβασα ένα βιβλίο για το πώς ο Τζον Κασσαβέτης έκανε τις ταινίες του και είχα την αίσθηση κάποιου είδους συγγένειας. Ήταν πολύ αυθόρμητος στα γυρίσματα και μόνο αργότερα, κατά τη διάρκεια του μοντάζ, έφτανε κοντά στην ίδια, την πραγματική ταινία. Σκέφτηκα, αυτό είναι. Αναγνώρισα τη στάση και χάρηκα. Αλλά υπάρχει πάντα η δοκιμασία της διαδικασίας. Για τον Κασσαβέτη ήταν ακραίο, και για μένα είναι επίσης. Ψάχνεις για κάτι, χωρίς να ξέρεις τι ψάχνεις».

Διαρκής αναθεώρηση                               

Στα έργα του σε χαρτί, που παρουσιάζονται στην γκαλερί Gagosian συνεχίζει να αντιπαραθέτει και να συνδυάζει αφηρημένα και παραστατικά στοιχεία και κολάζ, αναθεωρώντας και ανατρέποντας τα ιστορικά στοιχεία και τις συμβάσεις του μοντερνισμού με απρόσμενες αναφορές στην κλασική τέχνη. Σε αρκετά από τα 21 μικρά έργα σε ακουαρέλα και μελάνι σε χαρτί, που παρουσιάζονται στην Αθήνα, ο Ούλεν κινείται ανάμεσα στο ασπρόμαυρο και μια περιορισμένη παλέτα χρωμάτων, αποτυπώνοντας βιομορφικά σχήματα παράλληλα με απολύτως αφηρημένα.

Σε δεκατρία μεγαλύτερα έργα σε χαρτί με μελάνι, χαρτί, μολύβι και ακουαρέλα παραπέμπει στους δικούς του πίνακες «Ö-Norm» (2020–21). Και τέλος, στα έξι κολάζ παρεμβάλλει πρωτότυπα σχέδια και λιθογραφίες σε διάφορες τυχαίες εικόνες και υλικά, όπως αφίσες, καρτ ποστάλ, αυτοκόλλητα και διαφημίσεις περιοδικών. Αυτές οι λιτές συνθέσεις υπαινίσσονται τον συνεχή επαναπροσδιορισμό της αισθητικής αξίας και της εννοιολογικής βαρύτητας που χαρακτηρίζει την καταναλωτική κουλτούρα του 21ου αιώνα, ενώ τα ετερόκλιτα συστατικά τους προκαλούν επίσης τον θεατή να ανακαλύψει περαιτέρω οπτικούς και θεματικούς δεσμούς.

Έργα του Άλμπερτ Ούλεν έχουν παρουσιαστεί σε πολλές εκθέσεις, όπως στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2013 και τον ίδιο χρόνο μια αναδρομική του έργου του  στο MUMOK της Βιέννης, μία ακόμη στο Μουσείο Τέχνης του Κλίβελαντ το 2016 – 2017 και σε πολλά ακόμη μουσεία και γκαλερί.

 «Πιστεύω ότι το ωραιότερο πράγμα που μπορεί να μας συμβεί είναι να αναθεωρούμε τις αποφάσεις μας», έχει πει ο ίδιος. Κάτι που επιδιώκει διαρκώς.

Info

Gagosian, Αθήνα: Αναπήρων Πολέμου 22, τηλ. +30 210 36 40 215
Έκθεση: Άλμπερτ Ούλεν «Έργα σε χαρτί και ένα γλυπτό»
Διάρκεια: Ως τις 20 Ιουνίου

Διαβάστε επίσης:

Οι νέοι μουσικοί της Φιλαρμονικής Ορχήστρας Νέων της Βοστόνης στο Μέγαρο Μουσικής

Η Ύδρα μιας άλλης εποχής – Φωτογραφίες του Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ