Αλέξης Πανσέληνος: Το τέλος της αθωότητας και η σκυλίσια ζωή

Σε λίγες μέρες εκδίδεται ένα προ πολλού εξαντλημένο λογοτεχνικό «μπιζού». Ο Αλέξης Πανσέληνος έγραψε το Ιστορίες με σκύλους πριν από σαράντα χρόνια, το 1982. Η παρθενική του είσοδος του συγγραφέα στην ελληνική λογοτεχνία υπήρξε πανηγυρική. Και σήμερα παρουσιάζεται η εξαιρετική ευκαιρία, να αγγίξει και τις σύγχρονες γενιές αυτό το τόσο καίριο πόνημα.

Ο Αλέξης Πανσέληνος δεν έφτασε ουρανοκατέβατος στις κορυφογραμμές της πεζογραφίας. Διέθετε γονίδια. Πέραν του ότι ο ίδιος είχε ολοκληρώσει τη Νομική Αθηνών και έχει ασκήσει τη δικηγορία. Από αυτά κέρδισε ίσως την εξαιρετική ακρίβεια των παρατηρήσεών του, την καθαρή δομή, την πρωτοτυπία της πλοκής. Γεννήθηκε (το 1943) σε σπίτι πνευματικό, από δύο πολύ ξεχωριστούς λογοτέχνες της φημισμένης γενιάς του 1930, τον Ασημάκη και την Έφη Πανσέληνου. Η οξυμένη αίσθηση των πραγμάτων της ζωής, η πλαστικότητα των εικόνων και των αισθήσεων που απλώνει σε ανοιχτούς ορίζοντες, εκπηγάζουν από κάτι εσωτερικό δικό του.

Η ανθρώπινη περιπέτεια

Έτσι, ο Αλέξης Πανσέληνος συνθέτει τον ιδιόμορφο μικρόκοσμο, που δεν συναντάται πουθενά αλλού στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία. Με αυτόν δέσμευσε το αναγνωστικό κοινό στο πρώτο του βιβλίο Ιστορίες με σκύλους.

Πρόκειται για τέσσερις μεγάλες ιστορίες (διηγήματα) με κοινό άξονα την ανθρώπινη περιπέτεια: Τον έρωτα, τη συμφιλίωση, την απομάκρυνση, το τέλος της αθωότητας.

Στο προσκήνιο η αλλόκοτη παρέα των αλητήριων σκύλων, που ξεχειλίζουν ενσυναίσθηση σε αντίθεση με τα απονεκρωμένα ανθρώπινα πλάσματα. Οι ήρωες έχουν χάσει επαφή με τα βαθύτερα ελατήρια της ύπαρξής τους, μοιάζουν ανίκανοι να λύσουν τους γρίφους της ζωής.

Το παράδοξο και ο ρεαλισμός

Πράγματι, ο Αλέξης Πανσέληνος συνδυάζει το ιερόσυλο χιούμορ με τη γνήσια ποιητική γραφή.

Πολύ περισσότερο: Γκρεμίζει οργανωμένες ιεραρχίες και καταπιεστικές δομές, με παιχνίδι και παραδοξολογία, που ανταγωνίζεται το παράλογο και το μυστήριο του κόσμου. Αλλά μετριάζει τη βλασφημία του γνωρίζοντας ότι ο κόσμος δεν παραμένει en block ούτε καλός ούτε κακός, αλλά αέναα διφορούμενος.

Παρότι ανοίγει διάπλατα τις πύλες του ανθρώπινου ασυνειδήτου, διατηρεί γραφή λιτή, οικονομία και ρεαλισμό στο ύφος.

Ο ίδιος ο Αλέξης Πανσέληνος έχει ομολογήσει ότι «θεωρώ ότι η λογοτεχνία αποτελεί το βάλσαμο για κάθε δυστυχία, μας προσφέρει ξεκάθαρη θέα στην ομορφιά και την αγάπη, μας μαθαίνει τι αξίζει στη ζωή, ακονίζει το μυαλό και απαλύνει την ψυχή του αναγνώστη».

«Τα πρόσωπα της ιστορίας αυτής πρέπει να είναι κιόλας αρκετά αντιπαθή, αρχίζοντας από τους ακόλουθους της συνοδείας μου: ο Σκύλος, που είναι σκύλος αλλά αφύσικος γιατί σκέφτεται και μιλά σαν άνθρωπος κι επιπλέον συχνά βαδίζει όρθιος ή κάθεται με σταυρωμένα τα πόδια όπως εμείς.

Το Αρκάου γιατί είναι αρκάου και τίποτα δεν υπάρχει πιο αφύσικο από δαύτα είτε στον κόσμο των ανθρώπων είτε των ζώων, τίποτα πιο άσκημο και κακό.

Εγώ, τέλος, γιατί ενώ έχω μορφή ανθρώπου, δεν έχω ούτε αισθήματα κανενός είδους, ούτε σκέψεις πολύ σημαντικές να κάνω ή να μεταδώσω (αυτό πρέπει κιόλας να έχει γίνει αντιληπτό) παρά κινούμαι και δρω στα περιθώρια της ζωής άλλων ανθρώπων που έτυχε να με γνωρίσουν, προκαλώντας παντού και πάντα μόνο καταστροφές στον ψυχικό τους κόσμο – τις χειρότερες, απ’ ό,τι λένε, που υπάρχουν».

Αξίζει να διαβαστούν

Πρώτο του βιβλίο, το 1982, η συλλογή Ιστορίες με σκύλους.

Ακολούθησαν:

Μεγάλη Πομπή -βραβευμένο με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1985, επανέκδοση από το ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ το 2013)-, με τον γοητευτικό του νεαρό ήρωα Νότη Σεβαστόπουλο.

Βραδιές μπαλέτου (1991, επανέκδοση από το Μεταίχμιο το 2016).

Ζαΐδα ή Η καμήλα στα χιόνια (1996, επανέκδοση από το Μεταίχμιο το 2010), Ο Κουτσός Άγγελος (2002).

Σκοτεινές επιγραφές (Μεταίχμιο 2011) –Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού Διαβάζω 2012.

Η κρυφή πόρτα (2016) -εξαντλημένο.

Ελαφρά ελληνικά τραγούδια (2018) –Βραβείο Μυθιστορήματος του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών. Μία πολυπρόσωπη αλλά διεισδυτική σύλληψη με φόντο την Αθήνα του 1950.

Έχουν κυκλοφορήσει επίσης, ο τόμος με δοκίμια (Δοκιμαστικές πτήσεις, 1983), η συλλογή διηγημάτων Τέσσερις ελληνικοί φόνοι (2004), διάφορες μεταφράσεις ξένης λογοτεχνίας όπως Ο Βλακοχορτοφάγος του Τζον Μπαρθ (John Barth, το 1999).

Τέλος, το αυτοβιογραφικό Μια λέξη χίλιες εικόνες (2004).

Το 2020 ο Αναγνώστης απένειμε στον Αλέξη Πανσέληνο το Μεγάλο Τιμητικό Βραβείο για το σύνολο του έργου του.

Το 2021 αναγορεύτηκε Επίτιμος διδάκτωρ του τμήματος Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστήμιου.

Μυθιστορήματα του Αλέξη Πανσέληνου έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και πολωνικά.

Πληροφορίες

Ιστορίες με σκύλους

Αλέξης Πανσέληνος

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελίδες: 312

Ημερομηνία Έκδοσης: 06/02/2024