Αλεξάνδρα Αθανασιάδη: Αναμέτρηση με τη φύση – Έκθεση στο Ίδρυμα Γουλανδρή στην Άνδρο

«Η κίνηση είναι ακριβής, αποφασιστική. Με εμφανή κάποια ένταση, η οποία μαρτυρά την απόλυτη συγκέντρωση και μαζί μια ρευστότητα, σημάδι ενός εντελώς χαλαρού σώματος, έτοιμου να χορέψει με τα υλικά. Το βλέμμα, μισοκρυμμένο από τα μαλλιά, δεν αποστρέφεται ποτέ από το έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Στα χέρια της, όσα μέχρι πριν λίγο καιρό αποτελούσαν αντικείμενα που βρέθηκαν τυχαία ή απλώς απορρίμματα ανθίζουν, αποκτούν μορφή και, υπερβαίνοντας τη μοίρα τους, γίνονται δημιουργία. Μια δημιουργία που πάλλεται, δονείται, που μοιάζει έτοιμη να εγκαταλείψει το βάθρο της, τόσο φορτωμένη είναι με «μια δική της ζωτικότητα», όπως την όριζε ο Henry Moore».

Η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, υπεύθυνη της Συλλογής Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή προλογίζοντας τη φετινή, μεγάλη αναδρομική έκθεση της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη στο Μουσείο της Άνδρου μεταφέρει με εύγλωττο τρόπο τη δύναμη του έργου της με κάποια λίγα κομμάτια ξύλου, μέταλλου και χαρτιού και τίποτε άλλο. Θραύσματα μαζεμένα συνήθως από κάποια παραλία, που αντί να αφεθούν στη φθορά μετουσιώνονται από τα χέρια της σπουδαίας γλύπτριας σε έργα τέχνης.

Το άυλο

Ανθρώπινοι κορμοί που διασχίζουν το χρόνο μέσα σε αρχαίες πανοπλίες, περήφανα άλογα σαν μονοκοντυλιές στο κενό, που μοιάζει να έρχονται από τις αρχετυπικές ζωγραφιές των παλαιολιθικών ανθρώπων στα σπήλαια – κατοικίες τους κι άλλα σαν πρωτόγονα παιχνίδια, όπως οι μικρογραφίες τους που συναντώνται σε μουσεία. Ένας κόσμος αφαιρετικός και συγκεκριμένος μαζί, όπου το άπιαστο, το άυλο, το υποσυνείδητο αποτυπώνονται ζωντανά και παραδίδονται στην αιωνιότητα είναι ο εικαστικός κόσμος  της καλλιτέχνιδας.

«Πλάθοντας το άυλο» είναι λοιπόν ο εύστοχος τίτλος της έκθεσης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, που με την επιμέλεια της Μαρίας Κουτσομάλλη-Moreau εγκαινιάζεται στις 3 Ιουλίου. Πρόκειται για μία περιήγηση, που καλύπτει σχεδόν πέντε δεκαετίες δημιουργίας της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη από τα πρώιμα παιδικά έργα της, όταν πρωτοάρχισε να σχεδιάζει και να σμιλεύει ως σήμερα, αποκαλύπτοντας τις πολλαπλές πτυχές της πορείας της στην τέχνη.

Τα υλικά

Όλες οι θεματικές και οι επιρροές που σημάδεψαν τη διαδρομή της παρουσιάζονται και διαλέγονται μεταξύ τους στην έκθεση, χωρίς χρονολογική σειρά. Δεν χρειάζεται άλλωστε.

«Η Αθανασιάδη, όπως οι Camille Claudel, Barbara Hepworth, Germaine Richier, Louise Bourgeois και άλλες», όπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης «δείχνει να επέλεξε τη γλυπτική ακριβώς επειδή αποτελεί έναν από τους πιο απαιτητικούς τρόπους έκφρασης, διανοητικά όσο και σωματικά. Και όμοια με τις επιφανείς προγόνους της, σίγουρα θα εξανίστατο εναντίον όσων θα έβλεπαν το φύλο της σαν εμπόδιο, σύμφωνα με το στερεότυπο που θέλει τη δύναμη και τη σκληρή δουλειά να είναι αποκλειστικά ανδρικά χαρακτηριστικά».

Ατέλειωτοι περίπατοι σε παραλίες για την αναζήτηση κατάλληλων υλικών, σκληρή δουλειά στη συνέχεια και μια πραγματική αναμέτρηση με το ξύλο ή το μέταλλο αποδεικνύουν, ότι η καλλιτέχνιδα δοκιμάζεται διαρκώς στην υπέρβαση των ορίων της. Αλλά και στην προσπάθειά της να αποδείξει, ότι είναι ικανή να ανακαλύπτει την αισθητική ενός φθαρμένου και απαξιωμένου υλικού, βγάζοντας την ομορφιά από μέσα του.

«Βλέποντάς τη να πηγαινοέρχεται ακούραστα, να καρφώνει το ένα καρφί μετά το άλλο με ακρίβεια τεχνίτη, να χειρίζεται με την ίδια άνεση τη συγκόλληση τόξου, την κοπή με πριόνι, το γυάλισμα με ηλεκτρικό τριβείο, δεν μπορούμε να μη διαπιστώσουμε ότι η πειθαρχία είναι για εκείνη κυρίαρχη, γιατί μόνο αυτή εγγυάται την ελευθερία», προσθέτει η επιμελήτρια.

Το έργο

«Στα τραχιά χέρια της, ζυμωμένα από τη δουλειά και την πάλη –που εκπλήσσουν όταν αντικρίζουμε για πρώτη φορά την ψηλόλιγνη σιλουέτα της και το αρμονικό προφίλ της– το υλικό, ατίθασο στην αρχή, αφήνεται σιγά σιγά να δαμαστεί, μέχρι να υποταχθεί πλήρως στη θέλησή τους», όπως λέει η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau. Και μ΄αυτήν την έννοια, όπως θεωρεί η ίδια, η καλλιτέχνιδα  μοιάζει με εκπαιδευτή αλόγων, με τα οποία ταυτίζεται ευχαρίστως.

«Είναι σαν δύο κομμάτια του εαυτού μου. Το κομμάτι που βάζει το κεφάλι κάτω και προχωρά και κάνει αυτά που πρέπει, και το κομμάτι που είναι ατίθασο και δεν δέχεται», όπως έχει πει η ίδια.

Πολλά έργα της Αθανασιάδη μένουν έξω όλο τον χρόνο. Συνυπάρχουν αθόρυβα με τη βλάστηση, τα δέντρα και τις πέτρες. Οι αλλοιώσεις που μπορεί να προκαλέσουν ο ήλιος, η βροχή και ο αέρας όχι μόνο είναι ευπρόσδεκτες, αλλά αντιμετωπίζονται ως σωτήριες. Γιατί το κλίμα έρχεται να συμπληρώσει τη δουλειά της καλλιτέχνιδας: εμπλουτίζει την πατίνα, λειαίνει τα εξογκώματα, διαμορφώνει τα χρώματα, καθιστώντας έτσι τα έργα ακόμη πιο αρμονικά με τη φύση που τα περιβάλλει.

Εδώ, η σκουριά, οι λεκέδες, η φθορά δεν αντιμετωπίζονται σαν εχθροί. Με τρόπο απροσδόκητο, εξευγενίζουν το έργο που, ακριβώς όπως το ανθρώπινο σώμα, δεν μπορεί παρά να φέρει προοδευτικά τα σημάδια του χρόνου.

Το ταξίδι της έκθεσης

Η έκθεση θα ταξιδέψει τον επισκέπτη πρώτα στο εργαστήριο της καλλιτέχνιδας.  Σ΄αυτό το χώρο, που ανοίγει σε έναν καταπράσινο κήπο όπου δεσπόζουν οι δημιουργίες της, η Αθανασιάδη πλάθει, σχεδιάζει, ζωγραφίζει, φωτογραφίζει, φυλώντας προσεκτικά, εδώ κι εκεί, διάσπαρτα θραύσματα από ξύλο, μέταλλο και χαρτί, που περιμένουν υπομονετικά τη μετουσίωσή τους σε έργα τέχνης.

Ακολουθούν οι ακροθαλασσιές, όπου η Αθανασιάδη βρίσκει τα περισσότερα υλικά για τις δημιουργίες της. Συνδυάζοντας έργα διαφόρων τεχνικών και εποχών, δημιουργεί μιαν εγκατάσταση γεμάτη ποίηση και μελαγχολία, που θυμίζει τους στίχους από τη «Θάλασσα του πρωιού» του Κωνσταντίνου Καβάφη. («Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ την φύσι λίγο./ Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού/λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη· όλα/ωραία και μεγάλα φωτισμένα….»)

Στη συνέχεια αποκαλύπτεται μια άγνωστη πτυχή της δημιουργικής της πορείας: ο πρωταρχικός ρόλος της αφαίρεσης στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990 με τα περισσότερα έργα της ενότητας, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό να αναδεικνύουν τις επιρροές που δέχτηκε η Αθανασιάδη από γλύπτες όπως οι Henry Moore και Alberto Giacometti, χωρίς όμως ποτέ να χάνει το δικό της, εντελώς προσωπικό, οξυδερκές βλέμμα.

Ο Καβάφης

Ύστερα από ένα άλμα είκοσι πέντε ετών, έρχεται μία ενότητα αφιερωμένη αποκλειστικά στον Κ.Π. Καβάφη, στην οποία η Αθανασιάδη αποκαλύπτει έναν κόσμο απρόσμενο, γεμάτο χρώμα και αισθησιασμό. Εδώ, η καλλιτέχνιδα τιμά την κοινή της αγάπη με τον Καβάφη για το αρμονικό πάντρεμα του αρχαίου με το σύγχρονο, την ανάκληση, γεμάτη λεπτότητα και χάρη, των αισθημάτων του και των ορμών του, τη διεκδίκηση μιας αισθησιακής, ακόμη και ερωτικής προσέγγισης των σωμάτων, τη σπουδαιότητα του παρελθόντος, την εξερεύνησή του, την αφομοίωσή του, την αποδοχή του.

Και από την ποίηση του Καβάφη υπό το πρίσμα της Αθανασιάδη ακολουθεί η μετάβαση προς τον κόσμο των αλόγων, βασικό θέμα στις καλλιτεχνικές της αναζητήσεις. Η έκθεση ολοκληρώνεται με την ενότητα που αποτελεί τον κεντρικό άξονα της τέχνης της Αθανασιάδη: το ανθρώπινο σώμα.

Γυναικείες και ανδρικές φιγούρες, από ξύλο, μέταλλο και χαρτί, εμπνευσμένες από τη μυθολογία, την ίδια, τον πατέρα της ή τον σύζυγό της, συνυπάρχουν σε αυτόν τον χώρο, εκφράζοντας όλες τις πλευρές, ακόμα και τις πιο σκοτεινές, του έργου της. Εδώ, το βίωμά της διαπερνά την ύλη και αγγίζει το θεατή με αφοπλιστική ειλικρίνεια, που χαρακτηρίζεται όμως πάντα από ευαισθησία και λεπτότητα.

Μια ενιαία εγκατάσταση

Με σπουδές στο Franklin College του Λουγκάνο και στη συνέχεια στο Ruskin School of Drawingand Fine Art του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης από όπου αποφοίτησε με διάκριση  και με μάστερ στις Καλές Τέχνες και τη Γλυπτική  από το Columbia University της Νέας Υόρκης η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη αρχικά ασχολήθηκε με τη σκηνογραφία, πριν στραφεί στη γλυπτική.

Έχει παρουσιάσει έργα της σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα, στους Δελφούς, στην Αρχαία Μεσσήνη, στον Πόρο, στη Λάρισα, στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο, στην Πάτμο, στα Ιωάννινα, στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη, στο Κονέκτικατ, στις Βρυξέλλες, στο Λονδίνο και στο Μόντε Κάρλο, όπου το 1995 έλαβε το Princess Grace Foundation Award. Έργα της βρίσκονται σε σημαντικές συλλογές ανά τον κόσμο.

Η έκθεσή της «Αλεξάνδρα Αθανασιάδη – Πλάθοντας το άυλο» στην Άνδρο αποτελεί μια ενιαία εικαστική εγκατάσταση, με τις ενότητες να διαχέονται η μία μέσα στην άλλη. Για τη δόμηση αυτής της αφήγησης, καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος της ίδιας της καλλιτέχνιδας, με τη βοήθεια των συνεργατών του Ιδρύματος, Παρασκευής Γερολυμάτου και Ανδρέα Γεωργιάδη. Η έκθεση θα συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά και αγγλικά) από την επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau.

Info:
Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή- Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: Χώρα, Άνδρος (Τ: 2282022444)
Έκθεση: Αλεξάνδρα Αθανασιάδη « Πλάθοντας το άυλο»
Διάρκεια: 3 Ιουλίου-2 Οκτωβρίου

Διαβάστε επίσης:

Η Αρκαδία ένας απολεσθείς παράδεισος – Έκθεση στην Τεγέα

Ο ναυτικός αγώνας των Ελλήνων στο Αιγαίο – Μία πλωτή έκθεση