Άλεξ Μυλωνά: Το όραμα και η υπέρβαση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Η σχέση της γυναικείας καλλιτεχνικής δημιουργίας με την ιστορική και θεσμική πραγματικότητα, τους περιοριστικούς όρους, το όνειρο και την έμπρακτη υπέρβαση. Αυτό είναι το σκεπτικό της υπαίθριας έκθεσης της γλύπτριας Άλεξ Μυλωνά, που παρουσιάζεται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος σε μια συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη, προκειμένου να αναβιώσει ή και να εκπληρώσει ένα όραμα της καλλιτέχνιδας. Που δεν ήταν άλλο από την κοινωνική λειτουργία της δημόσιας γλυπτικής.

Έτσι και η έκθεση εντάσσεται σε ένα πλαίσιο ολιστικής προσέγγισης για τη λειτουργία της τέχνης στον δημόσιο χώρο, που δεν περιορίζεται στην αισθητική αγωγή, αλλά, όπως επισημαίνει η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα συγκροτεί πυρήνες συλλογικής αλληλεπίδρασης, ανταλλαγής εμπειριών, εργαστηριακής δραστηριότητας και κοινωνικού διαμοιρασμού.

«Πρόκειται για μια γλυπτή σύνθεση που δημιουργείται από τον αρμονικό συσχετισμό οριζόντιων και κατακόρυφων καμπυλόγραμμων επιφανειών, οι οποίες διασταυρώνονται για να συναρμόσουν με την καθαρότητα, τη λιτότητα και τη στιβαρή χορογραφία των όγκων τους μια οργανική σύζευξη μεταξύ του κενού και του πλήρους», όπως προσθέτει η κυρία Τσιάρα που είναι και η επιμελήτρια της έκθεσης με τίτλο «Εκπλήρωση – Ό,τι δε γίνεται μνημείο, γίνεται αντικείμενο ή εξάρτημα»

Αρχειακές φωτογραφίες

Η αρχή της γίνεται από τις γλυπτικές/αρχιτεκτονικές προτάσεις που συνέλαβε και υλοποίησε η Άλεξ Μυλωνά (1920-2016) κατά τη δεκαετία του 1970, αναπτύσσεται ως ένα σπονδυλωτό πρότζεκτ που συνομιλεί με το πρόγραμμα του ΚΠΙΣΝ και επιδιώκει να εκπληρώσει το αρχικό όραμα της δημιουργού με σύγχρονους όρους εκθεσιακού βιώματος, ορατότητας και συμμετοχικής δράσης στη δημόσια σφαίρα.

Μια διαδρομή που πραγματοποιείται με την συνδρομή της κόρης της, εικαστικού Ελένης Μυλωνά, του MOMus – Μουσείου Άλεξ Μυλωνά και του Ιδρύματος Άλεξ Μυλωνά ενώ ξεκίνησε τον Απρίλιο στο πλαίσιο του φεστιβάλ WOW-Women of the World Athens 2024.

Στην έκθεση όμως κυριαρχούν οι έξι αρχειακές φωτογραφίες μέσα από τις οποίες η καλλιτέχνιδα απευθύνεται στον φωτογραφικό φακό της εικαστικού Ελένης Μυλωνά «φορώντας» τις γλυπτές της δημιουργίες «Σταθμός Βενζίνας – Πανοπλία» και «Κεκλιμένο – Περικεφαλαία» εν είδει προστατευτικού εξοπλισμού.

Η μορφή της εξάλλου αντανακλάται μέσα από το «Αεροδρόμιο» ενώ κατεβαίνει γυμνή τη σκάλα, ορίζει και ελέγχει το περιβάλλον, συγκροτεί την εικόνα του εαυτού μέσα από την παράθεση των γλυπτών της έργων στον οικείο χώρο του εργαστηρίου.

Κι αν η ίδια απουσιάζει σωματικά μόνο από το «Κυκλικό Θέατρο – Φρουτιέρα», εν τούτοις στη συγκεκριμένη φωτογραφία, συνοψίζεται η πρόθεσή της Άλεξ να μετατρέψει σε διακοσμητικά ή χρηστικά αντικείμενα εκείνα τα γλυπτά που δεν κατάφεραν να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό, να διανύσουν την απόσταση από το αρχικό μέγεθος στην τελική πραγμάτωση.

Μητέρα και κόρη

«Εμείς οι γυναίκες προσπαθούμε να σταθούμε σ’ αυτόν τον ανδροκρατούμενο κόσμο και με τις αιχμές μας να ισορροπήσουμε. Είναι ο αγώνας μας», όπως είχε εξομολογηθεί μπροστά στο φακό, σε ένα βίντεο-πορτρέτο που δημιούργησε η Ελένη Μυλωνά για την μητέρα της, το 2016, χρονιά του θανάτου της.

Οι φωτογραφίες, όμως, που εκτίθενται στην Εσπλανάδα είναι το απότοκο μιας προγενέστερης, καλλιτεχνικής συνάντησης ανάμεσα σε μητέρα και κόρη, το καλοκαίρι του 1976 στην Αθήνα μετά από πρόσκληση της πρώτης προς τη δεύτερη.
Συνιστούν έτσι ένα τεκμήριο της διεργασίας επαναπροσδιορισμού στην σχέση μητέρας – κόρης, μέσα από τους όρους, που επιτρέπει η εκ νέου ανακάλυψη, η αμοιβαία αποδοχή και η ισότιμη συνεργασία των δύο γυναικών εικαστικών.

«Η πρόταση της Άλεξ Μυλωνά για το πώς μπορείς να αντιπαρέλθεις με χάρη και επινοητικότητα τα εμπόδια που αντιμετωπίζεις στην πορεία για την επίτευξη του καλλιτεχνικού σου οράματος, συνιστά μια θαρραλέα, αισιόδοξη και ανατρεπτική χειρονομία», σημειώνει η κυρία Τσιάρα, ανατρέχοντας στην πρώτη παρουσίαση έργων της, το 1976 στην αίθουσα τέχνης «Πολυπλάνο».

Με τίτλο «Γλυπτική – Προτάσεις για Αρχιτεκτονική» επρόκειτο για έκθεση αφιερωμένη στα θύματα της Κύπρου με τα γλυπτά της έργα, φιλοτεχνημένα από φύλλα ψευδάργυρου ή ανοξείδωτο χάλυβα να μπορούν δυνητικά νε μετεξελιχθούν σε αρχιτεκτονικές κατασκευές, προκειμένου να εγκατασταθούν σε δημόσιο χώρο και να εξυπηρετήσουν διάφορες ανάγκες αλλά πάντα με κοινό παρανομαστή την έννοια της συνάθροισης.

Η έμπρακτη υλοποίηση

Νεαρή αστή, ήδη παντρεμένη με τον δικηγόρο και μετέπειτα πολιτικό Γιώργο Μυλωνά και μητέρα δύο κοριτσιών, της Μαρίας και της Ελένης, η ΄Αλεξ Μυλωνά ξεκίνησε το 1945 να σπουδάζει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο εργαστήρι του Μιχάλη Τόμπρου. Μετά τις σπουδές της και αφού είχε ήδη αποκτήσει τον Αλέξανδρο, το τρίτο της παιδί, έφυγε από την Ελλάδα, ταξίδευσε στην Ευρώπη, έζησε και εργάσθηκε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο Παρίσι και το 1960 παρουσίασε γλυπτά της έργα στο Ελληνικό Περίπτερο, στην 30ή Μπιενάλε της Βενετίας.

Η πρώτη έμπρακτη υλοποίηση του οράματός της κατέστη δυνατή στο πλαίσιο της αναδρομικής της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου το 1986, όταν η πρωτότυπη μακέτα του έργου «Ανάπτυξη του κύκλου – Πρόταση για κάθισμα σε Μουσείο» μεταφέρθηκε σε σίδερο, σε μεγάλες διαστάσεις και εκτέθηκε στον κήπο της Πινακοθήκης. Στην συνέχεια εγκαταστάθηκε στου Γουδή, στο υπαίθριο πάρκο της Εθνικής Γλυπτοθήκης.

Το έργο, που αποτελεί μία γλυπτή σύνθεση, η οποία δημιουργείται από τον αρμονικό συσχετισμό οριζόντιων και κατακόρυφων καμπυλόγραμμων επιφανειών εκτίθεται τώρα στο ΚΠΙΣΝ. Ενώ την έκθεση ολοκληρώνει η εγκατάσταση του γλυπτού με τίτλο «Μπεριόσκα», έργο του 1957, φτιαγμένο από σφυρήλατο σίδερο.

Η ανατρεπτική καλλιτέχνιδα

«H διαδρομή της Άλεξ Μυλωνά χαρακτηρίζεται από ριζικές ανατροπές ως προς τους κοινωνικά προδιαγεγραμμένους ρόλους», όπως σημειώνει η κυρία Τσιάρα. «Διαγράφει μία ξεχωριστή εικαστική πορεία ανάμεσα στο σχέδιο, τη ζωγραφική και τη γλυπτική, στην οποία αφιερώνεται συστηματικά επιδιώκοντας τη γεωμετρική λιτότητα, την αιχμηρότητα, τη μετωπικότητα και την εναρμόνιση των αντιθέτων.

Από το τσιμέντο και τον πωρόλιθο μέχρι τον ορείχαλκο, το σίδερο, το αλουμίνιο και το μάρμαρο πειραματίστηκε με ποικίλα υλικά και συνομίλησε με νεωτερικές εικαστικές τάσεις, όπως ο κονστρουκτιβισμός και η γεωμετρική αφαίρεση, χωρίς να απεμπολήσει την πολιτισμική μνήμη της αρχαϊκής γλυπτικής και της κυκλαδικής τέχνης.

Σε προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο εξάλλου, διεκδικεί και διαμορφώνει μια νέα, αυτοτελή ταυτότητα που την οδηγεί σε ρήξη με τη μητρότητα, τον οικογενειακό βίο, την ασφάλεια, αλλά και τους περιορισμούς των θεσμών».

Όσον αφορά εξάλλου, την φροντίδα για το μέλλον του έργου της δημιούργησε εκ του μη όντος ένα Mουσείο, που φέρει το όνομά της στην Πλατεία Ασωμάτων, στο Θησείο για να τα στεγάσει και εμπιστεύθηκε την λειτουργία του στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Σήμερα έτσι, λειτουργεί ως τμήμα του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης – MOMus».

Info

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Εσπλανάδα, Λ. Συγγρού 364, Καλλιθέα
Έκθεση: «Άλεξ Μυλωνά, Εκπλήρωση – Ό,τι δε γίνεται μνημείο, γίνεται αντικείμενο ή εξάρτημα»
Διάρκεια: Έως 30 Σεπτεμβρίου
Είσοδος ελεύθερη

Διαβάστε επίσης:

Δύο μεγάλες δωρεές του Ιδρύματος “Σταύρος Νιάρχος” σε Νέα Υόρκη και Χιούστον

Οι Σφίγγες της Αμφίπολης «ζωντανεύουν» – Επιστρέφουν κεφάλι και φτερά

Εργαζόμενοι της «Αυγής»: «Πολιτική απόφαση το ξαφνικό κλείσιμο της εφημερίδας» – Ζητούν συνάντηση με Κασσελάκη