Αγία Σοφία: Οι θρύλοι του λαού που ποτέ δεν δέχθηκε την απώλειά της

Ο θρύλος του κρυμμένου ιερέα, που περιμένει 500 χρόνια για να ξαναλειτουργήσει στην Αγία Σοφία. Οι μέλισσες που σκάλισαν με το κερί τους το σχέδιό της. Το καράβι με την Αγία Τράπεζα. Τα δισκοπότηρα που χάθηκαν τον ουρανό…

Οι μύθοι που συνοδεύουν πέντε αιώνες τώρα την δραματική άλωση της Κωνσταντινούπολης και τη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας είναι μια ακόμη απόδειξη της άρνησης του λαού να αποδεχθεί την απώλειά της, αλλά και του άσβεστου πόθου της να επαναλειτουργήσει ως χριστιανική εκκλησία.

Με την Κωνσταντινούπολη να μεσουρανεί επί χίλια περίπου χρόνια ως «Βασιλίς των πόλεων» και να φθονείται για τούτο από Ανατολή και Δύση και τον περίλαμπρο, καθεδρικό ναό της, αφιερωμένο στην Σοφία του Θεού να αποτελεί το θαύμα της οικουμένης, μόνον παράξενο δεν είναι, που η λαϊκή παράδοση, εκφράζοντας την επιθυμία των πιστών, έπλασε θρύλους και τραγούδια, άλλοτε μοιρολογώντας κι άλλοτε προσδοκώντας…

Η μετατροπή παγκόσμιου συμβόλου της Ορθοδοξίας σε τζαμί τα φέρνει όλα αυτά πάλι στο προσκήνιο. Κι ίσως νέοι θρύλοι να δημιουργηθούν τώρα.

Ο θρύλος του Πατριάρχη

Η Αγία Σοφία, άλλωστε, δεν υπήρξε μόνον το κέντρο της χριστιανικής λατρείας, ο ναός του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά και πολιτικό σημείο αναφοράς. Γιατί όλα τα σπουδαία γεγονότα της αυτοκρατορίας εκεί συνέβαιναν. Εκεί γινόταν η στέψη των αυτοκρατόρων, εκεί οι γάμοι και οι κηδείες τους, αλλά και η βάφτιση των πορφυρογέννητων.

Η υποδοχή των αυτοκρατόρων και η αποθέωσή τους ύστερα από μεγάλες εκστρατείες, οι χειροτονίες των πατριαρχών, οι επίσημες δοξολογίες και η υποδοχή αρχηγών άλλων κρατών. Εκεί πανηγύριζαν για τους θριάμβους και θρηνούσαν για τις καταστροφές. Πώς, λοιπόν, να μην αποτελέσει, πέραν των άλλων, το απόλυτο σύμβολο της ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας;

Γι΄αυτό κι ο τελευταίος Πατριάρχης -ή κατ΄ άλλους ο ιερέας- που έκανε την τελευταία λειτουργία αναμένεται, σύμφωνα με τον θρύλο, όταν θα έρθει η ώρα, να επιστρέψει για να την ολοκληρώσει. Άγγελος Κυρίου τους είχε οδηγήσει, την ώρα που η Πόλη έπεφτε, σε μια κρυφή πόρτα, όπου μπήκαν και περιμένουν την εντολή του Θεού να ξαναβγούν για να συνεχίσουν.

Και δεν είναι μόνον ελληνικός ο μύθος αυτός, αλλά και τουρκικός! Σύμφωνα, λοιπόν, με την τουρκική παράδοση, μόλις ο Μωάμεθ ο Β΄ μπήκε στην Κωνσταντινούπολη και οι ορδές του εισέβαλαν στον ναό, ο Πατριάρχης, που τελούσε την λειτουργία, ακολουθούμενος απ΄όλη τη συνοδεία του, κατευθύνθηκαν σ΄έναν στενό διάδρομο, που οδηγούσε σε μία μυστική πύλη. Την άνοιξαν, μπήκαν μέσα και έκτοτε αυτή έμεινε κλειστή και αδιαπέραστη. Άλλωστε, υπάρχει και η προφητεία, πως αν η -φανταστική- πύλη ανοίξει, θα ακουστούν πάλι στην Αγία Σοφία χριστιανικοί ύμνοι.

Τα κειμήλια

Αλλά ούτε τα κειμήλια της Αγίας Σοφίας Τράπεζα επιτρεπόταν να πέσουν στα χέρια των Οθωμανών, έτσι την ώρα της άλωσης τα έβαλαν σε τρία ενετικά καράβια με προορισμό τη Δύση. Ένα από αυτά όμως, που μετέφερε την Αγία Τράπεζα, δεν κατόρθωσε να απομακρυνθεί και αμέσως βούλιαξε στη θάλασσα του Μαρμαρά.

Γι΄αυτό και, σύμφωνα με τον μύθο πάντα, στο σημείο αυτό επικρατεί πάντα νηνεμία, χώρια που αναδύεται μια υπέροχη ευωδιά από άγιο μύρο! Και σαν να μην έφτανε αυτό, κάποιοι το είδαν κιόλας στο βυθό της θάλασσας. Κι όσο για τα δισκοπότηρα, άλλος έξοχος θρύλος: Μέσα στην Αγιά Σοφιά κι ενώ οι Τούρκοι παραβίαζαν τη θύρα της, ο πρωτόπαππας τα πήρε από την Αγία Τράπεζα κι αφού τα σκέπασε ευλαβικά με τον «Αέρα», ξεκίνησε για να τα κρύψει.

Ήταν αργά όμως, το φεγγάρι εκείνης της νύχτας σκοτείνιασε, οι άπιστοι είχαν ήδη καταλάβει την πόλη. Αλλά τότε άνοιξαν γλυκά οι ουρανοί και Άγγελος Κυρίου κατέβηκε και πήρε τα δισκοπότηρα, σώζοντάς τα.

Οι μέλισσες

Ένας άλλος μύθος μιλάει για την διάσωση μιας από τις τοιχογραφίες του ναού με παράσταση της Παναγίας με τον Ιησού. Όταν, κατά την άλωση της Πόλης, ένας Τούρκος προσπάθησε να την καταστρέψει, σαν να τον κτύπησε κεραυνός και έπεσε νεκρός. Προσπάθησε ο δεύτερος κι εκείνος όμως είχε την ίδια τύχη, με αποτέλεσμα να φοβηθούν όλοι και να την αφήσουν ανέγγιχτη.

Ιδιαίτερος, όμως, είναι και ένας θρακικός θρύλος, που αναφέρεται στην ανέγερση της Αγίας Σοφίας. Προέρχεται από την Βιζύη, πατρίδα του Γεωργίου Βιζυηνού, ο οποίος μάλιστα τον περιγράφει στην ποιητική συλλογή του «Ατθίδες αύραι» (1884). Όταν αποφάσισε, λοιπόν, ο Ιουστινιανός να κτίσει την εκκλησία, καλούσε πρωτομάστορες για να κάνουν τα σχέδια, αλλά κανένα δεν τον ικανοποιούσε. Ο καιρός περνούσε, ώσπου, σε μια λειτουργία όπου ο βασιλιάς πήγε να πάρει αντίδωρο, του έπεσε από το χέρι, αλλά, πριν προλάβει να το σηκώσει, μια μέλισσα, που είχε μπει από το ανοιχτό παράθυρο, το πήρε και εξαφανίστηκε.

Ταράχτηκε ο βασιλιάς και ζήτησε να ψάξουν όλοι τα μελίσσια τους για να βρεθεί το αντίδωρο και πράγματι έτσι έγινε. Το αντίδωρο βρέθηκε σε κυψέλη του πρωτομάστορα, όπου οι μέλισσες είχαν φτιάξει με κερί μια τέλεια εκκλησία, με όλες τις λεπτομέρειές της. Και πάνω στην Αγία Τράπεζα, η μέλισσα είχε αφήσει το αντίδωρο του βασιλιά. Έτσι, αυτό ήταν το σχέδιο της Αγίας Σοφίας.

Τρόμος για τους Αγγέλους

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, όμως, υπάρχουν και σύγχρονοι θρύλοι. Όπως αυτός που αφορά σε έναν τετράγωνο μαρμάρινο κίονα, που …δακρύζει. Βρίσκεται στην βορειοδυτική γωνία του ναού και, όταν οι επισκέπτες τον ακουμπούν, αισθάνονται ότι τα χέρια τους ιδρώνουν. Αλλά και η αποκάλυψη από τους συντηρητές, το 2009, τεσσάρων αγγέλων, που βρίσκονταν κάτω από πολλά στρώματα ασβέστη, ως ένα είδος προφητείας θεωρήθηκε.

Σε «σημαδιακή εμφάνιση μέσα στον ιστορικό ναό της Αγίας Σοφίας, που ίσως έχει και άλλες προεκτάσεις», αναφερόταν μάλιστα το σχετικό δημοσίευμα της «Μιλιέτ». Ενώ ένας πολιτικός, φίλος του Ερντογάν, είπε σε μία ομιλία του ότι η αποκάλυψη του «Αγγέλου της Αγίας Σοφίας», ήταν προμήνυμα -τότε- για τον διαμελισμό και την κατάρρευση της Τουρκίας!

Και υπάρχει… λόγος γι΄αυτό, αφού, σύμφωνα με έναν τουρκικό θρύλο, μέσα στον ναό -άγνωστο πού- υπάρχει ο τάφος της βασίλισσας Σοφίας (;), τον οποίο προστατεύουν τέσσερις αρχάγγελοι, που βρίσκονται στον θόλο. Κι αν κάποιος τον ανοίξει, θα έλθει η δευτέρα παρουσία!

Τρόμο, εξάλλου, προκαλεί στους Τούρκους και το μωσαϊκό, που απεικονίζει τον Ιησού με την Παναγία και τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Για κάποιο λόγο, το έχουν ονομάσει «Μωσαϊκό της Αποκάλυψης», αποδίδοντάς του εσχατολογική σημασία.

Γενικότερα, όλα τα μωσαϊκά, τα οποία πρόκειται τώρα, σύμφωνα με τις επίσημες εξαγγελίες, να καλυφθούν με κουρτίνες και με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, προκαλούν δέος στους Τούρκους. Εύκολα γίνεται αντιληπτό, παρακολουθώντας τα τουρκικά ΜΜΕ, που έχουν καλλιεργήσει ηθελημένα αυτόν τον τρόμο.

Οι μπερντέδες του Ερντογάν, ωστόσο, δεν είναι σε θέση να κρύψουν την Ιστορία.