2024: Γόνιμο, απρόβλεπτο, εντυπωσιακό  μέσα από τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις 

Ένα ταξίδι στην ιστορία, στους ανθρώπους, στα επιτεύγματά τους και στους πολιτισμούς που άνθισαν χιλιετίες πριν, χαράσσοντας δρόμους για τη σημερινή ανθρωπότητα προσφέρει η αρχαιολογική έρευνα με τις ανακαλύψεις της και η επιστημονική μελέτη των ευρημάτων. Το 2024 υπήρξε γόνιμο, απρόβλεπτο και αιφνιδιαστικό, εντυπωσιακό  και μυστηριώδες! Όπως είναι πάντα το άγνωστο από την ασφάλεια του τετελεσμένου.

Μία επιλογή από αυτές τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα και στην «γύρω» περιοχή, που προκάλεσαν αίσθηση το 2024  παρουσιάζει το mononews στο κλείσιμο της χρονιάς. Είναι ένα απάνθισμα, που αποφεύγει τις «πρωτιές», αφού κάθε εύρημα έχει την δική του βαρύτητα και αξία συμμετέχοντας στην καταγραφή της ιστορίας του παγκόσμιου πολιτισμού.

Μυστηριώδης και μοναδικό

Εντυπωσιακό όσο και μυστηριώδες στην ερμηνεία του είναι το μινωικό μνημειακό σύνολο σε κυκλικό σχήμα, που ανακαλύφθηκε στο Καστέλλι της Κρήτης σε μία έκταση όπου επρόκειτο να τοποθετηθεί ραντάρ για το υπό κατασκευή αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Πρόκειται για ένα εύρημα μοναδικό για την μινωική αρχαιολογία, καθώς ακριβή παράλληλά του δεν υπάρχουν, παρά μόνον ως σχήμα από αρχιτεκτονικά σύνολα της πρώιμης Εποχής του Χαλκού στην Εγγύς Ανατολή. Τι είναι όμως, αυτό το παράξενο αρχιτεκτονικό κατασκεύασμα.

Κατ΄αρχάς βρίσκεται ψηλά σε έναν λόφο, με την ονομασία Παπούρα, που έχει υψόμετρο 494 μέτρα –κι αυτό έχει τη σημασία του ασφαλώς, στην ερμηνεία  του. Τεράστιο, αφού έχει  διάμετρο 48 μέτρα καλύπτοντας  επιφάνεια περίπου 1.800 τ.μ. αποτελείται από οκτώ επάλληλους, λιθόκτιστους δακτυλίους ανεπτυγμένους σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, οι οποίοι στο κέντρο διαμορφώνουν ένα κυκλικό κτίσμα, διαμέτρου 15 μ. με εκφορική δόμηση.

Επιπλέον, ακτινωτοί τοίχοι τέμνουν κάθετα τους δακτυλίους των χαμηλότερων επιπέδων  διαμορφώνοντας μικρότερους χώρους, που αναπτύσσονται σε μία σχεδόν δαιδαλώδη διάρθρωση, καθώς αυτοί οι χώροι επικοινωνούν μεταξύ τους με στενά ανοίγματα. Σε δύο πλευρές του εξάλλου,  αποκαλύφθηκαν ισάριθμες, πιθανές κύριες είσοδοι προς τις κεντρικές ζώνες.

Το συγκρότημα φαίνεται, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, να είχε κύρια περίοδο χρήσης μεταξύ 2000-1700 π.Χ., δηλαδή πιθανώς να θεμελιώθηκε λίγο πριν ή στην αρχή της Παλαιονακτορικής περιόδου ενώ όπως θεωρείται, συνέχισε να χρησιμοποιείται και την περίοδο των νέων ανακτόρων.  Σύμφωνα με τις πρώτες διαπιστώσεις πάντως, η λειτουργία του δεν ήταν οικιστική αλλά πιθανόν περιοδική, ενδεχομένως για τη τέλεση λατρευτικών δρώμενων, που συνοδεύονταν από κατανάλωση τροφής, οίνου ίσως και προσφορών.

Περισσότερα στοιχεία πάντως, αναμένουμε  να γίνουν γνωστά με τις ανακοινώσεις της ανασκαφικής έρευνας.

Πρόσωπο με πρόσωπο: Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Εξαιρετική η ανακάλυψη στην Αιγιάλεια και συγκεκριμένα στο Καθολικό της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών, όπου η αρχαιολόγος δρ. Αννίτα Κουμούση βρέθηκε «πρόσωπο με πρόσωπο» με τον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο! Χρειάστηκε να μελετήσει διεξοδικά και επίμονα το εύρημά της φυσικά, ώσπου να διατυπώσει με βεβαιότητα την ταύτιση του προσώπου της τοιχογραφίας, που έρχεται κατ΄ευθείαν από την εποχή των Παλαιολόγων και το συμπέρασμα ήταν συγκλονιστικό.

Γιατί πράγματι, πρόκειται για την μοναδική προσωπογραφία του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου, η οποία μάλιστα έγινε επί των ημερών του και από ζωγράφο, ο οποίος πιθανότητα προερχόταν από τον Μυστρά, όπου ο αυτοκράτορας είχε ζήσει πέντε χρόνια ως δεσπότης, πριν ανεβεί στον μοιραίο θρόνο.  Η ζωντάνια της απεικόνισης, μακριά από τα στερεότυπα της ζωγραφικής των επίσημων πορτρέτων της εποχής αφήνει άλλωστε πολλά περιθώρια για το ενδεχόμενο της ιδίας αντίληψης του καλλιτέχνη να είχε γνωρίσει δηλαδή, προσωπικά τον ηγεμόνα του Βυζαντίου.

Το έργο  χρονολογείται με ασφάλεια στα μέσα του 15ου αιώνα και απεικονίζει την μορφή ενός ώριμου άνδρα, που φέρει αυτοκρατορικά «διάσημα»  (πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκκο και  διάλιθο στέμμα) και κρατά σταυροφόρο σκήπτρο. Ο χρυσοκέντητος πορφυρός μανδύας του εξάλλου, διακοσμείται με μετάλλια, στα οποία εγγράφονται δικέφαλοι αετοί με στέμμα ανάμεσα στις κεφαλές τους, διακριτικό των μελών της οικογένειας των Παλαιολόγων ενώ η όλη απεικόνιση συνιστά το εικονογραφημένο μήνυμα, που επέτρεπε στον θεατή να ταυτοποιήσει αδιαμφισβήτητα τον άντρα με αυτοκράτορα.

Πρόσωπο συνδεδεμένο με την δραματική πτώση του Βυζαντίου, μυθοποιημένο στην συνείδηση των Ελλήνων ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος ήταν αδελφός των χορηγών της ανακαίνισης της Μονής, των δεσποτών Δημήτριου και Θωμά, ένα ακόμη στοιχείο που συνηγορεί για την ταύτιση. Το πορτρέτο του, χωρίς να είναι ιδεαλιστικό ή τυποποιημένο αποδίδει με ακρίβεια τη φυσιογνωμία ενός ώριμου άντρα με λεπτό πρόσωπο και εξατομικευμένα χαρακτηριστικά, μορφή γήινη, που αποπνέει ηρεμία και ευγένεια. Πρόκειται για μία αυθεντική προσωπογραφία, που μας φέρνει κοντά, όχι απλώς στον άνθρωπο αλλά στην ιστορία μας.

Ένας Ερμής κάτω απ΄το δρόμο                 

Οι εργασίες για την τοποθέτηση δικτύου φυσικού αερίου στο κέντρο της Αθήνας κάτω από το Ηρώδειο μας επιφύλαξαν μια τεράστια έκπληξη με την μορφή ενός ανδρικού αγάλματος από μάρμαρο, ενός Ερμή συγκεκριμένα των Αυτοκρατορικών χρόνων. Το αρχαίο γλυπτό από το οποίο απουσιάζει το κεφάλι (1^ος-5^ος αιώνας μ.Χ.) ανήκει στον λεγόμενο τύπο του Ερμή Ludovisi και βρέθηκε σε βάθος ενός μέτρου περίπου από το οδόστρωμα, «τοποθετημένο» μέσα σε μία κατασκευή, που ήταν κτισμένη από ορθογώνιες πλίνθους.

Μαζί της ανασύρθηκαν και μαρμάρινα θραύσματα από άνω και κάτω άκρα, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα σχετίζονται με το άγαλμα του Ερμή, επίσης όμως και ο κορμός δεύτερου μαρμάρινου αγάλματος, ανδρικής μορφής, σπαράγματα από κάποιο ειδώλιο, καθώς και μεγάλος αριθμός λυχναριών του 5^ου μ.Χ. αιώνα.

Όπως είναι γνωστό ιστορικά στην περιοχή αυτή, στα νότια της Ακρόπολης είχαν κτισθεί κατά την Ρωμαϊκή εποχή μερικές από τις πλέον περίλαμπρες αστικές επαύλεις της Αθήνας. Αυτά τα οικοδομήματα, τεκμήρια μίας πόλης, που αποτελούσε αντικείμενο θαυμασμού και προσέλκυσης ευκατάστατων καλλιεργημένων αστών ήταν πλούσια διακοσμημένα με δάπεδα, που έφεραν ψηφιδωτή διακόσμηση και γλυπτά, έργα των περίφημων νεοαττικών εργαστηρίων.

Όσο για την απόκρυψή τους, ας πάμε στους ταραγμένους εκείνους καιρούς, όταν η επικράτηση του Χριστιανισμού έθεσε σε διωγμό την παλαιά θρησκεία, οι φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας καταργούνταν και τα αρχαία είδωλα καταστρέφονταν. Κάτι που ορισμένοι άνθρωποι, όπως αυτοί που φύλαξαν προσεκτικά τους θεούς τους δεν μπορούσαν να αποδεχθούν.

Μια αρχαία πόλη και το ηρώο της

Το Ηρώο των αρχαίων Ρύπων, της αχαϊκής πόλης, που άκμασε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους και μετείχε στον αποικισμό στην Ιταλία, ιδρύοντας τον Κρότωνα στην Μεγάλη Ελλάδα έχουν αποκαλύψει οι ανασκαφές, που συνεχίσθηκαν και το 2024 στο πλάτωμα της Τραπεζάς, οκτώ χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Αιγίου.  Η ιστορία και πάλι παρούσα, καθώς όλα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία και τα γλυπτά, που αποκαλύφθηκαν συγκλίνουν προς αυτήν την ταύτιση, παράλληλα όμως, η έρευνα έφερε στο φως και πολύτιμα χρυσά αντικείμενα, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας.

Πρόκειται για ευρήματα που εντοπίσθηκαν σε ασύλητες ταφές -σε κιβωτιόσχημους τάφους και σε μία σαρκοφάγο-, οι οποίες είχαν γίνει στο εσωτερικό αυτού του μνημείου σε μεταγενέστερη φάση της χρήσης του. Αντικείμενα, που αποτελούν μάρτυρες της ευμάρειας και της υψηλής κοινωνικής θέσης των κατόχων τους. Από την ανασκαφή ήρθαν στο φως  και δύο μαρμάρινοι λέοντες, καθώς και το άνω μέρος μιας μεγάλης, μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης με νεανική ανδρική μορφή.

Το κτήριο χρονολογείται πριν το 300 π.Χ. και τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία παρουσιάζουν ομοιότητες με αντίστοιχα του ναού του Απόλλωνα στις Βάσσες της Αρκαδίας.

Η ελληνική μυθολογία, έρωτες νόμιμοι και παράνομοι

Ο Φρίξος και η Έλλη, ο Τρωικός Πόλεμος και οι πρωταγωνιστές του, η Φαίδρα, θεοί και ήρωες εντυπωσιάζουν στις νέες τοιχογραφίες, που έφεραν στο φως οι ιταλοί αρχαιολόγοι στην Πομπηία, όπου ο θησαυρός των ευρημάτων δεν έχει τέλος.

Στην Οικία της Λήδας, ενός από τα κτίρια που καταστράφηκε και θάφτηκε στην τέφρα, όταν εξερράγη ο Βεζούβιος, το 79 μ.Χ. η εντυπωσιακότερη τοιχογραφία είναι αναμφίβολα αυτή, που εικονίζει τον Φρίξο και τη δίδυμη αδελφή του, την ΄Ελλη ενώ φεύγουν πάνω στο χρυσόμαλλο κριάρι για να γλιτώσουν από τη μητριά τους, την Ινώ. Ο Φρίξος, κρατώντας σφιχτά το αφηνιασμένο ζώο παρακολουθεί – αδυνατώντας να επέμβει- την πτώση της αδελφής του στη θάλασσα που πήρε το όνομά της και η όλη σκηνή μοιάζει με καδραρισμένο πίνακα σε χρυσοκίτρινο τοίχο, διακοσμημένο με περίτεχνα μοτίβα. Οι υπόλοιπες τοιχογραφίες εικονίζουν νεκρές φύσεις και πορτρέτα γυναικών.

Σε μία μεγάλη, νέα αίθουσα εξάλλου, μήκους 15 και πλάτους 6 μέτρων, ο Τρωικός Πόλεμος έχει την τιμητική του. Πρόκειται για τοιχογραφίες στις οποίες διακρίνονται η Ωραία Ελένη με τον Πάρι και ο θεός Απόλλωνας, ο οποίος φαίνεται να προσπαθεί να αποπλανήσει την ιέρεια Κασσάνδρα, με ευρύτερη αναφορά του συνόλου πάντως στον ηρωισμό αλλά και στην δύναμη της μοίρας. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους μάλιστα,οι τοιχογραφίες αυτές είναι από τις ωραιότερες, που έχουν βρεθεί στα ερείπια της αρχαίας πόλης.  Αυτή η αίθουσα, με το καλοδιατηρημένο λευκό, μωσαϊκό δάπεδο που περιείχε περισσότερα από ένα εκατομμύριο πλακάκια φαίνεται πως ανήκε σε εύπορη οικογένεια και στον χώρο αυτό, οι οικοδεσπότες έτρωγαν και συνομιλούσαν με τους φιλοξενουμένους τους. Βρίσκεται δίπλα σε εσωτερική αυλή και σε μια εσωτερική επίσης, σκάλα, στην οποία υπάρχει σχέδιο με κάρβουνο, στο οποίο απεικονίζονται δύο μονομάχοι και ένας φαλλός.

Μία από τις τελευταίες ανακαλύψεις της χρονιάς ήταν όμως, και ένα ασυνήθιστα μικρό σπίτι με τοιχογραφίες, που θα πρέπει να συναγωνίζονταν, ακόμη και εκείνες των πιο πλούσιων  γειτόνων του. Ονομάσθηκε ήδη Οικία της Φαίδρας καθώς μία άριστα διατηρημένη τοιχογραφία απεικονίζει τη μυθολογική πριγκίπισσα,  η οποία κυριεύτηκε από σφοδρό, ανεκπλήρωτο έρωτα για τον θετό γιο της, Ιππόλυτο και αργότερα τον κατηγόρησε για σεξουαλική επίθεση, όταν αρνήθηκε τις προτάσεις της.

Άλλες σκηνές απεικονίζουν  την συνάντηση της Αφροδίτης και με τον Άδωνι, οι οποίοι ήταν επίσης ήρωες μιας ιστορίας ανεκπλήρωτου έρωτα, την συνεύρεση ενός σάτυρου με μία νύμφη, καθώς και την κρίση του Πάρι.

Το πιο ενδιαφέρον ωστόσο αρχιτεκτονικό στοιχείο του Οίκου της Φαίδρας είναι η απουσία αιθρίου, που συνηθιζόταν στα σπίτια της αρχαίας πόλης και το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό δίνει στους αρχαιολόγους πληροφορίες για τη μεταβολή των αρχιτεκτονικών προτύπων της Πομπηίας του 1ου αιώνα μ.Χ., με τον «Οίκο της Φαίδρας» ειδικά, να εκτιμάται, πως βρισκόταν υπό κατασκευήν όταν εξερράγη ο Βεζούβιος το 79 μ.Χ.

Ο Ηρόδοτος και οι Σκύθες

Πώς εμπλέκεται ο Ηρόδοτος με τους Σκύθες; Πολύ εύκολα είναι η απάντηση των επιστημόνων, που πραγματοποιούν ανασκαφές σε μία τοποθεσία στην Δημοκρατία της Τούβας στη νότια Σιβηρία, αποκαλύπτοντας στοιχεία για την κάποτε σκοτεινή προέλευση των Σκυθών. Για να καταλήξουν στο συμπέρασμα, ότι αυτοί οι νομάδες πολεμιστές, των οποίων η κουλτούρα με επίκεντρο τον ίππο άκμασε από το 900 έως το 200 π.Χ. περίπου, σε όλη την ευρασιατική στέπα και στην Ανατολική Ευρώπη προέρχονταν από μία περιοχή πολύ πιο ανατολικά από ό,τι πιστευόταν ως σήμερα.

Πολύτιμη πηγή υπήρξε εδώ ο έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος, ο οποίος τον 5^ο π.Χ. αιώνα περιγράφει ένα τελετουργικό, που γινόταν από τους Σκύθες μετά από τις βασιλικές ταφές. Σ΄ αυτό οι άριστοι των ανδρών και των αλόγων -οι ερευνητές τους αποκαλούν «φασματικούς ιππείς» –  θυσιάζονταν  και τοποθετούνταν στην κορυφή του ταφικού τύμβου του ηγεμόνα. Κατά την ανασκαφή λοιπόν στην Τούβα ανακαλύφθηκαν  όντως λείψανα ανθρώπων και ζώων στην κορυφή μιας ταφής του 9^ου π.Χ. αιώνα.

Δεκαοκτώ άλογα μετρήθηκαν και αρκετοί άνθρωποι, όλοι, όπως πιστεύεται, έχοντας θυσιαστεί για να τιμηθεί ο επίλεκτος του τάφου. Και όπως δήλωσε ο Τζίνο Κασπάρι του Ινστιτούτου Γεωανθρωπολογίας Max Planck αυτή η σκηνή αντιστοιχεί στο τελετουργικό, που περιγράφει ο Ηρόδοτος:  «Καθώς απομακρυνόμαστε από τα μέρη, που ήταν γνωστά στους  αρχαίους Έλληνες, οι περιγραφές γίνονται πιο φανταστικές και πιο άγριες.  Έτσι, είναι λίγο περίεργο που βρήκαμε μια τόσο ακριβή αντανάκλαση ενός αρχαίου κειμένου τόσο ανατολικά», όπως είπε.

Πέρα απ΄αυτό πλήθος στοιχείων του σκυθικού πολιτισμού ήρθαν στο φως από την ανασκαφή, συμπεριλαμβανομένων όπλων και τεχνουργημάτων που απεικονίζουν ζώα, κυρίως άλογα.  Σημαντικές είναι επίσης οι πληροφορίες που δίνει το εύρημα στην κατανόηση της γρήγορης εξάπλωσης του σκυθικού πολιτισμού  στην Μογγολία, με την εκτεταμένη χρήση εξημερωμένων αλόγων σε τελετουργίες ταφής και την κατασκευή κολοσσιαίων πέτρινων μνημείων για τους νεκρούς.

Η τεχνητή νοημοσύνη και η γεύση της κάπαρης

Ένα αρχαίο κείμενο, γραμμένο στα ελληνικά, που όμως ήταν εντελώς αδύνατον να διαβαστεί ως τώρα, αφού είχε καεί από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. αποκρυπτογράφησε για μας  η τεχνητή νοημοσύνη. Ο πάπυρος, ηλικίας 2000 ετών είναι τυλιγμένος σε ρολό, όπως όλα τα αρχαία κείμενα και  προέρχεται από μία πολυτελή ρωμαϊκή βίλα του Ερκουλάνουμ, δίπλα στην Πομπηία. Και δεν είναι ο  μοναδικός, καθώς στο Ερκουλάνουμ βρέθηκαν περισσότεροι από 1.785 πάπυροι –όλοι σε παρόμοια κατάσταση – που ανασκάφηκαν σε ένα συγκρότημα κατοικιών, γνωστό ως «Η Βίλα με τους Παπύρους», τον 18ο αιώνα. Έκτοτε όμως, κανείς δεν έχει τολμήσει να τους ξετυλίξει καθώς η μετατροπή τους σε στάχτη είναι δεδομένη.

Χρησιμοποιώντας ωστόσο, τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης, στο πλαίσιο ενός διεθνούς διαγωνισμού, που προκηρύχθηκε  με τίτλο Vesuvius Challenge, οι συμμετέχοντες αποκάλυψαν ένα άγνωστο ως τώρα φιλοσοφικό έργο, το οποίο  αναφέρεται στις αισθήσεις και την ευχαρίστηση. Στο κείμενο, όσο τουλάχιστον διαβάστηκε, γίνεται συζήτηση για την μουσική, την γεύση της κάπαρης (!) και για το πορφυρό χρώμα, μαζί όμως, με μία περιγραφή ενός προφανώς, γνωστού φλαουτίστα, του  Ξενοφάντου, που έχει αναφερθεί και σε κείμενα των αρχαίων συγγραφέων Σενέκα και Πλούταρχου.

Σφραγισμένες ταφές με πολύτιμα αντικείμενα στο Λούξορ

Ένας αρχαίος αιγυπτιακός τάφος με έντεκα σφραγισμένες ταφές ήταν το σπουδαίο εύρημα των αρχαιολόγων, στο Λούξορ, στη νεκρόπολη του Νότιου Ασασίφ κατά μήκος της δυτικής όχθης του ποταμού Νείλου. Δίπλα μάλιστα στον ναό της Χατσεπσούτ, της μεγάλης βασιλικής συζύγου του φαραώ Τούθμοσις.

Εκεί, οι ανασκαφείς αποκάλυψαν φέρετρα για άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που χρονολογούνται στο Μέσο Βασίλειο (1938 -1630 π.Χ.) ενώ όπως πιστεύουν ο τάφος αυτός  χρησιμοποιήθηκε ως οικογενειακός για πολλές γενιές από την 12η έως τις αρχές της 13ης Δυναστείας.

Αν και τα περισσότερα από τα ξύλινα φέρετρα και τα λινά περιτυλίγματα, που ήταν συνηθισμένα για αυτού του είδους τις ταφές καταστράφηκαν από πλημμύρες ήδη από την αρχαιότητα, σώθηκαν ωστόσο τα κοσμήματα από τις ταφές των γυναικών. Ανάμεσά τους, ένα καλοφτιαγμένο περιδέραιο από 30 χάντρες αμέθυστου και δύο χάντρες αχάτη, που περιβάλλουν ένα φυλαχτό από κεφάλι ιπποπόταμου. Ακόμη, δύο χάλκινοι καθρέφτες, ο ένας από τους οποίους έχει λαβή σε σχήμα λωτού -αγαπημένο σχέδιο και για την αιγυπτιακή τέχνη- ενώ ο άλλος απεικονίζει την θεά Χάθορ, του ουρανού, των γυναικών, της γονιμότητας και της αγάπης μεταξύ των αρχαίων Αιγυπτίων.

Ο Αγαθοδαίμονας της Τοσκάνης και τα αυγά

Αγάλματα, κοσμήματα, νομίσματα κι ένα αναπάντεχο εύρημα … ολόκληρα αυγά,  που χρονολογούνται στην εποχή των Ρωμαίων και των Ετρούσκων ανακαλύφθηκαν στις θερμές πηγές του Σαν Κασιάνο ντέι Μπάνι στην νότια Τοσκάνη. Σε μία περιοχή άλλωστε, στην οποία κατέφευγαν οι άνθρωποι από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς λόγους ενώ και το ιερό που είχαν ιδρύσει, συνδεόταν με αυτές τις θερμές πηγές.

Τα μπρούτζινα αγάλματα ανδρών και γυναικών εντοπίσθηκαν σε μεγάλο βάθος, πέντε μέτρων, μαζί με χιλιάδες νομίσματα, ένα χρυσό στέμμα και ένα δαχτυλίδι, πολύτιμους λίθους και πολλά γλυπτά φιδιών, ένα από τα οποία, μήκους περίπου ενός μέτρου θεωρείται, ότι απεικονίζει τον Αγαθοδαίμονα, τον γενειοφόρο θεό της ελληνικής μυθολογίας με μορφή φιδιού και κέρατα. Η συγκεκριμένη θεότητα μάλιστα, ενδέχεται να ήταν ο προστάτης των πηγών.

Στον χώρο βρέθηκαν όμως, και χιλιάδες κελύφη αυγών αλλά και ολόκληρα αυγά, με μικρές τρύπες από τις οποίες διακρίνεται μέχρι και σήμερα ο κρόκος! ‘Όλα αυτά οφείλουν την άριστη διατήρησή τους στην ζεστή στη ζεστή λάσπη των πηγών.

Η ελληνορωμαϊκή νεκρόπολη με την κοινωνική διαστρωμάτωση

Είναι μια τεράστια νεκρόπολη, που εκτείνεται σε 25 στρέμματα και ήταν άγνωστη ως σήμερα. Ανακαλύφθηκε στην ακμάζουσα αρχαία πόλη Ασουάν στις όχθες του Νείλου  και χρονολογείται στην Ελληνορωμαϊκή εποχή (2^ος π.Χ. – 2^ος μ.Χ.), για τον εντοπισμό της όμως, απαιτήθηκε η έρευνα πέντε χρόνων. Τόσο χρειάστηκε η αιγυπτιολόγος  Πατρίτσια Πιατσεντίνι του Πανεπιστημίου του Μιλάνου, που αναζητούσε επίμονα τον τόπο ταφής των ανθρώπων της πόλης, καθώς όπως δήλωσε «Ξέραμε, ότι οι άνθρωποι της Ελληνορωμαϊκής περιόδου στο Ασουάν έπρεπε να ταφούν κάπου, αλλά δεν ξέραμε πού».

Εν τέλει οι προσπάθειες στέφθηκαν από επιτυχία και πρώτο εύρημα ήταν ένας εξαιρετικά μεγάλος τάφος, που περιείχε τα λείψανα 46 ανδρών, γυναικών και παιδιών, οι οποίοι είχαν ταφεί με πλήθος αντικειμένων, όπως αγαλματίδια και ζωγραφισμένα κιβωτίδια.

Αλλά η νεκρόπολη είναι μοναδική στην Αίγυπτο για άλλο λόγο. Ενώ οι αιγυπτιακές νεκροπόλεις κατασκευάζονταν συνήθως σε δύο ή τρία επίπεδα για να φιλοξενήσουν πολλές ταφές και για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι άνθρωποι που κατασκεύασαν  την νεκρόπολη του Ασουάν, την οργάνωσαν με τουλάχιστον δέκα επίπεδα!  Έτσι περιλαμβάνει περισσότερους από 400 τάφους που περιέχουν τα λείψανα χιλιάδων ανθρώπων. Και όχι μόνον αυτό. Γιατί  η ανασκαφή έδειξε, ότι  ενώ τα ανώτατα επίπεδα προορίζονταν για τους πλούσιους κάθε εποχής συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του αιγυπτιακού στρατού τον 2^ο αιώνα π.Χ., τα χαμηλότερα χρησιμοποιήθηκαν για την ταφή των μελών της μεσαίας τάξης. Μία κοινωνική διαστρωμάτωση, που είναι φυσικά υπό περαιτέρω μελέτη.

Η σελήνη, οι εκλείψεις και οι οιωνοί

Όσα αποκαλύπτουν τα γραπτά δεν είναι πάντα ευχάριστα και για τους Βαβυλώνιους πριν από 4000 χρόνια οι οιωνοί, που καταγράφηκαν στις πινακίδες τους ήταν τρομακτικοί. Ανακαλύφθηκαν πριν από  έναν και πλέον αιώνα στο σημερινό Ιράκ και βρίσκονται στις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, αλλά μόλις τώρα οι επιστήμονες κατάφεραν να τις διαβάσουν, φέρνοντας στο φως τα δεινά, που οι άνθρωποι της εποχής πίστευαν, ότι θα τους βρουν στο μέλλον. (Για κάποια μπορεί και να μην έπεφταν έξω.) Γιατί οι τέσσερις πήλινες πινακίδες, γραμμένες σε σφηνοειδή γραφή προβλέπουν τον θάνατο βασιλιάδων και την πτώση πολιτισμών, μέσα από μια αλληλουχία γεγονότων με τεράστιες συνέπειες στους ανθρώπους. Από τις κακές καιρικές συνθήκες με την προειδοποίηση «ο κατακλυσμός θα συμβεί παντού» ως την πείνα και την αγριότητα αναφέροντας, ότι «οι άνθρωποι θα ανταλλάξουν τα παιδιά τους για ασήμι και θα λιγοστέψουν οι πληθυσμοί» και ως στο γενικό χάος, προειδοποιώντας «θα υπάρξει κακό στη γη και η γενναιοδωρία θα εξαφανιστεί».

Παράλληλα όμως, αποτελούν τα αρχαιότερα παραδείγματα προφητειών της σεληνιακής έκλειψης, δεδομένου, ότι η μαντεία για τους λαούς της νότιας Μεσοποταμίας βασιζόταν στην κίνηση της σελήνης και συγκεκριμένα στις εκλείψεις, τις οποίες προέβλεπαν με αρκετή ακρίβεια, όπως λένε σήμερα οι επιστήμονες.

Οι πινακίδες προέρχονται πιθανότατα από τη Σιπάρ, μια αρχαία βαβυλωνιακή πόλη στα νοτιοδυτικά της σημερινής Βαγδάτης και ανάμεσα στα κείμενα που αποκρυπτογραφήθηκαν αναφέρονται προβλέψεις για «έναν βασιλιά που θα πεθάνει», για την «καταστροφή του Ελάμ» -περιοχής στην Μεσοποταμία στο σημερινό Ιράν-  αν «μία έκλειψη σκοτεινιάσει από το κέντρο της ταυτόχρονα» και για την «καταστροφή της Σουμπάρτου και της Ακκάδ», δύο άλλων περιοχών, αν «μια έκλειψη ξεκινήσει από το νότο και στη συνέχεια ολοκληρωθεί».

Δεν λείπουν όμως και οι …ακρίδες, καθώς  άλλοι οιωνοί αναφέρουν, ότι «θα υπάρξει επίθεση στη γη από σμήνος ακριδών», ότι «θα υπάρξουν απώλειες βοοειδών» και ότι «θα πέσει ένας μεγάλος στρατός»!

Η υπομονή του Ερμή

Ένας μαρμάρινος Ερμής και στην Βουλγαρία, σε μέρος απροσδόκητο, έναν υπόνομο της Ρωμαϊκής εποχής. Το γλυπτό, με ύψος δύο μέτρων είναι σχεδόν άθικτο και είχε τοποθετηθεί με επιμέλεια σε σημείο του υπόγειου αποχετευτικού δικτύου, καλυμμένο  με χώμα για την προστασία του. Κάτι, που επιτεύχθηκε, όπως αποδεικνύει η εξαιρετική κατάσταση στην οποία βρέθηκε. Όλα αυτά στην πόλη Ηράκλεια Σιντική, την οποία είχε ιδρύσει ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας μεταξύ 356 π.Χ. και 339 π.Χ., στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το Πιρίν της Βουλγαρίας.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, που πραγματοποιούν τις ανασκαφές στην αρχαία πόλη, η απόκρυψη του αγάλματος πρέπει να έγινε μετά από ένα σεισμό, που έπληξε την περιοχή περί το 388 μ.Χ. Είναι πιθανό εξάλλου, να ήταν μία προσπάθεια των κατοίκων να διασώσουν τον θεό, μετά την παγίωση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όταν απαγορευόταν οτιδήποτε το παγανιστικό, που ήταν προσβολή για την νέα πίστη.

Μετά τον σεισμό πάντως, η πόλη περιέπεσε σε ραγδαία παρακμή και εγκαταλείφθηκε γύρω στο 500 μ.Χ. και ο Ερμής περίμενε υπομονετικά για αιώνες να ξανάρθει στο φως.

Ο Ιντιάνα Τζόουνς ήταν προφητικός

Και μία «χαριτωμένη» ανακάλυψη συνδεδεμένη με το Χόλιγουντ! Και ειδικά με τον Ιντιάνα Τζόουνς, καθώς κάτω από των χώρο των γυρισμάτων στην Πέτρα μιας από τις ταινίες του ανασκάφηκε τάφος 2.000 ετών. Πέρα απ΄αυτό όμως, πρόκειται για μια σημαντική ανακάλυψη, που αφορά στον νομαδικό πολιτισμό των Ναβαταίων και  ειδικά στις μυστηριώδεις πρακτικές ταφής τους. Συγκεκριμένα οι αρχαιολόγοι εντόπισαν έναν τάφο με τουλάχιστον δώδεκα ανθρώπινους σκελετούς και πολύτιμα τεχνουργήματα, χωρίς όμως, λόγω της έλλειψης γνώσης γύρω από τα έθιμα του πληθυσμού, να είναι σίγουροι, ποια μέλη της κοινωνίας των Ναβαταίων θα μπορούσαν να είχαν θαφτεί.

Σε κάθε περίπτωση αυτό το διάσημο  τοπόσημο της Ιορδανίας, το  Khaznah (Θησαυροφυλάκιο), που βρίσκεται σκαλισμένο σε βράχους από ροζ ψαμμίτη είναι ένα μνημείο που κρύβει πολλά μυστικά, καθώς έχουν ήδη εντοπισθεί κάτω από αυτό μυστικοί υπόγειοι νεκρικοί θάλαμοι.