Ο βαθύς λήθαργος του κρατικού μηχανισμού και οι αμέτρητες δυσλειτουργίες, παραλείψεις και ολιγωρίες προκάλεσαν αιτιακά το θάνατο 100 ανθρώπων στη φονική πυρκαγιά στο Μάτι.

Έστω κι ένας από τους αρμοδίους να είχε κινητοποιηθεί και να είχε ζητήσει την εκκένωση της φλεγόμενης περιοχής θα είχαν σωθεί πολλοί άνθρωποι. Αντ’ αυτού, χάος, πανικός, κανένας συντονισμός, κάτοικοι να ενημερώνονται από την τηλεόραση ότι η φωτιά είχε φτάσει στο δικό τους σπίτι.

Μέσα σε 294 σελίδες, τρεις εισαγγελείς αποτιμούν το αποδεικτικό υλικό της 7μηνης έρευνας για τη μεγαλύτερη τραγωδία των τελευταίων δεκαετιών. Στη διάταξη τους οι εισαγγελείς Ζαγοραίος, Φυστόπουλος και Σπυρόπουλος, καταλήγουν μεν σε ποινικές ευθύνες πλημμεληματικού χαρακτήρα, περιγράφουν δε μια χαώδη κατάσταση από την έλλειψη οργάνωσης και συντονισμού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας κι έναν μηχανισμό πολιτικής προστασίας που μόνο στα… χαρτιά ήταν έτοιμος για να αντιμετωπίσει μια μεγάλη πυρκαγιά.

Ενδεικτικό ότι οι συμβάσεις της Ρένας Δούρου με εταιρείες που θα συντηρούσαν και θα καθάριζαν περιοχές, στην πλειονότητα τους δεν αφορούσαν εκείνες που πέρασε η πύρινη λαίλαπα.

Κόλαφος το δια ταύτα της εισαγγελικής διάταξης:  «Οι εμπλεκόμενοι φορείς φαίνεται να λειτουργούσαν εντελώς συμπτωματικά και χωρίς κάποιο έστω στοιχειώδη σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πυρκαγιάς. Μάλιστα είναι τέτοιος βαρύτητας και βαθμού η έλλειψη οργάνωσης, που ακόμη κι αν δεν υπήρχε η συγκεκριμένη πυρκαγιά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που την κατέστησαν στην εξέλιξη της καταστροφική, είναι βέβαιο, ότι ίδια κατάσταση θα επικρατούσε και σε πιο απλά συμβάντα….»

«Πού είναι η φωτιά;»

 Το απόλυτο αλαλούμ φτάνει μόνο μια διαπίστωση των εισαγγελέων για να το περιγράψει:

«Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για επιχείρηση κατάσβεσης και διάσωσης ανθρώπων που κινδυνεύουν όταν το βασικό κεντρικό συντονιστικό όργανο αγνοεί ποιος είναι επικεφαλής των επίγειων δυνάμεων, πού είναι η πυρκαγιά, πού έχει επεκταθεί, ποιος διαχειρίζεται τα εναέρια μέσα ακόμα κι αν υπάρχει πυρκαγιά.»

Δεκάδες διάλογοι μεταξύ των πυροσβεστών που περιλαμβάνονται στη διάταξη, καταδεικνύουν αφενός την αγωνιώδη προσπάθεια των χαμηλόβαθμων ανδρών, αφετέρου την παντελή έλλειψη κεντρικού συντονισμού.

-Πυροσβέστης προς Κέντρο: Ρε καταλαβαίνεις τι σου  λέμε τόση ώρα; Σας καλώ τόση ώρα να ρίξουν τα εναέρια. Βόρεια, βορειοδυτικά έχει. Θα πιάσει κορυφογραμμή και θα βγει πίσω. Δεν το καταλαβαίνετε αυτό το πράγμα;

Κέντρο: Δεν έχετε ασύρματο να μιλήσετε με τα εναέρια;

Πυροσβέστης: Οχι, όχι και δεν τα διαχειρίζομαι εγώ.

Κέντρο: Ποιος τα διαχειρίζετε;

«Καμία οργάνωση»

 Η ποινική δίωξη που ασκήθηκε χθες αφορά 19 αιρετούς και κρατικούς αξιωματούχους και τον ηλικιωμένο από τον οποίο ξεκίνησε η φωτιά στο Νταού Πεντέλης. Και οι 3 κατηγορίες (ανθρωποκτονία κατά συρροή από αμέλεια, σωματικές βλάβες κατά συρροή από αμέλεια και εμπρησμός από αμέλεια) είναι πλημμελήματα. Μεταξύ των κατηγορουμένων η περιφεριάρχης Αττικής, ο πρώην γ.γ. Πολιτικής Προστασίας, οι δήμαρχοι Ραφήνας και Μαραθώνα, ο νυν και ο πρώην αρχηγος του Πυροσβετικού Σώματος.

Κατά τους εισαγγελείς, από τις εκατοντάδες μαρτυρικές καταθέσεις και τις χιλιάδες σελίδες του αποδεικτικού υλικού «προέκυψε ότι ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας αποδείχθηκε τελικά ότι από το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την λήξη της προηγούμενης αντιπυρικής περιόδου και μέχρι την έναρξη της επόμενης, δεν κατόρθωσε όπως επιβαλλόταν εκ του νόμου και της αποστολής του, να είναι στην πράξη και όχι επί χάρτου κατάλληλα και έγκαιρα προετοιμασμένος και επαρκώς επιχειρησιακά οργαωνμένος και να βρίσκεται σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας, όταν οι συνθήκες το απαίτησαν όπως στην προκειμένη περίπτωση που ο δείκτης πυρκαγιάς είναι υψηλός (κατηγορία 4), προκειμένου να αντιμετωπίσει και γενικά να διαχειριστεί ταυτόχρονα και μάλιστα στην ίδια ή έστω σε άλλη περιφέρεια δύο μεγάλες καταστροφές λόγω δασικών πυρκαγιών και με την έκταση και την ένταση σαν αυτές που εκδηλώθηκαν, στην Κινέτα και το ΝΤΑΟΥ Πεντέλης.

Επίσης από τα ανωτέρω προκέψε ότι από ενέργειες, παραλείψεις, ολιγωρίες, πλημμέλειες, αρρυθμίες, και δυσλειτιουργίες των αρμοδίων θεσμικά και νομικά οργάνων και υπηρεσιών και φορέων του ισχύοντος μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της χώρας, αιτιακά προκλήθηκε ο θάνατος τουλάχιστον 100 ανθρώπων και 31 τραυματισμών λόγω της συγκεκριμένης διασικής πυρκαγιάς. Πιο συγκεκριμένα, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της χώρας δεν λειτούργησε κάτα τα προβλεπόμενα από τον σχετικό νόμο και σύμφωνα με τις εγκυκλίους, σε όλες τις φάσεις της αντιμετώπισης της ώς άνω πυρκαγιάς και γενικά της διαχείρισης του εν λόγω καταστροφικού φαινομένου και κρίσης, καθώς δεν ανταποκρίθηκε αποτελεσματικά και με επάρκεια, στην εκ του νόμου αποστολή του και στις προβλεπόμενες από αυτόν αρμοδιότητες του».

Τα σοβαρά λάθη, οι αρρυθμίες και οι δυσλειτουργίες, εντοπίζονται κυρίως :

  • Στη γενική γραμματεία πολιτικής προστσίας.
  • Στο πυροσβεστικό σώμα
  • Την ΕΛΑΣ
  • Την Περιφέρεια και τους Δήμους.

Τα φαινόμενα δυσλειτουργίας εντοπίζονται κυρίως σε δράσεις συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας των εμπλεκομένων δυνάμεων πολιτικής προστασίας, καθώς και σε λάθη ενέργειες και παραλείψεις κατά τις δράσεις ετοιμότητας, κινητοποίησης και αντιμετώπισης και γενικά της διαχείρισης της κατάστασης.

«Δεν μπορούσαν να επέμβουν τα πρώτα πυροσβεστικά»

 «Από τα πρώτα συνολικά επτά οχήματα, που κατέφθασαν στο σημείο έναρξης από ώρα 16.55 έως 17.06 μόνο τα τρία εξ’αυτών είχαν κατασβεστική ικανότητα», αναφέρεται στη διάταξη.

Όσον αφορά στα εναέρια μέσα:

«Δόθηκε εντολή να συνδράμουν σε τέσσερα αεροσκάφη, πλην όμως η εντολή αυτή πέραν του ότι δόθηκε αργά, δεν κατέστη δυνατόν να επιχειρήσουν και δεν προσέφεραν στις επιχειρήσεις αεροπυρόσβεσης για διάφορους λόγους, όπως πολύ ισχυροί άνεμοι,τεχνικά προβλήματα.

Πιο συγκεκριμένα από τα τέσσερα αεροσκάφη που απογειώθηκαν κατά διαφορετικά χρονικά διαστήματα, τα δύο ματαίωσαν την αποστολή τους και επέστρεψαν στα αεροδρόμια, λόγω βλάβης χωρίς να επιχειρήσουν, ενώ μόνο τα υπόλοιπα δύο μετέβησαν στο Νταού Πεντέλης και την ευρύτερη περιοχή για να επιχειρήσουν, όπου έφτασαν περί ώρα 18 .10 έως 18.15 περίπου, όταν δηλαδή ήταν πλέον πολύ αργά-ήδη πλησίαζε το μέτωπο τη λεωφόρο Μαραθώνος-για να αναχαιτίσουν την πυρκαγιά και να καθηλώσουν το μέτωπο της στην δασική έκταση μεταξύ της Ιεράς μονής Παντοκράτορος και Λειριού ιδρύματος. Βέβαια και τα ανωτέρω δύο αεροσκάφη δεν αποδεικνύεται, αν τελικά κατόρθωσαν να επιχειρήσουν, αφού δεν ήταν δυνατόν να πάρουν νερό από τη θάλασσα, λόγω κυματισμού από τους πολύ ισχυρούς ανέμους. Συμπερασματικά, μέχρι το κρίσιμο διάστημα 18.20 που το μέτωπο της πυρκαγιάς πέρασε σε κάποιο σημείο την λεωφόρο Μαραθώνος με κατεύθυνση προς το Μάτι -Κόκκινο Λιμανάκι, επιχειρούσε μόνο ένα πτητικό μέσο αεροπυρόσβεσης, ενώ έως την ώρα 19.00μμ που η πυρκαγιά έφτασε στην ακτογραμμή επιχειρούσαν δύο πτητικά μέσα….»

Κατά τους εισαγγελείς δεν χρησιμοποίηθηκαν  επιχειρησιακά, ούτε τα δύο εκ των τριών πυροσβεστικών πλοίων, που εδρεύουν στο λιμενικό πυροσβεστικό σταθμό στον Πειραιά, τα οποία «θα μπορούσαν να συνδράμουν τη λιμενική αρχή Ραφήνας και να βοηθήσουν μαζί με τα υπόλοιπα πλωτά μέσα στην δια θαλάσσης διάσωση ατόμων από την θαλάσσια περιοχή στο Μάτι και το Κόκκινο Λιμανάκι, όπου είχαν καταφύγει κάτοικοι για να προφυλαχθούν από την πυρκαγιά. Η συνδρομή των ως άνω πλοίων στην διάσωση ατόμων από τη θάλασσα, με δεδομένα τα ανωτέρω τεχνικά χαρακτηριστικά, αλλά και την μεταφορική ικανότητα τους, θα ήταν πολύ σημαντική και ουσιαστική στη διάσωση ατόμων που κινδύνεψαν και τελικά πνίγηκαν.Επίσης η ηγεσία του πυροσβεστικού σώματος και η διοίκηση του ΕΣΚΕ δεν κινητοποίησαν, ως όφειλαν εκ της αποστολής της την Ειδική μονάδα Αντιμετώπισης καταστροφών(ΕΜΑΚ)…»

Για τους κατοίκους που τηλεφωνούσαν στο «199» και ζητούσαν βοήθεια προκύπτει ότι  «στις περισσότερες περιπτώσεις αντί να προωθηθούν πυροσβεστικές δυνάμεις στις συγκεκριμένες διευθύνσεις των κινδυνευόντων ατόμων για τη διάσωση τους, δεν προέβη στην προσπάθεια διάσωσης ατόμων από πυρκαγιά, αλλά διαβίβασε τα περιστατικά αυτά στις αναρμόδιες αστυνομικές δυνάμεις, οι οποίες αφενός δεν είχαν σχετική αρμοδιότητα αφετέρου δε διέθεταν γνώσεις και μέσα να προβούν σε διάσωση ατόμων από πυρκαγιά….»

Ανέτοιμη και η ΕΛΑΣ

Ευθύνες αποδίδονται και στην αστυνομία που έστειλε αυτοκίνητα μέσα στην πύρινη κόλαση.

 «Ο μη αποκλεισμός της εισόδου των οχημάτων στο Μάτι από κάθετες οδούς, που διασταυρώνονταν με την λεωφόρο Μαραθώνος καθόλη τη διάρκεια από την εκδήλωση της πυρκαγιάς στην Νταού Πεντέλης, την εξάπλωση της στον οικισμό του Νέου Βουτζά και στη συνέχεια στο Μάτι αποτέλεσε κομβική παράλειψη των αρμοδίων αξιωματικών της ελληνικής αστυνομίας….

Επίσης δεν υπήρχε επαρκής αριθμός αστυνομικών οργάνων κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα, δηλαδή πριν περάσει το μέτωπο της πυρκαγιάς σε κάποιο σημείο την λεωφόρο Μαραθώνος, ώρα 18.20 μμ, και κατευθυνθεί προς το Μάτι, προκειμένου να βοηθήσει στην εκτροπή των μεταφορικών μέσων (αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας), και την οδήγηση τους προς ασφαλή από την πυρκαγιά περιοχή. …Η έλλειψη σε αριθμό ανδρών και μέσων κατά την εξέλιξη της πυρκαγιάς έτσι ώστε να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα κυκλοφοριακής διαχείρισης στην περιοχή, ακόμη και αν γίνει δεκτό ότι επιχειρησιακά ήταν δόκιμη η ως άνω διευθέτηση με το συγκεκριμένο τρόπο και χρόνο, οφείλεται στην μη θέση σε πραγματική ετοιμότητα των αστυνομικών δυνάμεων, καθώς οι υπεύθυνοι αξιωματικοί της ελληνικής αστυνομίας αρκέστηκαν στην γραμματική διατύπωση των εντολών, οι οποίες δεν προέκυψε ότι εκτελέστηκαν-υλοποιήθηκαν σε πραγματικό επίπεδο….

Περαιτέρω επειδή οι εκτροπές έγιναν και σε σημεία του εσωτερικού οδικού δικτύου στο Μάτι δημιουργήθηκε ξαφνικά μπλοκάρισμα στα οχήματα, που κινούνταν ήδη εκεί, καθώς ξαφνικά η διακοπή της κίνησης δημιούργησε συμφόρηση εσωτερικά στην περιοχή και έτσι δεν μπορούσαν να απεγκλωβιστούν τα οχήματα και να διαφύγουν από την περιοχή. Αποτέλεσμα όλων των ανωτέρω ήταν τελικά να εισέλθει μεγάλος αριθμός οχήματος στο Μάτι πλέον αυτών που ήδη υπήρχαν εκεί και κινούνταν ή ήταν σταθμευμένα και κινήθηκαν στη συνέχεια, όταν οι κάτοικοι άρχισαν να κινούνται πανικόβλητοι για να απομακρυνθούν από την περιοχή. Έτσι η κίνηση των οχημάτων γινόταν άτακτα με συνέπεια να δημιουργηθεί συμφόρηση στους στενούς δρόμους και τελικά να εγκλωβιστούν…»

Οι ευθύνες της Περιφέρειας Αττικής

Όπως αναφέρεται στην εισαγγελική διάταξη, οι συμβάσεις που ειχε υπογράψει η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου με ανάδοχες  εταιρίες και αφορούσαν  εργασίες συντήρησης και καθαρισμού  δεν σχετίζονται στις περισσότερες περιπτώσεις με τις περιοχές που εκδηλώθηκε η φονική φωτιά.

Μάλιστα, μια κρίσιμη σύμβαση , σύμφωνα με τους εισαγγελικούς λειτουργούς , έληξε σε χρόνο 18 μήνες πριν από την τραγωδία.

Επομένως “ακόμη και αν αφορούσε τις κρίσιμες περιοχές και το αντικείμενο της σχετιζόταν με τις υποχρεώσεις που έπρεπε να τηρηθούν από την Περιφέρεια Αττικής η πάροδος τόσου χρόνου από την ολοκλήρωση της δεν μπορεί να στηρίξει  πραγματικά ισχυρισμό περί τήρησης της σχετικής υποχρέωσης” .

Επιπλέον, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη συνεδρίαση του ΣΟΠΠ της Περιφέρειας Ανατολικής Αττικής , στις 26/4/2018 , όπου με βάση τα πρακτικά της συνεδρίασης προκύπτει ” ότι έγινε μια επιφανειακή παράθεση απόψεων των συμμετεχόντων έχοντας καθαρά υλικό χαρακτήρα χωρίς να γίνει καθορισμός συγκεκριμένων δράσεων κατά αντικειμενικό  χρόνο  και υπόχρεο φορέα (…) ” ουσιαστικά δηλαδή είναι σαν να μην έγινε ή με άλλα λόγια και να μην γινόταν δεν θα υπηρχε κάτι σημαντικό να προστεθεί στο σύστημα πολιτικής προστασίας . Διαπίστωνεται , λοιπόν , μια ακόμα τυπική και γραφειοκρατική λειτουργία ενός σημαντικού οργάνου για την οργάνωση του ως άνω συστήματος”.

Οι εισαγγελείς αναφέρουν ότι ” η λήψη της απόφασης για την οργανωμένη απομάκρυνση των πολιτών αποτελεί ευθύνη των κατά τόπους δημάρχων οι οποίοι έχουν τον συντονισμό του έργου πολιτικής προστασίας …” και διευκρινίζουν ότι ” όταν η εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή μπορεί να επηρεάσει πάνω από ένα δήμο η απόφαση λαμβάνεται από το αρμόδιο Περιφεριάρχη ο οποίος μπορεί να εξουσιοδοτήσει σχετικώς τον οικείο αντιπεριφερειάρχη”. Επίσης , τονίζουν ότι “η λήψη της απόφασης βασίζεται στις εισηγήσεις των φορέων που κατά περίπτωση έχουν την ευθύνη περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξη της καταστροφής… δηλαδή το μέτρο αυτό εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που στις περιοχές που αναμένεται να πληγούν ο κίνδυνος παραμονής των πολιτών σε οικισμούς ειναι μεγαλύτερος σε σχέση με τον κίνδυνο μετακίνησης…”.

Οι εισαγγελικοί λειτουργοί επισημαίνουν ότι ” μόνος αρμόδιος για την εισήγηση του μέτρου της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης των πολιτών είναι ο εκάστοτε επικεφαλής αξιωματικός του πυροσβεστικού σώματος”

Επισημαίνεται ωστόσο οτι στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορεί να τεθεί ζήτημα οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών.  «Εάν είχε ενεργοποιηθεί κάτ ελάχιστον ένας …εκείνοι θα είχαν τον χρόνο να απομακρυνθούν πριν πλησιάσει η φωτιά ή ο καπνός, και το θερμικό φορτίο ακόμη και με ίδια μέσα και όχι απόλυτα οργανωμένα ή να λάβουν μέτρα αυτοπροσταίας έγκαιρα και έτσι να αποτραπούν οι τραγικές συνέπειες για τη ζωή τους…Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι οι αιτιάσεις που προβλήθηκαν περί δήθεν λανθασμένης ενημέρωσης της περιφέρειας από το ΚΕΠΠ και του ΕΣΚΕ δεν μπορούν να θεωρηθούν βάσιμες. Καθώς προβλέπεται ως αυτοτελής υποχρέωσης του περιφερειάρχη ή του αντιπεριφερειάρχη η περαιτέρω συλλογή των πληροφοριών σχετικά με την επικρατούσα κατάσταση και τις επηρεαζόμενες περιοχές εντός των διοικητικών ορίων της περιφέρειες σε επικοινωνία με τις υπηρεσίες του ΕΚΑΒ του πυροσβεστικού σώματος και της αστυνομίας, ουσιαστικά δηλαδή έπρεπε να αναζητηθούν περισσότερες πληροφορίες από την περιφέρεια σχετικά με την επικρατούσα κατάσταση στην περιοχή.»