ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
29 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την κρίση των Ιμίων, η οποία ξεκίνησε με αφορμή την προσάραξη τουρκικού πλοίου στις βραχονησίδες της περιοχής, φέρνοντας Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα ένοπλης σύρραξης.
«Η κρίση των Ιμίων» αποτέλεσε την απαρχή εκ μέρους της τουρκικής πολιτικοστρατιωτικής elite, της λεγόμενης πολιτικής των «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο, η εξέλιξη της οποίας εκδηλώνεται έως και σήμερα μέσω της αμφισβήτησης της κυριαρχίας δεκάδων ελληνικών νησιών, νησίδων και βραχονησίδων.
Στην ελληνική αντίδραση στη συγκεκριμένη επεκτατική, αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας, θα πρέπει να αναζητηθεί και η προέλευση της ενίσχυσης του οπλοστασίου των Ενόπλων Δυνάμεων με τα τεράστια εξοπλιστικά προγράμματα των αρχών της δεκαετίας του 2000 όπως και της πρόσφατης επένδυσης στην Άμυνα, στο πλαίσιο της οποίας ξεχωρίζουν οι προμήθειες των Rafale και των Belharra, πιο πρόσφατα των F-35 αλλά και της πρόσφατης αναδιοργάνωσης των Ενόπλων Δυνάμεων, κρίσεις του 2025, υπό την σκιά της εξ ανατολάς απειλής.
Η αρχή της κρίσης
Ήταν 25 Δεκεμβρίου 1995 όταν το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια, εκπέμποντας σήμα κινδύνου, ωστόσο ο πλοίαρχος του δεν αποδέχεται βοήθεια από το Λιμενικό, ισχυριζόμενος ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή. Μία ημέρα ύστερα το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το ελληνικό ΥΠΕΞ και εκείνο γνωστοποιεί στο τουρκικό ότι εφόσον δεν υπάρξει παρέμβαση ρυμουλκού, το πλοίο κινδυνεύει.
Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, στις 27 Δεκεμβρίου, γνωστοποιεί ότι η διάσωση του πλοίου δεν σχετίζεται με τις βραχονησίδες στο Αιγαίο, για τις οποίες, όπως υπογραμμίζει, η Άγκυρα έχει μεγάλο θέμα. Εν τέλη, στις 28 Δεκεμβρίου, δύο ελληνικά ρυμουλκά προχωρούν στην αποκόλληση του τουρκικού φορτηγού και το οδηγούν στο Κιουλούκ.
Την ίδια ημέρα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην Λέσβο, έπειτα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Ο πιλότος του διασώζεται.
Στις 29 Δεκεμβρίου, το ΥΠΕΞ της Τουρκίας, ισχυρίζεται επισήμως ότι τα Ίμια είναι καταχωρημένα στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ και ανήκουν στην Τουρκία. Η απάντηση από το ελληνικό ΥΠΕΞ έρχεται με καθυστέρηση, 11 ημέρες αργότερα, απορρίπτοντας τις τουρκικές αξιώσεις.
Η Ελλάδα αντιδρά με ρηματική διακοίνωση στην οποία γίνεται επίκληση των Ιταλοτουρκικών συμφωνιών, του 1932 και της συνθήκης ειρήνης των Παρισίων του 1947, βάσει των οποίων η Ίμια είναι ελληνική. Παράλληλα ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα προβαίνει σε διάβημα στο τουρκικό υπουργείο εξωτερικών. Από την πλευρά τους οι Τούρκοι του επιδίδουν ρηματική διακοίνωση στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι τουρκικές.
Ο τότε εν ενεργεία Δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου Γ. Ριόλα και δύο κατοίκους του νησιού, αποβιβάζονται στις 25 Ιανουαρίου 1996 στη Μικρή Ίμια, υψώνοντας την ελληνική σημαία.
Η έπαρση της ελληνικής σημαίας γίνεται το κατεξοχήν θέμα στον τουρκικό Τύπο και δυο μέρες αργότερα Τούρκοι δημοσιογράφοι της Hurriyet αγνοώντας την κλιμάκωση των ημερών καταφθάνουν με ελικόπτερο στα Ίμια, υψώνοντας την τουρκική σημαία σε ελληνικό έδαφος. Την επιχείρηση καταγράφουν σε κάμερα και την προβάλουν σε δίκτυο.
Μια ημέρα αργότερα στις 28 του μήνα περιπολικό του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού υποστέλλει την τουρκική σημαία και το ίδιο βράδυ βατραχάνθρωποι των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων αποβιβάζονται στη βραχονησίδα, προς φύλαξη της ελληνικής σημαίας.
Η Τανσού Τσιλέρ, τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, δηλώνει ότι η Ίμια είναι τουρκική και καλεί την Ελλάδα σε διάλογο.
Δύο Τουρκικές φρεγάτες και άλλα πολεμικά πλοία καταφθάνουν κοντά στην Ίμια. Μονάδες του ελληνικού στόλου αποπλέουν για το Αιγαίο. Έρχονται πληροφορίες στο ΚΥΣΕΑ ότι δύο τουρκικά ελικόπτερα προσεγγίζουν τις βραχονησίδες της Ίμιας και ίσως επιχειρήσουν να αποβιβάσουν κομάντος.
Το απόγευμα της επόμενης ημέρας, ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης στέλνει σαφές μήνυμα στην Τουρκία ότι η Ελλάδα θα απαντήσει δυναμικά σε μια πρόκληση. Σε δηλώσεις προέβη και η Τουρκάλα πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ, στις 30 Ιανουαρίου, δηλώνοντας στην τουρκική βουλή ότι την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός θα απομακρυνθούν από τα Ίμια.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης υπήρξε μεγάλη δυσπιστία του κ. Σημίτη προς την ηγεσία της ΕΥΠ και των Ενόπλων Δυνάμεων. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά «Το Βήμα» της εποχής: «Οι αξιωματικοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο κ. Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες».
Η κορύφωση της κρίσης
Στις 31 Ιανουαρίου 1996 και ώρα 04:30 ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απογειώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» με σκοπό να επιβεβαιώσει την πληροφορία της παρουσίας Τούρκων κομάντος.
Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες. 20 λεπτά μετά στις 04:50, το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 Τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και εξαφανίζεται από τα ραντάρ.
Aπό τα Ίμια ανασύρθηκαν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός. Η επίσημη θέση του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου.
Η εμπλοκή των ΗΠΑ – «Θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών»
Οι ΗΠΑ διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «No ships, no troops, no flags» διαμηνύουν ή με πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το status quo ante. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.
Αρκετές ώρες μετά οι τότε υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών Γεράσιμος Αρσένης και Θεόδωρος Πάγκαλος ανακοινώνουν αποκλιμάκωση της κρίσης με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και αποχώρηση των ναυτικών δυνάμεων. Οι τουρκική πλευρά, μέσω της πρωθυπουργού Τσιλέρ θριαμβολογεί θεωρώντας ότι η κρίση των Ιμίων ωφέλησε τα συμφέροντα της Άγκυρας. Αντίθετα το κλίμα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά βαρύ.
Την επόμενη μέρα της κρίσης, ο Κώστας Σημίτης έκανε μια δήλωση στη Βουλή που έμεινε στην ιστορία: «Θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών». Η δήλωση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, με πολλούς να την θεωρούν ένδειξη υποτέλειας.
Τι εξιστορούν οι σύζυγοι των Ελλήνων ηρώων
Το 2023, στην συμπλήρωση 27 ετών από τα τραγικά γεγονότα των Ιμίων οι σύζυγοι των ηρώων μίλησαν στην μικρή οθόνη για τις στιγμές που έμελλαν να αλλάξουν την ζωή τους στην εκπομπή «365στιγμές», στο ΕΡΤNews.
Ειρήνη Ζωγραφάκη, σύζυγος του Χριστόδουλου Καραθανάση: «Δεν μας πήρε κανένας τηλέφωνο να μας το πει»
Η κυρία Ζωγραφάκη ετοιμαζόταν για δουλειά, όταν την κάλεσε στο τηλέφωνο ο πατέρας της, ρωτώντας την σε ποιο πλοίο ήταν ο άνδρας της εκείνη την νύχτα. «Δεν μας πήρε κανένας τηλέφωνο να μας το πει» όπως θυμάται, για να μάθει τα νέα αργότερα στη δουλειά της, όταν την επισκέφθηκε μόνος ο πατέρας της, για να την ενημερώσει για το μοιραίο.
Λεμονιά Κότογλου, σύζυγος του Έκτορα Γιαλοψού: «Μέσα του γνώριζε ότι αυτό θα ήταν το τελευταίο του ταξίδι -Γνώριζε που πήγαινε. »
«Μέσα του γνώριζε ότι αυτό θα ήταν το τελευταίο του ταξίδι» αναφέρει η Λεμονιά Κότογλου, τότε σύζυγος του Έκτορα Γιαλοψού, καθώς τα τελευταία του λόγια ήταν «να προσέχεις από εδώ και πέρα». «Γνώριζε που πήγαινε. Γνώριζε ότι ήταν πολύ κρίσιμη η κατάσταση», είχε πει. «Από την τηλεόραση έμαθα το συμβάν» θυμάται και η Λεμονιά Κότογλου, συμπληρώνοντας πως «δεν χρειαζόταν καν να ακούσω το όνομά του», σχεδόν βέβαιη για το χαμό του Έκτορα Γιαλοψού.
Ματίνα Αναγνωστοπούλου, σύζυγος του Παναγιώτη Βλαχάκου: «Ήταν ανάγκη να σκοτωθεί το παιδί το δικό μου για να γκριζαριστεί το Αιγαίο;»
Το «μην πας, δεν του το ‘πα» αναφέρει για την μοιραία νύχτα η Ματίνα Αναγνωστοπούλου, τότε σύζυγος του υποπλοίαρχου, Παναγιώτη Βλαχάκου, η οποία ανακάλεσε τα πάντα στην μνήμη της τη φράση του τότε πεθερού της: «ήταν ανάγκη να σκοτωθεί το παιδί το δικό μου για να γκριζαριστεί το Αιγαίο;».
Για την Ματίνα Αναγνωστοπούλου, ωστόσο, «το ελικόπτερο δεν έπεσε ούτε με λάθος, ούτε με τον καιρό» όπως εκτιμά η ίδια. Στον αντίποδα, «θεωρώ ότι οι κομάντος φοβηθήκανε και το πυροβόλησαν» με δική τους πρωτοβουλία και χωρίς να έχουν λάβει σχετική εντολή από την Τουρκία, σημείωνε.
Ποιο ήταν το καθεστώς κυριαρχίας των Ιμίων
Τα Ίμια αποτελούν μια συστάδα νησίδων του νησιωτικού συμπλέγματος της Δωδεκανήσου. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκχωρήθηκαν στην Ελλάδα βάσει του άρθρου 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (10 Δεκεμβρίου 1947). Όπως αναφέρει η συνθήκη αυτή, η Ιταλία παραχώρησε στην Ελλάδα πλήρη κυριαρχία επί των νήσων της Δωδεκανήσου, οι οποίες απαριθμούνται ρητά: Αστυπάλαια, Ρόδος, Χάλκη, Κάρπαθος, Κάσος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Λειψοί, Σύμη, Κως και Καστελλόριζο, καθώς και τις παρακείμενες νησίδες.
Πριν από αυτή τη συμφωνία, η κυριαρχία των Ιμίων ήταν ήδη καθορισμένη με τη διμερή Ιταλοτουρκική Σύμβαση του 1932, η οποία όριζε τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των Δωδεκανήσων και των τουρκικών ακτών. Σε σχετικό χάρτη, τα Ίμια εμφανίζονταν ως μέρος των ιταλικών εδαφών, γεγονός που επιβεβαίωνε την κυριαρχία της Ιταλίας εκείνη την περίοδο.
Καθώς, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όλες οι ιταλικές κτήσεις στη Δωδεκάνησο πέρασαν υπό ελληνική κυριαρχία, τα Ίμια ενσωματώθηκαν οριστικά στο ελληνικό κράτος. Η Τουρκία είχε αποδεχθεί το καθεστώς αυτό, αναγνωρίζοντας την ελληνική επικυριαρχία στις εν λόγω νησίδες, στο πλαίσιο του μεταπολεμικού διεθνούς δικαίου.
Διαβάστε επίσης:
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
- Ιράν: Μια επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του, θα οδηγούσε σε “ολοκληρωτικό πόλεμο”
- Αγρότες: Μπήκαν τα τρακτέρ στο κέντρο της Λάρισας
- Γερμανία: Γιατρός καταδικάστηκε για σεξουαλική κακοποίηση ασθενών – Θα συνεχίσει να ασκεί το επάγγελμά του
- Τραμπ – Νετανιάχου: Αναμένεται να συναντηθούν δύο φορές την Τρίτη στην Ουάσιγκτον