Η απόφαση του Πούτιν να κόψει το φυσικό αέριο στον Nord Stream μέχρι να αρθούν οι κυρώσεις δυσκολεύει τα πράγματα. Η απόφαση της Ευρώπης είναι να περιορίσει τις τιμές του αερίου ή να διαχωρίσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας από το κόστος του καυσίμου.

Οι υπουργοί Ενέργειας των 27 χωρών – μελών της Ένωσης θα συναντηθούν στις 9 Σεπτεμβρίου προκειμένου να συζητήσουν πώς θα μειώσουν το βάρος της εκτίναξης των τιμών της ενέργειας για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, μια άκρως επείγουσα ανάγκη. Το κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη έχει εκτιναχθεί τον τελευταίο χρόνο, λόγω των τιμών-ρεκόρ του φυσικού αερίου, καθώς η Ρωσία έχει περιορίσει την προσφορά στην Ευρώπη.

Σε δεινή θέση τα κράτη μέλη

Ως γνωστόν, μία προς μία οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, κατηγορούν τον Πούτιν ότι εργαλειοποιεί το φυσικό αέριο. Ο ρωσικός κρατικός κολοσσός φυσικού αερίου Gazprom αποδίδει από την πλευρά του τις περικοπές στις δυτικές κυρώσεις, αλλά και σε τεχνικά ζητήματα.

Η αλλαγή των ενεργειακών συστημάτων της ΕΕ των 27 κρατών – μελών μπορεί να αποδειχθεί περίπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία, καθώς το διασυνοριακό εμπόριο ενεργειακών εμπορευμάτων μεταξύ των μελών του μπλοκ χρειάστηκε δύο δεκαετίες για να λάβει μορφή και να εδραιωθεί. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αγωνίζονται τώρα να βρουν μια βραχυπρόθεσμη λύση. Να γιατί η Ευρώπη εξετάζει μεταρρυθμίσεις στην ενεργειακή αγορά και τι θα μπορούσαν αυτές να συνεπάγονται.

Ο λόγος που η τιμή του ρεύματος συνδέεται με το φυσικό αέριο

Στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ, η τιμή χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζεται από τον χρονικά τελευταίο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής ο οποίος είναι αναγκαίος για την κάλυψη της συνολικής ζήτησης. Αιολικά πάρκα, πυρηνικοί σταθμοί, σταθμοί καύσης άνθρακα και φυσικού αερίου και όλοι οι υπόλοιποι παραγωγοί υποβάλλουν προσφορές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, με τις φθηνότερες πηγές να έρχονται πρώτες, ακολουθούμενες από τις ακριβότερες, όπως το φυσικό αέριο. Οι μονάδες φυσικού αερίου καθορίζουν συχνά την τιμή σε αυτό το σύστημα.

Η ιδέα είναι ότι επειδή όλοι οι παραγωγοί πωλούν την ισχύ τους στην ίδια τιμή, οι φθηνότεροι παραγωγοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καταλήγουν με μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους – ένα κίνητρο το οποίο οδηγεί σε περισσότερες επενδύσεις στις υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις οποίες χρειάζεται η Ευρώπη για να επιτύχει τους στόχους της σχετικά με την κλιματική αλλαγή.

Ποιες χώρες έχουν διαφορετική άποψη

Ωστόσο, χώρες όπως η Ισπανία έχουν εκφράσει την άποψη ότι το συγκεκριμένο σύστημα είναι άδικο, καθώς έχει ως αποτέλεσμα να πωλείται φθηνή “πράσινη” ενέργεια στους καταναλωτές στην ίδια τιμή με την ακριβότερη ενέργεια η οποία βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα. Οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν εκτοξευθεί καθώς η Ρωσία μείωσε τους όγκους που στέλνει στην Ευρώπη και εν μέσω έντονου παγκόσμιου ανταγωνισμού για το μη ρωσικό φυσικό αέριο. Το απότοκο ήταν να έχει αυξηθεί η τιμή της παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα υψηλότερες συνολικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.

Το συμβόλαιο αναφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας για το 2023 αυξήθηκε στο υψηλό-ρεκόρ των 1.050 ευρώ ανά μεγαβατώρα στα τέλη Αυγούστου, 14 φορές υψηλότερα από το αντίστοιχο επίπεδό του πριν από έναν χρόνο, αν και οι τιμές έκτοτε έχουν εν μέρει υποχωρήσει. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι ενισχύουν τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας περιλαμβάνουν προβλήματα στους γαλλικούς πυρηνικούς σταθμούς και σοβαρή ξηρασία στην Ευρώπη, η οποία παρεμπόδισε την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ επηρέασε και τις παραδόσεις άνθρακα.

Μπορεί η ΕΕ να αλλάξει τον τρόπο καθορισμού των τιμών ενέργειας;

Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε προ ημερών ότι η ΕΕ πρέπει να αποσυνδέσει την τιμή του φυσικού αερίου από εκείνη της ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Ένα προσχέδιο της Κομισιόν, το οποίο περιήλθε σε γνώση του Reuters την περασμένη εβδομάδα, ανέφερε ότι οι επερχόμενες προτάσεις της Επιτροπής θα πρέπει να περιλαμβάνουν ανώτατο όριο τιμής για ορισμένων ειδών μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίες δεν λειτουργούν με φυσικό αέριο.

Η εκτίναξη των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας οδήγησε σε μεγάλα έσοδα για παραγωγούς οι οποίοι δεν χρησιμοποιούν φυσικό αέριο και έχουν μικρότερο λειτουργικό κόστος, όπως τα αιολικά πάρκα και οι πυρηνικοί σταθμοί, ενώ η ΕΕ ανέφερε ότι οι διάφορες χώρες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν το ανώτατο όριο (πλαφόν) στις τιμές προκειμένου να μειώσουν τα έσοδα των συγκεκριμένων παραγωγών και να μπορούν να ξοδέψουν τα συγκεκριμένα ποσά για να περιορίσουν το ύψος των λογαριασμών των καταναλωτών.

Η Τσεχία, η οποία ασκεί το τρέχον εξάμηνο την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, έχει επίσης προτείνει επιλογές προς εξέταση από τους υπουργούς Ενέργειας, κατά τη σύνοδό τους την Παρασκευή.

Τι περιλαμβάνει το προσχέδιο

Αυτές περιλαμβάνουν ανώτατο όριο τιμής για το εισαγόμενο φυσικό αέριο από ορισμένες χώρες, ανώτατο όριο τιμής για το φυσικό αέριο το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή προσωρινή αφαίρεση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με χρήση φυσικού αερίου από το τρέχον σύστημα της ΕΕ για τον καθορισμό των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ιδέα του περιορισμού των τιμών του φυσικού αερίου ή της ηλεκτρικής ενέργειας έχει λάβει εδώ και καιρό υποστήριξη από την Ισπανία, το Βέλγιο και άλλους, καθώς και από αρχικά διστακτικές χώρες, όπως η Αυστρία και η Γερμανία. Η Γαλλία είναι μεταξύ των κρατών τα οποία τάσσονται υπέρ της ανάληψης δράσης για τον διαχωρισμό των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.

Τα δύο σενάρια

Μια επιλογή, την οποία πρότεινε ο Ιταλός απερχόμενος πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, θα ήταν να συμφωνήσουν οι χώρες της ΕΕ ένα ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου το οποίο εισάγεται από τη Ρωσία. Επικριτές της συγκεκριμένης θέσης εκτιμούν ωστόσο ότι κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε κίνδυνο η Ρωσία να διακόψει εντελώς την παροχή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη ως αντίποινα.

Μια άλλη επιλογή θα μπορούσε να είναι οι κυβερνήσεις να περιορίσουν την τιμή του φυσικού αερίου και να πληρώνουν στις εταιρείες φυσικού αερίου τη διαφορά μεταξύ του πλαφόν και της υψηλότερης τιμής στην αγορά. Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Ολλανδίας, είχαν αντιταχθεί σε προηγούμενη φάση σε μια τέτοια λύση, δεδομένου ότι θα αποτελούσε επιδότηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων με δημόσιους πόρους, οι οποίοι θα μπορούσαν κάλλιστα να δαπανηθούν για τη στροφή προς φθηνότερη καθαρή ενέργεια.

Οι προτάσεις της Τσεχίας περιλαμβάνουν επίσης τον προσωρινό περιορισμό των συναλλαγών ενέργειας στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια σε ενδοσυνεδριακές και σε συναλλαγές από ημέρα σε ημέρα. Άλλες επιλογές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τον περιορισμό της συμμετοχής κερδοσκόπων του χρηματοοικονομικού κλάδου στις αγορές φυσικού αερίου ή τη δημιουργία παράλληλης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας η οποία παράγεται με φυσικό αέριο, χωριστή από την υπάρχουσα αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Τα δυνητικά μειονεκτήματα

Οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου παρέχουν χρηματοοικονομικό κίνητρο για βιομηχανίες και νοικοκυριά να μειώνουν την κατανάλωση αερίου – μια αλλαγή συμπεριφοράς την οποία οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ενθαρρύνουν για να διασφαλίσουν ότι θα υπάρχουν αρκετά καύσιμα για να βγει ο χειμώνας. Ο περιορισμός της τιμής του φυσικού αερίου θα περιόριζε αυτό το κίνητρο και οι επικριτές λένε ότι θα μπορούσε ακόμη και να ενθαρρύνει περισσότερη χρήση φυσικού αερίου, τη στιγμή που οι κυβερνήσεις οφείλουν να αναπτύξουν πολιτικές για τη μείωση της κατανάλωσης.

Ορισμένοι αναλυτές έχουν εκτιμήσει ότι η στοχευμένη χρηματοοικονομική στήριξη για νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και επιχειρήσεις που πλήττονται περισσότερο από την άνοδο των τιμών θα ήταν καλύτερη επιλογή από μια βιαστική αναμόρφωση της αγοράς. Υπάρχουν εξάλλου και άλλα εκκρεμή ερωτήματα, σχετικά με το πώς οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να περιορίσουν το κόστος της ενέργειας η οποία παράγεται με φυσικό αέριο, με τρόπο που να μην ενθαρρύνει τους ιδιοκτήτες σταθμών φυσικού αερίου να παράγουν λιγότερη ενέργεια, τη στιγμή που οι διάφορες χώρες τη χρειάζονται επειγόντως, καταλήγει το Reuters.

Διαβάστε επίσης

Φον ντερ Λάιεν: «Ο Πούτιν κάνει ψυχολογικό πόλεμο, θα αποτύχει»

Ζαπορίζια: Αποσυνδέθηκε και ο τελευταίος αντιδραστήρας

Uniper: Εξετάζει το ενδεχόμενο μήνυσης στην Gazprom