Στις 11 Ιουλίου του περασμένου έτους, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, μετέβη απρόσμενα στη Μόσχα για να συναντηθεί με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν. Τα σενάρια στον ισραηλινό Τύπο έδιναν και έπαιρναν: Άλλοι μιλούσαν για μία υψηλού επιπέδου συνάντηση σχετικά με την κατάσταση ασφαλείας στη Συρία και το Ιράν, όπως είχε ανακοινωθεί και επισήμως, άλλοι για… δικαιολογία του Νετανιάχου προκειμένου να παρακολουθήσει τον ημιτελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου.
Ανεξαρτήτως αυτών, όταν οι δύο ηγέτες κάθισαν μαζί στο Κρεμλίνο εκείνο το απόγευμα, πριν ο Νετανιάχου και η συνοδεία του πάρουν τον δρόμο για τις VIP θέσεις του ολυμπιακού σταδίου Λουζνικί, τέθηκε στο τραπέζι ένα άλλο θέμα συζήτησης. Κάπου μεταξύ Άσαντ και Χεζμπολάχ, ο Πούτιν ζήτησε από τον Νετανιάχου να του διασφαλίσει τη στήριξη του Ισραήλ στις… εκλογές για την προεδρία της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας (FIDE).
«Φανταστείτε», λέει ο Βρετανός Μάλκολμ Πέιν, διεθνής σκακιστής και σχολιαστής του αθλήματος, «την κρίσιμη στιγμή των συζητήσεων για την επίτευξη συμφωνίας με την ΕΕ, η Τερέζα Μέι να στρεφόταν στον [πρόεδρο της Γαλλίας] Μακρόν και να έλεγε: «Λοιπόν, φτάνει με το Brexit. Θέλω να σας μιλήσω για την υποστήριξη της βρετανικής υποψηφιότητάς μας για το σκάκι. Γιατί βασικά περί αυτού πρόκειται».
Εδώ και είκοσι χρόνια, η Fide αποτελεί έναν περίεργο φακό μέσα από τον οποίο μπορεί κανείς να παρατηρήσει πώς μεταβάλλονται τα γεωπολιτικά ρεύματα στον κόσμο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο: ο προηγούμενος πρόεδρος της Ομοσπονδίας, ο ολιγάρχης Κιρσάν Ιλιουμζίνοφ, εκδιώχθηκε πέρυσι μετά την επιβολή σε βάρος του κυρώσεων από την αμερικανική κυβέρνηση για υπόθαλψη του συριακού καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Και πρόκειται για την πιο πρόσφατη από τις διπλωματικές «ερωτοτροπίες» για τις οποίες η FIDE λειτουργεί ως προπέτασμα καπνού…
Πρόκειται για μια οργάνωση της οποίας οι δραστηριότητες, κατά ελαφρώς παράλογο τρόπο, «αγκαλιάζουν» έναν κόσμο σοβαρών αθλητικών τουρνουά και ανταγωνισμού σε επίπεδο κρατών για πολιτική επιρροή. Έναν κόσμο που κατοικείται από μικροολιγάρχες καθώς από τα πιο ιδιαίτερα μυαλά του πλανήτη. Είναι επίσης μία οργάνωση που μαστίζεται από έναν πικρό, φαρμακερό, σαθρό φραξιονισμό που που μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τις ιδιαίτερες αδυναμίες των παικτών που ασχολούνται με το σκάκι: μεγάλων μυαλών που ασχολούνται με ασήμαντα πράγματα.
Η Ρωσία κυριαρχεί σε αυτόν τον κόσμο από το 1995. Αλλά η αποχώρηση του Ιλιουμζίνοφ άνοιξε διάπλατα την πόρτα για την προεδρία της FIDE. Ο υποψήφιος που έχει την εύνοια του Πούτιν για να τον διαδεχθεί ήταν ο Αρκάντι Ντβορκόβιτς – τότε αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας, ο οποίος είχε διατελέσει πρόσφατα πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου. Όμως, οι προσπάθειες της Μόσχας να εξασφαλίσει ότι θα κερδίσει την προεδρία της FIDE δεν ξεκίνησαν ούτε τελείωσαν με τη συνάντηση με τον Νετανιάχου.
Τα έγγραφα που είδαν οι Financial Times και οι εκτεταμένες συνεντεύξεις με περισσότερες από δώδεκα υψηλόβαθμες προσωπικότητες του σκακιστικού κόσμου δείχνουν μια συντονισμένη παγκόσμια προσπάθεια από το ρωσικό κράτος, μέσω πρεσβευτών και εκπροσώπων των τραπεζών και των μεγαλύτερων εταιρειών του, να κερδίσει ψήφους τάζοντας χρήμα και πολιτική επιρροή.
Το Κρεμλίνο λέει ότι, αν και υψηλόβαθμα μέλη της ρωσικής κυβέρνησης έθεσαν το θέμα της υποψηφιότητας του Ντβορκόβιτς σε συναντήσεις που είχαν με ξένους αξιωματούχους, ο στόχος τους δεν ήταν να αποσπάσουν ψήφους. Ωστόσο, για το ρωσικό κράτος, που επιδίδεται σταθερά σε έναν πολιτικό, πολιτιστικό και ενημερωτικό αγώνα με τη Δύση επί παντός επιστητού, η ανάγκη να επιβεβαιώσει την κυριαρχία του στο σκάκι, σε μια εποχή που το αθλητικό κύρος της Μόσχας είχε κουρελιαστεί, ήταν, αν μη τι άλλο, μια ευκαιρία που δεν μπορούσε να αφήσει να πάει χαμένη.
Ωστόσο, η ιστορία αυτή δεν είναι απλά και μόνο μια χαρακτηριστική ιστορία ανάμειξης του ρωσικού παράγοντα: ο αστός, τεχνοκρατικός Ντβορκόβιτς στήριζε την υποψηφιότητά του σε μια αξιόπιστη μεταρρυθμιστική πλατφόρμα που είχε απήχηση επειδή υποσχόταν να αποκαταστήσει, και όχι να υπονομεύσει, το διεθνές κύρος της FIDE. Τα έγγραφα της FIDE αποκαλύπτουν χρόνια αθέμιτων οικονομικών πρακτικών, εγείροντας κόκκινες σημαίες για τη ροή χρημάτων προς και από τους αξιωματούχους της Fide και τρίτες εταιρείες και trusts που διαχειρίζονταν οι τελευταίοι.
Σε μια από τις πιο περίεργες εκλογές στην ιστορία του αθλητισμού, οι δύο άλλοι υποψήφιοι ήταν ο Γιώργος Μακρόπουλος, αντιπρόεδρος της FIDE επί 23 χρόνια, το μεταρρυθμιστικό μήνυμα του οποίου, όσο γνήσιο κι αν ήταν, δεν κατάφερνε να αντισταθμίσει την ιδιότητά του ως καριερίστα «ινσάιντερ» της Fide, ιδιότητα που είχε στιγματιστεί από καταγγελίες περί οικονομικών παρατυπιών, και ο Βρετανός σκακιστής Νάιτζελ Σορτ, του οποίου η τάση να κερδίζει οποιαδήποτε αντιπαράθεση και να χάνει φίλους τον έριχνε ξεκάθαρα στον ρόλο του αουτσάιντερ.
Στο τέλος, κέρδισε ο άνθρωπος του Πούτιν. Καμία, όμως, πλευρά στην ιστορία δεν βγαίνει καθαρή. Όπως είχε πει ο Σοβιετικός σκακιστής Μπορίς Σπάσκι, αποδεχόμενος με ιπποτική παραίτηση την ήττα του από τον Αμερικανό άσπονδο αντιπαλό του Μπόμπι Φίσερ: «Όλο αυτό δεν έχει καμία σχέση με το σκάκι».
Ο ρόλος της FIDE ως μοναδικού αρμοδίου κριτή για το σκάκι προέκυψε από μια κρίση. Από τότε που ο μεγάλος Εμάνουελ Λάσκερ διεκδίκησε την επικυριαρχία από τον Βίλχελμ Στάινιτς το 1894, το στεφάνι του παγκόσμιου πρωταθλητή περνούσε από τον έναν στον άλλο με μια απλή διαδικασία πρόκλησης: όποιος κέρδιζε τον πρωταθλητή έπαιρνε και το στέμμα του. Το 1946, όμως, ο παγκόσμιος πρωταθλητής – και Σοβιετικός αποστάτης – Αλεξάντρ Αλιέχιν πεθαίνει υπό μυστηριώδεις συνθήκες στην Εστορίλ της Πορτογαλίας. Αήττητος μέχρι τον θάνατό του, δεν ήταν σαφές σε ποιον θα έπρεπε να περάσει ο τίτλος του. Η Fédération Internationale des Échecs, μία από τις πολλές οργανώσεις που υπήρχαν για το σκάκι εκείνη την εποχή, βρέθηκε στο κενό.
Η FIDE είναι μία οργάνωση που μαστίζεται από πικρό, φαρμακερό φραξιονισμό
Σήμερα η Fide είναι ο οργανισμός που διοικεί το παγκόσμιο σκάκι, όπως η FIFA το ποδόσφαιρο. Διοργανώνει παγκόσμια πρωταθλήματα και τη διετήσια Σκακιστική Ολυμπιάδα – ένα τεράστιο, ομαδικό τουρνουά για να αποφασίσει ποια χώρα είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στο σκάκι. Ορίζει επίσης τους κανόνες του παιχνιδιού και απονέμει τους τίτλους του grandmaster, του international master και του master σε παίκτες σε όλο τον κόσμο. Επίσης, καταρτίζει μία παγκόσμια κατάταξη για όλους τους παίκτες. Και κάθε τέσσερα χρόνια, σε ειδικό συνέδριο, εκλέγει πρόεδρο.
Το σκάκι υπήρξε μαγνήτης της ρωσικής πολιτικής ζωής από τη σοβιετική εποχή. Ο Λένιν και ο Τρότσκι τελειοποίησαν τις ικανότητές τους στα ευρωπαϊκά σαλόνια κατά τη διάρκεια των μακροχρόνιων εξορίων τους («Ο κ. Μπρόνσταϊν από την αίθουσα σκακιού!», αναφώνησε ο σερβιτόρος του Café Central στη Βιέννη όταν είδε στην εφημερίδα ένα άρθρο για τον ρόλο του Τρότσκι στη ρωσική επανάσταση). Το 1924, ο Νικολάι Κριλένκο, επικεφαλής του Κόκκινου Στρατού, κήρυξε το παιχνίδι πρότυπο για τον νέο homo sovieticus. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το σκάκι έγινε ο ιδανικός αντιπρόσωπος των ρωσικών πολιτικών μυώνων, φτάνοντας την αποθέωσή του στον αγώνα Φίσερ-Σπάσκι, που χαρακτηρίστηκε «παρτίδα του αιώνα».
Η νίκη του άξεστου Φίσερ, ο οποίος συνέβαινε επίσης να είναι παίκτης ακατέργαστης όσο και τολμηρής μεγαλοφυΐας, ανέβασε τον πήχυ για τους Ρώσους σκακιστές, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ιδέα της φυσικής σοβιετικής υπεροχής στην σκακιέρα. Το παιχνίδι έγινε πεδίο μάχης και η Fide στόχος διείσδυσης για την KGB.
Ο Φιλιππινέζος Φλορένσιο Καμπομάνες ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας που έγινε εργαλείο στα χέρια των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τον πρώην υποσυνταγματάρχη της KGB Βλαντιμίρ Ποπόφ. Ο Καμπομάνες ξεπλήρωσε τη βοήθεια που είχε από την Λιουμπιάνκα για την εξασφάλιση της εκλογής του όταν διέκοψε, το 1984-85, τον αγώνα του Γκάρι Κασπάροφ με τον Ανατόλι Κάρποφ, διαφυλάσσοντας έτσι τη θέση του αγαπημένου της Σοβιετικής Ένωσης ως παγκόσμιου πρωταθλητή.
Ο εκκεντρικός Ιλιουμζίνοφ διαδέχθηκε τον Καμπομάνες το 1995. Ο κιρρωτικός Μπόρις Γέλτσιν, που ανάρρωνε στην προεδρική μοναξιά του σανατόριου Barvikha, έδωσε τηλεφωνικά την επίσημη σφραγίδα της έγκρισής του και ο Ιλιουμζίνοφ θα διηγείτο αργότερα ότι του είπε να «βάλει από πάνω και τη ρωσική σημαία».
Αρχικά, η σχέση του Ιλιουμζίνοφ με τη Μόσχα ήταν ασταθής. Ως πρόεδρος της ημιαυτόνομης Δημοκρατίας της Καλμυκίας (Καλμίκια) στη νότια Ρωσία, είχε ηγηθεί μιας αποτυχημένης απόπειρας να ξεφύγει από την πατρίδα. Αλλά με την άνοδο του Πουτιν-ισμού, τα περιθώρια για τους περιφερειακούς αρχηγούς, ολιγάρχες και αξιωματούχους της Ρωσίας να επιδιώκουν τα δικά τους συμφέροντα περιορίστηκαν. Οι διαρκείς μετακινήσεις του Ιλιουμζίνοφ ανά τον κόσμο για την FIDE άρχισαν να παίρνουν μια πιο καταχθόνια απόχρωση.
Μία ημέρα μετά το τελεσίγραφο του Τζορτζ Μπους στον Σαντάμ Χουσεΐν να εγκαταλείψει το Ιράκ, τον Μάρτιο του 2003, ο Ιλιουμζίνοφ βρισκόταν στη Βαγδάτη, παίζοντας σκάκι με τον γιο του δικτάτορα. Το αεροσκάφος που τον μετέφερε ήταν ένα από τα τελευταία αεροσκάφη που βγήκαν από το Διεθνές Αεροδρόμιο του Σαντάμ πριν ξεκινήσουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις οι ΗΠΑ και οι συμμαχικές δυνάμεις.
Την εποχή που οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ είχαν αρχίσει να αλλάζουν την ισορροπία δυνάμεων στον εμφύλιο πόλεμο κατά του Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη το 2011, ο Ιλιουμζίνοφ ήταν και πάλι εκεί, παίζοντας σκάκι με τον άρρωστο δικτάτορα.
Αλλά αυτό που οδήγησε στην πτώση του ήταν τα ταξίδια του στη Συρία. Στις 25 Νοεμβρίου 2015, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ τον έθεσε στον επίσημο κατάλογο των κυρώσεών τους για “ουσιαστική υποβοήθηση” του καθεστώτος Άσαντ.
Ο Ιλιουμζίνοφ, ο οποίος αρνήθηκε να μιλήσει στο FT για αυτό το άρθρο, αρνείται πάντα κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς εναντίον του. Σύμφωνα με υψηλόβαθμους δυτικούς διπλωμάτες, «κοριοί» αποκάλυψαν ότι ο Ιλιουμζίνοφ είχε συστήσει τράπεζα στη Ρωσία για να διεκπεραιώνει πληρωμές για λογαριασμό Σύρων διαμεσολαβητών που εργάζονταν για την οικογένεια Άσαντ.
Δεδομένου του ιστορικού του, οι εν λόγω αξιωματούχοι είπαν ότι ήταν αδιανόητο αυτές οι δραστηριότητες να μην διεξήχθησαν με κάποιο βαθμό συντονισμού, αν όχι απόλυτης κατεύθυνσης, από τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας. Και τα προηγούμενα ταξίδια του Ιλιουμζίνοφ έφεραν την ίδια απόχρωση, είπαν: ήταν πιθανό να ενεργούσε σαν παρακαμπτήριος για τους Καντάφι και τους Χουσεΐν για λογαριασμό των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών. Με στόχο να «βραχυκυκλώσει» τις προσπάθειες της Δύσης για αλλαγή καθεστώτος, παροτρύνοντας τους δικτάτορες να αποσυρθούν σε απομονωμένες «ντάτσες» έξω από τη Μόσχα.
Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2018, και μετά την επιβολή κυρώσεων εναντίον του από τους Αμερικανούς, ο Ιλιουμζίνοφ δεν μπορούσε πλέον να κρατήσει τη θέση του στην Fide: οι ελβετοί τραπεζίτες της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας, φοβούμενοι το «μακρύ χέρι» των αμερικανικών οικονομικών αντιποίνων, έκλεισαν πολύ απλά τους λογαριασμούς της Fide. Το διοικητικό συμβούλιό της ψήφισε να απαγορευτεί στον Ιλιουμζίνοφ να είναι υποψήφιος στις επικείμενες εκλογές για την προεδρία της ομοσπονδίας.
Στα τέλη του 2017, κλήθηκε στο Κρεμλίνο ο αντιπρόεδρος της Fide, Γιώργος Μακρόπουλος. Του πήραν το τηλέφωνο και το κλείδωσαν σε ένα κλουβί Faraday – μια τυπική πρακτική ασφάλειας για τους περισσότερους ανθρώπους που συναντιούνται με μια τόσο σημαντική προσωπικότητα στη ρωσική προεδρική ιεραρχία όπως ο Ντμίτρι Πεσκόφ. Πρώην διπλωμάτης και Τουρκολόγος, ο Πεσκόφ αναφέρεται συνήθως στη Δύση ως εκπρόσωπος Τύπου του Πούτιν. Ο ρόλος του ως αναπληρωτή επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του προέδρου Πούτιν τον καθιστά επίσης μία από τις ισχυρότερες μορφές εκτελεστικής εξουσίας στη Ρωσία.
Ακριβώς όπως στα πρώην μέλη του σοβιετικού politburo ανατίθετο να συντονίζουν και ειδικούς τομείς ενδιαφέροντος, τα πρόσωπα της κυβέρνησης Πούτιν ασκούν μερικές φορές κρυφή επιρροή σε τομείς που δεν εμπίπτουν απαραιτήτως στις τυπικές τους αρμοδιότητες. Ο Πεσκόφ, ανάμεσα στα πολλά του ενδιαφέροντα, παρακολουθεί προσεκτικά το σκάκι.
Αν μετρήσει κανείς τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Ρωσικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας, του οποίου προεδρεύει, μπορεί να αντιληφθεί άμεσα το κύρος που έχει το σκάκι στην πολιτική ζωή της Ρωσίας. Σε αυτούς που συμμετέχουν περιλαμβάνονται:
- Ο δισεκατομμυριούχος Γκενάντι Τιμτσένκο, πρώην παρτενέρ του Πούτιν στο τζούντο και ένας από τους παλαιότερους και πιο αφοσιωμένους έμπιστους ανθρώπους του προέδρου.
- Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου.
- Ο Αλεξάντερ Ντιούκοφ, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Gazprom Neft, θυγατρικής του κρατικού ενεργειακού κολοσσού.
- Ο Κονσταντίν Ερνστ, επικεφαλής του κυριότερου κρατικού τηλεοπτικού σταθμού της Ρωσίας Channel One.
- Και, τέλος, ο δήμαρχος Μόσχας, Σεργκέι Σομπιάνιν.
Ο αθλητισμός ως μέσο άσκησης πολιτικής επιρροής
Ο αθλητισμός αποτελεί ζωτικό κομμάτι του ελαφρού οπλισμού της Ρωσίας. Ωστόσο, όταν ο Μακρόπουλος έφτανε στη Μόσχα, είχε βυθιστεί σε κρίση. Μετά την αποκάλυψη ότι οι Ρώσοι αθλητές ντοπάρονταν συστηματικά με τη βοήθεια του κράτους, τους απαγορεύτηκε να αγωνίζονται με τη σημαία τους.
Η θέση της χώρας στον σκακιστικό κόσμο δεν μπορούσε να μετριάσει αυτήν την εικόνα της παρακμής. Από τις 36 Σκακιστικές Ολυμπιάδες που έχουν διεξαχθεί από το 1950, η Σοβιετική Ένωση και η Ρωσία κέρδισαν τις 24. Αλλά η τελευταία φορά που η Μόσχα κέρδισε το πρώτο βραβείο ήταν το 2002. Η κυριαρχία είχε περάσει στην Κίνα.
«Έτσι όπως μεταφέρεται σήμερα ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός, από το πεδίο της μάχης σε κάθε άλλη σφαίρα επιρροής, από τα οικονομικά μέχρι τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, όπου κι αν υπάρχει ανταγωνισμός, όπου η Ρωσία αισθάνεται ότι μπορεί να έχει μια ευκαιρία, θέλει και να είναι εκεί, θέλει και να κερδίσει», λέει ο Μαρκ Γκαλεότι, κορυφαίος σε θέματα ρωσικής εξουσιαστικής πολιτικής και συνεργάτης του βρετανικού think-tank άμυνας και ασφάλειας Royal United Services Institute.
Σε αυτό το πλαίσιο, η απώλεια του ελέγχου της Fide απλά δεν ήταν επιλογή. Αλλά αν η ρωσική κυβέρνηση είχε ήδη διαμορφώσει ένα σχέδιο, ο Πεσκόφ δεν άφησε τον Μακρόπουλο να το καταλάβει εκείνη την ημέρα.
Το σχέδιο Μακρόπουλου και οι Άραβες
Πράγματι, ο Μακρόπουλος επεξεργαζόταν ήδη το δικό του σχέδιο. Ήλπιζε να πείσει τον Σεΐχη Σουλτάνο Μπιν Χαλίφα αλ Ναγιάν, μέλος της κυβερνώσας βασιλικής οικογένειας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και πρόεδρο της Ασιατικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας, να είναι υποψήφιος.
Ο πρίγκιπας των Εμιράτων θα έφερνε εκατομμύρια σε χορηγίες, θα φρόντιζε να μην εμπλέξει την Fide σε σκιώδεις διπλωματικές υποθέσεις και θα επέτρεπε στον Μακρόπουλο να συνεχίσει να διευθύνει καθημερινά την ομοσπονδία ως το «Νούμερο 2» της οργάνωσης.
Το σχέδιό του ξηλώθηκε σχεδόν με την ίδια ταχύτητα με την οποία πλέχθηκε.
Πέρυσι τον Φεβρουάριο, ο Μακρόπουλος και καμία εικοσαριά άλλοι αξιωματούχοι της Fide και επικεφαλής ομοσπονδιών συναντήθηκαν στον Κόλπο για να ανακοινώσουν την υποψηφιότητα του Σεΐχη Σουλτάνου με στόχο να σβήσουν τις ελπίδες άλλων υποψηφίων. Αλλά ενώ απέμεναν λίγες μόλις ώρες, εκείνος ανακοίνωσε στον Μακρόπουλο ότι τελικά δεν θα ήταν υποψήφιος.
Έναν μήνα νωρίτερα, ο Ιλιουμζίνοφ είχε μάθει για το σχέδιο και μετέβη στο Αμπού Ντάμπι για να ζητήσει από τον υπουργό Αθλητισμού των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τον Σεΐχη Ναγιάν Μπιν Μουμπάρακ Αλ Ναγιάν, να ξανασκεφθεί την υποψηφιότητα των Εμιράτων.
Σύμφωνα με μέλη της ομάδας της Μακρόπουλου και σημερινούς αξιωματούχους της Fide, ο Ιλιουμζίνοφ άσκησε πίεση και μέσω ενός δεύτερου, πιο ασυνήθιστου διαύλου: μέσω του οπλισμένου με Καλάσνικοφ, γατόφιλου κυβερνήτη της Τσετσενίας, Ραμζάν Καντίροφ, ο οποίος τυγχάνει να συνοδεύει στο κυνήγι τον πραγματικό κυβερνήτη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τον πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναγιάν.
Χωρίς τους Αλ Ναγιάν, ο Μακρόπουλος αποφάσισε πως ο μοναδικός τρόπος να διατηρήσει την επιρροή του στη Fide, κάτι που θεωρούσε πως είναι το καλύτερο για την Ομοσπονδία, ήταν να διεκδικήσει ο ίδιος την προεδρία.
Δύο μήνες μετά τις εκλογές, συνάντησα τον Μακρόπουλο στο γραφείο του στην Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία. Κλείνοντας την μικρή εισαγωγική μας ομιλία, σβήνει το δεύτερο τσιγάρο του και κάθεται απέναντι μου. Κανείς δεν έχει υπάρξει πιο κοντά στις εσωτερικές λειτουργίες της Fide από τον Μακρόπουλο, επτά φορές εθνικό πρωταθλητή της Ελλάδας, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του στην ομοσπονδία το 1986. Για τους υποστηρικτές του, είναι ο άνθρωπος στον οποίο οφείλεται το γεγονός ότι η ομοσπονδία συνεχίζει να λειτουργεί επιτυχώς.
Η διαφθορά ήταν παντού στη Fide, παραδέχεται, αλλά ο ίδιος κρατούσε πάντα τα χέρια του καθαρά.
Ρωτώ αν αυτός είναι ο λόγος που έχασε.
«Οχι. Αυτός είναι, φυσικά, ένας από τους λόγους. Γιατί εάν ένας από τους υποψηφίους μπορεί να δαπανήσει απεριόριστα χρήματα κατά τη διάρκεια των εκλογών τότε…», λέει ανασηκώνοντας τους ώμους του. «Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αποφασίσαμε να μη χρησιμοποιήσουμε πολιτική πίεση για να πιέσουμε ομοσπονδίες και αντιπροσώπους», προσθέτει.
Ο ρωσικός… δάκτυλος
Στις εκλογές για την προεδρία της Fide, κάθε εθνική ομοσπονδία έχει έναν αντιπρόσωπο και μία ψήφο – ένα σύστημα που δημιουργεί ίσους όρους ανταγωνισμού, αλλά, σύμφωνα με τους επικριτές του, οδηγεί επίσης σε κάποιες παράξενες στρεβλώσεις: μικρές ομοσπονδίες, κάποιες από τις οποίες δεν είναι μεγαλύτερες από επαρχιακή λέσχη, έχουν το ίδιο βάρος με ομοσπονδίες με πάρα πολλά μέλη και τεράστιους προϋπολογισμούς, όπως των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Από τις 189 ομοσπονδίες της Fide, λέει ο Μακρόπουλος, «πάνω από 120 ομοσπονδίες δέχθηκαν πίεση, είτε άμεσα, από τις ρωσικές πρεσβείες, είτε μέσω των υπουργών Αθλητισμού ή ακόμη και των υπουργών Εξωτερικών τους».
Οι FT μπόρεσαν να τεκμηριώσουν ορισμένους από αυτούς τους ισχυρισμούς. Για παράδειγμα: μια σφραγισμένη επιστολή που εστάλη από τη ρωσική πρεσβεία στη Μπραζίλια, μέσω του υπουργείου Εξωτερικών της Βραζιλίας, στην Βραζιλιάνικη Σκακιστική Ομοσπονδία στις 2 Αυγούστου 2018.
«Η Ρωσία είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως χώρα με μεγάλη παράδοση στο σκάκι», αναφέρει το σημείωμα.
«Η Ρωσία πιστεύει ότι η εμπειρία και ο επαγγελματισμός του Αρκάντι Ντβορκόβιτς, καθώς και το εκτεταμένο δίκτυο επαφών του, θα αποτελέσουν πολύτιμη συνεισφορά στο μέλλον της Fide», συνεχίζει, προβάλλοντας την προοπτική σημαντικής χρηματοδοτικής ενίσχυσης της Ομοσπονδίας.
Παρόμοια σημειώματα απεστάλησαν από τις ρωσικές πρεσβείες και σε άλλα μέρη του κόσμου. Οι πρεσβείες έπαιξαν όμως ενεργό ρόλο απευθυνόμενες και άμεσα στις σκακιστικές ομοσπονδίες και τους αντιπροσώπους τους.
Σύμφωνα με τον Μακρόπουλο, “δεκάδες” ομοσπονδίες μεταπείστηκαν επίσης από δώρα και κίνητρα. Ως επικεφαλής της οργανωτικής επιτροπής του Παγκοσμίου Κυπέλλου της FIFA στη Ρωσία εκείνο το καλοκαίρι, ο Ντβορκόβιτς κανόνισε ώστε διάφοροι δυνητικοί υποστηρικτές της ρωσικής υποψηφιότητας να μπορέσουν να πάνε στη Ρωσία για να δουν την εθνική τους ομάδα. Αυτό επιβεβαιώνεται από διάφορους αντιπροσώπους.
Υπήρξαν επίσης και ανοικτές προσφορές οικονομικής βοήθειας. Πριν από τις εκλογές στο Μπατούμι της Γεωργίας, κάποιες ομοσπονδίες έλαβαν στο WhatsApp ένα μήνυμα από τον Berik Balgabaev, πρώην βοηθό του Ιλιουμζίνοφ που τώρα εργάζεται για το Ντβορκόβιτς. Το μήνυμα περιείχε ένα υπόδειγμα επιστολής, το οποίο θα μπορούσε να αποσταλλεί σε μια συγκεκριμένη διεύθυνση στη Gazprombank, για τη λήψη χρημάτων.
«Αγαπητοί συνάδελφοι», ανέφερε, η Σκακιστική Ομοσπονδία (εισάγετε όνομα χώρας) σας ζητά τη χορηγία. Ζητά (εισάγετε ποσό), τα οποία θα δαπανηθούν (επιλέξτε “συνέδριο” ή “τουρνουά” ή “σκάκι στο σχολικό πρόγραμμα” κλπ.). Τα στοιχεία της ομοσπονδίας είναι τα εξής: (εισάγετε τράπεζα / λογαριασμό / αριθμό / κλπ). Σας ευχαριστούμε για τη γενναιόδωρη υποστήριξή σας!».
Ένα περιστατικό λίγο έλειψε να εκτροχιάσει την εκστρατεία του Ντβορκόβιτς. Την 1η Αυγούστου 2018, η ρωσική πρεσβεία στο Βελιγράδι οργάνωσε συνάντηση μεταξύ του προέδρου της Σερβικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας και δύο αξιωματούχων από την ομάδα του Ντβορκόβιτς. Το σερβικό υπουργείο Αθλητισμού προσκλήθηκε επίσης, αλλά δεν παρέστη.
Σύμφωνα με μαρτυρία από πρώτο χέρι για τη συγκεκριμένη συνάντηση, η ρωσική πρεσβεία προσέφερε 220.000 ευρώ στην ομοσπονδία – ένα ανήκουστο ποσό – που θα καταβαλόταν από ρωσικές τράπεζες. Όταν το διοικητικό συμβούλιο της Σερβικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας απέρριψε την προσφορά για λόγους νομιμότητας, ο πρόεδρός τους επέστρεψε με μια μυστηριωδώς όμοια δεύτερη προσφορά: η εταιρεία του, ένα μικρό εκπαιδευτικό ίδρυμα στη Σερβία, θα έδινε ως χορηγία στην Σερβική Σκακιστική Ομοσπονδία το ίδιο ποσό ακριβώς, υπό την προϋπόθεση ότι θα ήταν εκείνος που θα πήγαινε στο εκλογικό συνέδριο στο Μπατούμι αντί του αντιπροσώπου που είχε επιλεγεί. Δέχθηκαν. Σκανδαλισμένος, ο εκδιωθείς αντιπρόσωπος της Σερβίας προσκόμισε στην επιτροπή δεοντολογίας της Fide έναν φάκελο με αποδεικτικά στοιχεία. Η επιτροπή απεφάνθη ότι ο Σέρβος πρόεδρος πούλησε την ψήφο του – αλλά αρνήθηκε να προχωρήσει σε οποιαδήποτε ενέργεια κατά του Ντβορκόβιτς, καθώς δεν υπήρχαν στοιχεία που να αποδεικνύουν την άμεση προσωπική συνενοχή του.
Όμως, το ρωσικό στρατόπεδο δεν προσέφερε μόνο λεφτά. Σημαντική μερίδα των ψήφων στις εκλογές κατέληξε να προέρχεται από μια απρόσμενη πηγή: έναν από τους πιο ανοιχτά δηλωμένους και δυναμικούς επικριτές του Κρεμλίνου. Τον πρώην παγκόσμιο πρωταθλητή Γκάρι Κασπάροφ. Ο Μακρόπουλος ισχυρίζεται ότι ο Κασπαρόφ υποστήριξε την εκστρατεία του Ντβορκόβιτς – μέσω εκείνης του Νάιτζελ Σορτ, ο οποίος, πίστευε, ότι λειτουργούσε σαν «λαγός» – με την προσδοκία ότι κάποια δυνητικά επικερδή χορηγικά δικαιώματα για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα θα μεταφέρονταν σε ένα νέο εγχείρημα που σχεδίαζε ο ίδιος.
Η πρόταση του Κασπάροφ στον Μακρόπουλο
Ο Μακρόπουλος είπε στους FT ότι ο Κασπάροφ έκανε πρώτα την ίδια προσφορά σε εκείνον – μέσω του διαμεσολαβητή του, του Μιχαήλ Χονταρκόφσκι, μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος Κασπάροφ και αντιπροσώπου της Αμερικανικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας στο συνέδριο της Fide. Η προσέγγιση αυτή επιβεβαιώνεται και από άλλα πρόσωπα της Fide.
Ένας εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας κοινοποίησε σε άλλους ένα μήνυμα email που έστειλε ο Χονταρκόφσκι τον Μάιο του 2018 στον Χόρχε Βέγα, πρόεδρο της Continental Federation of Chess for Americas. Αναφέρει:
Ο Μακρό πρέπει να καταλάβει και να σεβαστεί κι εκείνος τη δική μας θέση. Πρέπει να δεχθεί όλο το πακέτο και θα λειτουργήσουμε ως μία ομάδα σε όλη την πορεία.
Εκπρόσωπος του Κασπάροφ δήλωσε: «Ο Γκάρι Κασπάροφ και το Ίδρυμα Κασπάροφ δεν έχουν καμία εμπλοκή με την πολιτική της Fide ούτε τη σχολιάζουν. Ο Κασπάροφ εξέφρασε την προσωπική του στήριξη για την υποψηφιότητα του Νάιτζελ Σορτ».
Τρεις μήνες μετά τη νίκη του, η διοίκηση Ντβορκόβιτς τροποποίησε τη μακροπρόθεσμη συμφωνία χορηγίας της FIDE με την World Chess, τη διοργανώτρια του παγκόσμιου πρωταθλήματος, για να αποκτήσει και πάλι τον έλεγχο ενός τμήματος δικαιωμάτων χορηγίας και εκδηλώσεων.
Ο Σορτ, από την πλευρά του, αρνείται ότι έκανε οποιαδήποτε συμφωνία με τον Κασπάροφ.
«Ήθελα να καθαρίσω και να μεταρρυθμίσω το σκάκι», λέει ο Σορτ και προσθέτει: «[Ο Γκάρι] ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο για κάποιες επιχειρηματικές συμφωνίες που δεν είχαν καμία σχέση με μένα».
Πράγματι, η ηθική παράμετρος για τον Σορτ ήταν ξεκάθαρη από την αρχή: Οποιοσδήποτε υποψήφιος, πίστευε, θα ήταν καλύτερος από τον Μακρόπουλο. Η στήριξη του Ντβορκόβιτς, λέει ο Σορτ, ήταν καλύτερη επιλογή από το να χάσει απλώς ηρωικά.
Το 89ο Συνέδριο της Fide άνοιξε στις 27 Σεπτεμβρίου 2018 στο θέρετρο του Μπατούμι στη Μαύρη Θάλασσα.
Η εορταστική ατμόσφαιρα της Σκακιστικής Ολυμπιάδας, που είχε εγκαινιαστεί λίγες μέρες νωρίτερα με μια εντυπωσιακής πολυτέλειας τελετή έναρξης, παρουσία του Γεωργιανού προέδρου, είχε δώσει τη θέση της σε μια φορτισμένη ατμόσφαιρα από ψεύτικα χαμόγελα και σοβαρά πηγαδάκια. Και οι τρεις υποψήφιοι με τις ομάδες τους κατέβαλαν τις τελευταίες προσπάθειες να εξασφαλίσουν κάποιες συμμαχίες της τελευταίας στιγμής.
Όπως φάνηκε σύντομα, η ρωσική ομάδα δεν σταμάτησε πουθενά. Ο πρόεδρος της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο έστειλε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα ευχαριστώντας τον Ντβορκόβιτς για τη βοήθεία του στη διοργάνωση του «καλύτερου» Παγκοσμίου Κυπέλλου «που είχε γίνει ποτέ» το καλοκαίρι εκείνο στη Ρωσία. Επίσης, ένα βράδυ πριν από την ψηφοφορία, η ομάδα του Ντβορκόβιτς νοίκιασε έναν ολόκληρο παραλιακό χώρο και κάλεσε όλους τους αντιπροσώπους σε ένα «τρελό πάρτι» όπου Ρωσίδες ντυμένες γοργόνες με ουρές από παγιέτες τσαλαβουτούσαν στο νερό, πριν μπερδευτούν με το πλήθος την ώρα που άρχισε να ρέει άφθονο το αλκοόλ.
Ο νευρικός Μακρόπουλος, από την πλευρά του, ο οποίος μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα ήταν σίγουρος για τη νίκη, λόγω των μακρόχρονων σχέσεων που είχε στις ομοσπονδίες της Fide, εκστράτευε κατά της ρωσικής διαφθοράς.
Ο Ντβορκόβιτς μίλησε πρώτος, με τη βοήθεια μιας άψογης παρουσίασης σε PowerPoint.
Ακολούθησε ο Σορτ, που, κατακόκκινος, ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από τον αγώνα και στηρίζει τον Ντβορκόβιτς.
Η ομιλία του Μακρόπουλου ήταν μία παταγώδης αποτυχία. Έχασε την αναμέτρηση με 78 ψήφους έναντι 103.
Ελάχιστοι στην Fide πιστεύουν ότι οι λίγες ψήφοι του Σορτ άλλαξαν τελικά το αποτέλεσμα των εκλογών. Η προεκλογική εκστρατεία του, όμως, βασισμένη σε κατηγορίες για διαφθορά και κακοδιαχείριση στους κόλπους της Fide, ήταν εκείνη που έθεσε το πλαίσιο του διαλόγου. Και κατάφερε να το κάνει επειδή πολλά για τα οποία κατηγορούσε την Fide ηχούσαν ως αληθινά.
Δεκάδες έγγραφα που περιήλθαν σε γνώση των FT από τρεις καλά ενημερωμένες πηγές στη Fide αποκαλύπτουν χρόνια επισφαλών οικονομικών πρακτικών στην οργάνωση, αρκετών για να εγείρουν σοβαρές ηθικές κόκκινες σημαίες.
Ένα έγγραφο, για παράδειγμα, αναφέρει λεπτομερώς οφειλές από μη καταβληθείσες συνδρομές των 189 ομοσπονδιών μελών της Fide. Δεκάδες ομοσπονδίες χρωστούν αρκετά μεγάλα ποσά. Πολλές οφείλουν καταβολές έως και τριών ετών. Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις της Fide – τις οποίες υπογράφει η EY — το οφειλόμενο ποσό ανερχόταν, στο τέλος του 2017, στα 839.000 ευρώ.
Το ποσό για το οποίο μιλούν, όμως, τα ίδια τα στελέχη της Fide είναι πολύ πιο υψηλό.
«Εκείνοι που ψηφίζουν σωστά δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την έγκαιρη πληρωμή των υποχρεώσεών τους», εξηγεί πρώην στέλεχος της Fide.
Υπάρχουν επίσης έγγραφα τα οποία εγείρουν ερωτηματικά σχετικά με πληρωμές σε αδιαφανείς, εκτός ισολογισμού οντότητες που ελέγχονται από επιλεγμένα ανώτερα στελέχη της Fide. Η Global Chess, εταιρεία καταχωρισμένη στο αραβικό εμιράτου του Ρας αλ-Καϊμά και η οποία διοικείται από τον Μαλτέζο επιχειρηματία Τζέφρι Μποργκ, έχει λάβει δεκάδες πληρωμές για συμβουλευτικές υπηρεσίες συνδεδεμένες με σκακιστικά τουρνουά σκακιού.
Ο Μποργκ στο παρελθόν αναφερόταν στο site της Fide ως «διευθύνων σύμβουλός» της. Στο καταστατικό της, όμως, δεν προβλέπεται τέτοια θέση.
Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες του Μποργκ ήταν ανεκτίμητες, ανέφεραν διάφορα στελέχη της παλιάς διοίκησης της Fide.
Όμως, η κλίμακα κάποιων πληρωμών προς την Global Chess είναι εντυπωσιακή. Η εταιρεία εισέπραξε, για παράδειγμα, αμοιβή 384.000 ευρώ από τους διοργανωτές της Ολυμπιάδας του Μπατούμι. Οι αμοιβές της Global Chess για άλλες μεμονωμένες διοργανώσεις τα προηγούμενα δύο χρόνια κυμαίνονταν από 5.000 έως 40.000 ευρώ. Ο Μποργκ δεν απάντησε όταν οι FT του ζήτησαν να κάνει κάποιο σχόλιο.
Κατά την Ολυμπιάδα του Μπατούμι έγινε ακόμη μία πληρωμή σε αδιαφανή offshore. Οι γεωργιανές Αρχές πλήρωσαν 1,2 εκατ. ευρώ ως «ταξιδιωτικά έξοδα» στην Henninghall Ltd, η οποία έχει επίσης συσταθεί στο εμιράτο Ρας Αλ-Καϊμά. Σύμφωνα με σημερινά στελέχη της Fide, τα χρήματα δεν δόθηκαν για την κάλυψη ταξιδιωτικών εξόδων.
Σύμφωνα με τον Νάιτζελ Φρίμαν, πρώην ταμία της Fide με τον οποίο επικοινώνησαν οι FT, η Henninghall συστάθηκε ως όχημα έκτακτης ανάγκης για τη διαφύλαξη περιουσιακών στοιχείων της Fide λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν σε βάρος του Ιλιουμζίνοφ. Όλα τα υπόλοιπα, όμως, περιουσιακά στοιχεία και οι άλλες οικονομικές υποθέσεις της Fide είχαν ήδη μεταφερθεί σε μια οντότητα στο Χονγκ Κονγκ την εποχή που η Henninghall εισέπραττε χρήμα από τη Γεωργία.
Ερωτηματικά, όμως, εγείρει και ο τρόπος με τον οποίο ο Μακρόπουλος χρησιμοποιούσε τα χρήματα όσο υπηρετούσε ως αναπληρωτής πρόεδρος υπό τον Ιλιουμζίνοφ. Το 2014, ο Μακρόπουλος έλαβε από την Fide το ποσό των 100.000 ευρώ για την κάλυψη «ιατρικών δαπανών». Ο Μακρόπουλος, ο οποίος έκανε θεραπεία για καρκίνο, υποστηρίζει ότι οι κατηγορίες για κατάχρηση είναι ένα «τεράστιο λάθος». Τα χρήματα, σύμφωνα με τον Μακρόπουλο, του τα έδωσε ως βοήθεια ο ίδιος ο Ιλιουμζίνοφ, μέσω του λογαριασμού της Fide, για να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία του. Για του λόγου το αληθές παραπέμπει μάλιστα σε έγγραφο που υπέγραψε εκείνη την εποχή ο Ιλιουμζίνοφ. Ο Ιλιουμζίνοφ, όμως, το αμφισβητεί.
Σύμφωνα με τον Μακρόπουλο, οι κατηγορίες σε βάρος του είναι μια προσπάθεια να δημιουργηθεί καπνός, ενθαρρύνοντας τους δημοσιογράφους να αντιμετωπίζουν και τις δύο πλευρές σαν να φταίνε εξίσου.
«Δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος και λαϊκισμός από το να παρουσιάζονται όλοι σαν να είναι ίδιοι», έγραψε σε email του προς τους FT την εβδομάδα που πέρασε.
Κάποιοι απρόσμενοι σύμμαχοι συμφωνούν ότι τα ερωτηματικά για τις οικονομικές υποθέσεις της Fide αποτελούν αντιπερισπασμό. Υπήρξε μια βασική ομοσπονδία που δεν προσυπέγραψε τη σταυροφορία του Σορτ κατά των «Makroeconomics» (των «Μακροπουλικών οικονομικών»): Η Αγγλία. Για τον Μάλκομ Πέιν, τον αντιπρόσωπο της Αγγλικής Ομοσπονδίας, διακυβεύονται σοβαρότερα ζητήματα. Λέει χαρακτηριστικά:
Η Ρωσία νοιάζεται για το σκάκι… Άλλα υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος πέρα από το σκάκι που πολλοί που συμμετέχουν στην πολιτική του αθλήματος δεν βλέπουν. Δεν βλέπουν το βουνό που υπάρχει από πίσω.
Το σκάκι είναι στο αίμα του Αρκάντι Ντβορκόβιτς. Ο πατέρας του υπήρξε σπουδαίος Σοβιετικός διαιτητής. Το 1993, οι δυο τους πήγαν στο Λονδίνο για να παρακολουθήσουν την αναμέτρηση του Γκάρι Κασπάροφ και του Νάιτζελ Σορτ, για το παγκόσμιο πρωτάθλημα, το οποίο κέρδισε ο Ρώσος.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας, ο Ντβορκόβιτς διατήρησε τη σχέση του με τον ρωσικό σκακιστικό κόσμο. Είδε επίσης ότι τα συμφέροντα του ρωσικού κράτους εκπροσωπούνται δυναμικά. Το 2010, διορίστηκε πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου της Ρωσικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας, όπου κατέστειλε μια ανταρσία από μέλη της επιτροπής κατά του προέδρου της Fide, Ιλιουμζίνοφ. Χρησιμοποιώντας την εξουσία που είχε ως αναπληρωτής πρωθυπουργός, ο Ντβορκόβιτς έστειλε μια ιδιωτική εταιρεία φύλαξης να κάνει επιδρομή στα γραφεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας, επειδή είχαν διαπιστωθεί «σημαντικές οικονομικές παρατυπίες». Οι αντάρτες της Ομοσπονδίας πήραν το μήνυμα και έκαναν πίσω.
Μετά την ανάδειξη του Ντβορκόβιτς στην προεδρία της Fide, ελάχιστοι μπορούν να πουν ότι δεν τηρεί τις προεκλογικές του υποσχέσεις. Το αναπτυξιακό ταμείο της Fide, που χρησιμοποιείται για την προαγωγή του αθλήματος σε όλο τον κόσμο, έφτασε από τα 500.000 ευρώ στα 3 εκατ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά θα δίδονται πλέον υπό όρους: θα υπάρχει λογοδοσία και για το παραμικρό σεντς, λέει ο Ντβορκόβιτς. Και στις περιπτώσεις που ξοδεύεται χρήμα, η Fide θα μετρά πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιείται.
Όταν τον συνάντησα στη Λωζάννη τον Ιανουάριο, ο Ντβορκόβιτς είχε έρθει κατευθείαν από το Νταβός, όπου συστηνόταν τόσο ως νέος πρόεδρος της Fide όσο και ως πρόεδρος του Ιδρύματος Skolkovo, μίας τεχνολογικής θερμοκοιτίδας της Μόσχας που προβάλλεται ως η ρωσική απάντηση στη Σίλικον Βάλεϊ. Μετά από αυτό, πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές και ασιατικές εταιρείες είναι έτοιμες να υποστηρίξουν οικονομικά την Fide, μου λέει.
«Δεν είμαι σε θέση να κατηγορήσω κανέναν για διαφθορά ή άλλα εγκλήματα», λέει ο Ντβορκόβιτς για τους προκατόχους του στο Fide. «Αλλά σίγουρα ήταν [μια περίπτωση] μεγάλης οικονομικής κακοδιαχείρισης, μεγάλης λειτουργικής κακοδιαχείρισης. Ξεκινάμε από ένα κατεστραμμένο περιβάλλον, αλλά είμαστε εύστροφοι και μπορούμε να βελτιώσουμε τα πράγματα πολύ γρήγορα», προσθέτει.
Ο ίδιος απορρίπτει ως αβάσιμες μεγάλο μέρος των επικρίσεων που ακούστηκαν για τη δική του εκστρατεία πριν από τις εκλογές. Η ιδέα ότι η ρωσική κυβέρνηση συντόνιζε την υποψηφιότητά του είναι “εντελώς λανθασμένη και κυκλοφόρησαν πολλά fake news σχετικά», λέει. «Η πολιτική δεν ενεπλάκη… αυτό δεν σημαίνει ότι οι συνάδελφοί μου τόσο στην κυβέρνηση όσο και στις πρεσβείες δεν ενημέρωσαν εταίρους σε όλο τον κόσμο. Το έκαναν και αυτό πρέπει να κάνεις με τις εκλογές», συμπληρώνεις.
Στη μαρμάρινη σάλα του belle époque ξενοδοχείου Royal Savoy Hotel, στην ελβετική πόλη που φιλοξενεί τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και τουλάχιστον 26 άλλες παγκόσμιες αθλητικές οργανώσεις, το σήμα του Ντβορκόβιτς είναι σαφές: Η Fide επιστρέφει στην «κανονικότητα» του κόσμου του αθλητισμού.
«Μιλάμε για μια τεράστια διεθνή ομοσπονδία που έχει 189 μέλη», λέει. «Η Fide ήταν αόρατη για κάποιο διάστημα επειδή δεν είχε το κατάλληλο μάνατζμεντ…. [όμως] εγώ με την εμπειρία μου μπορώ να πετύχω αυτούς τους στόχους… για μένα, είναι πρόκληση», λέει.
Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, τα συμφέροντα της νέας ηγεσίας της Fide, της Ρωσίας και του σκακιστικού κόσμου του σκάκι μπορεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ευθυγραμμισμένα.
Η μεγάλη ευκαιρία
Στα 47 του, ο Ντβορκόβιτς μπορεί να ανέβει ακόμη αρκετές πολιτικές κλίμακες. Η Fifa ή η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δεν αποκλείονται. Ένας Ρώσος που καθάρισε ένα διεθνές άθλημα θα ήταν, με τη σειρά του, μία παραπάνω από χρήσιμη τονωτική ένεση για την εικόνα του Κρεμλίνου. Και η Fide, μετά από δεκαετίες διαπληκτισμών και διαφθοράς, μπορεί να βγει κερδισμένη επίσης από μια φιλόδοξη ηγεσία που ανεβάζει το κύρος της στην αδελφότητα του αθλητισμού.
Για τη Ρωσία, αυτό θα ήταν μια ευχάριστα «κομψή» νίκη. Ποιος θα μπορούσε να είναι αντίθετος με αυτό;
Όμως, η ιδέα του Πούτιν για τη διεθνή εξουσία είναι απολυταρχική: κάθε πτυχή της πολιτικής και του πολιτισμού είναι ένα πιθανό πεδίο σύγκρουσης με τη Δύση.
Για τον Μαρκ Γκαλεότι, η Δύση έχει την τάση να δίνει υπερβολικά μεγάλη σημασία στις μάχες που επιλέγει να δώσει η Ρωσία. Το εξαιρετικό κόλπο των Ρώσων, λέει, «ήταν πάντοτε ότι μετακινούν το πεδίο μάχης εκεί που είναι δυνατοί, από εκεί που είναι αδύναμοι».
Ο ίδιος ο Πούτιν δεν παίζει σκάκι. Τα ένστικτά του έχουν να κάνουν με την επίτευξη του ενός βραχυπρόθεσμου στόχου μετά τον άλλο. Δεν λειτουργεί τόσο με μακροπρόθεσμους στόχους. Έχει ένστικτο judoka και όχι grandmaster. Η Ρωσία αρπάζει ευκαιρίες πολύ περισσότερο από το να καταστρώνει σύνθετα δίχτυα ίντριγκας και δολοπλοκίας.
Και όμως, κάτι στο σκάκι το κάνει περισσότερο από ένα απλό παιχνίδι. Η πολιτιστική του σημασία – το νόημα που επενδύεται σε αυτό – παραμένει. Και είχε πάντα κατά περίεργο τρόπο πολιτικό χαρακτήρα. Και στη Ρωσία του Πούτιν, η ανάγκη να βρεθούν σύμβολα για την υπεροχή της και να σηματοδοτήσουν τη θέση της στον κόσμο είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
“Τα προβλήματα που θέτει [το σκάκι] είναι ταυτόχρονα πολύ βαθιά και εντελώς ασήμαντα”, έγραφε ο Τζορτζ Στάινερ το 1972 για το New Yorker, αναλογιζόμενος το τεράστιο πολιτικό τσίρκο που είχε καταντήσει η αναμέτρηση Φίσερ-Σπάσκι. Δεν έχουμε φιλοσοφική ρουμπρίκα για να καταπιαστούμε με αυτό το “περίεργο αμάλγαμα”, σημείωνε. Το ίδιο ισχύει και σήμερα – μια ένταση, ίσως αληθινή για όλα τα παιχνίδια που παίζει η ανθρωπότητα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής. Το σκάκι είναι, κατέληγε ο Στάινερ, “βασικά ασήμαντο – εξαιρετικά ουσιαστικό”.
© The Financial Times Limited 2024. All Rights Reserved. Not to be redistributed, copied or modified in any way.
mononews.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation.
