Πέθανε ο Χένρι Κίσινγκερ, η «αλεπού» της διπλωματίας, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα

Πέθανε ο Χένρι Κίσινγκερ μια κορυφαία προσωπικότητα της πολιτικής και της διπλωματίας, και ταυτόχρονα, άκρως αμφιλεγόμενο για τις πρακτικές του πολιτικός.

Ο 56ος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ έφυγε από τη ζωή χθες Τετάρτη σε ηλικία 100 ετών, σύμφωνα με ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα το ίδρυμα που φέρει τ’ όνομά του και ίδρυσε ο αμφιλεγόμενος νομπελίστας ειρήνης.

Βασικός διαμορφωτής της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ τα χρόνια του ψυχρού πολέμου, ο Χένρι Κίσινγκερ, γόνος οικογένειας Γερμανοεβραίων, «πέθανε στο σπίτι του στο Κονέτικατ», διευκρίνισε η ίδια πηγή.

Ισχυρός διπλωμάτης, υπηρέτησε δύο αμερικανούς προέδρους και άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Ηταν πάντοτε το «γεράκι» της αμερικανικής διπλωματίας, σύμβουλος για δεκαετίες της πολιτικής ελίτ της Ουάσιγκτον, με απίστευτες γνώσεις και με διαυγές μυαλό μέχρι τα τελευταία του χρόνια.

Επαιξε σημαντικό ρόλο σε πολλά από τα παγκόσμια γεγονότα που άλλαξαν τη δεκαετία του ‘70. Στη δεκαετία του 1970, είχε ρόλο σε πολλά από τα παγκόσμια γεγονότα της δεκαετίας που άλλαξαν την εποχή, ενώ υπηρετούσε ως υπουργός Εξωτερικών υπό τον Ρεπουμπλικανό Πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον. Οι προσπάθειες του γερμανικής καταγωγής Εβραίου πρόσφυγα οδήγησαν στο διπλωματικό άνοιγμα της Κίνας, στις συνομιλίες ορόσημο ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης για τον έλεγχο των όπλων, στην επέκταση των δεσμών μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του και στην Ειρηνευτική Συμφωνία του Παρισιού με το Βόρειο Βιετνάμ.

Ηταν ο βασικός εκφραστής της αμερικανικής Realpolitik, επιδιώκοντας την αποκλιμάκωση των εντάσεων με τη Σοβιετική Ένωση και την προσέγγιση με την Κίνα του Μάο, όπου πήγε επανειλημμένα —με άκρα μυστικότητα— για να προετοιμάσει την ιστορική επίσκεψη του προέδρου Νίξον στο Πεκίνο το 1972.

Παρέμενε ενεργός και μετά τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων ζωής, παρακολουθώντας συναντήσεις στον Λευκό Οίκο, εκδίδοντας ένα βιβλίο για τα στιλ ηγεσίας και καταθέτοντας ενώπιον μιας επιτροπής της Γερουσίας για την πυρηνική απειλή που θέτει η Βόρεια Κορέα.

Τον Ιούλιο του 2023 πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίσκεψη στο Πεκίνο για να συναντήσει τον πρόεδρο της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ.

Ενώ πολλοί τον χαιρέτησαν για την εξαιρετική ικανότητά του και την ευρεία εμπειρία του, άλλοι τον χαρακτήρισαν εγκληματία πολέμου για την υποστήριξή του στις αντικομμουνιστικές δικτατορίες, ειδικά στη Λατινική Αμερική.

Στα τελευταία του χρόνια, τα ταξίδια του περιορίζονταν από τις προσπάθειες άλλων εθνών να τον συλλάβουν ή να τον ανακρίνουν για την προηγούμενη εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.

 

Τι έκανε για την Ελλάδα και την Κύπρο

Ο Κίσινγκερ άναψε πολλές φωτιές και στην Ελλάδα και ουκ ολίγες φορές θεωρήθηκε ανθέλληνας. Σύμφωνα με μυστική έκθεση που αποκαλύφθηκε μετά από χρόνια, όχι μόνο δεν προσπάθησε να αποτρέψει την τουρκική εισβολή στην Κύπρο μετά το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου εναντίον του Προέδρου και Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου αλλά ζήτησε από την Αθήνα οι ελληνικές δυνάμεις να μην αντισταθούν στην τουρκική εισβολή.

Σύμφωνα με την Hellas Journal, σε απόρρητο έγγραφο που καταγράφει την τηλεφωνική επικοινωνία του Κίσινγκερ με τον υπουργό ΄Αμυνας, Τζέιμς Σλέσιντζερ στις 19 Ιουλίου και ενώ άρχιζε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ο Αμερικάνος υπουργός Εξωτερικών όχι μόνο αδιαφορεί για να υπάρξει έστω και την ύστατη στιγμή παρέμβαση για τη διακοπή της εισβολής αλλά αποκαλύπτει ότι μετέφερε στους Έλληνες την απαίτηση της Τουρκίας να μην υπάρξει αντίσταση στην εισβολή!

«Αποβιβάζονται (σ.σ. οι Τούρκοι) και έχουν εντολές να μην πυροβολήσουν τους Έλληνες αν οι Έλληνες δεν πυροβολήσουν. Έτσι θα περάσουμε αυτό το μήνυμα και θα πούμε επίσης στους Έλληνες ότι πιστεύουμε ότι η καλύτερη λύση τώρα είναι να έχουμε μια διαπραγμάτευση όσο το δυνατόν γρηγορότερα αναζητώντας την επιστροφή στη συνταγματική κυβέρνηση» δηλώνει ο Αμερικανός ΥΠΕΞ.

Ο Χ. Κίσινγκερ μάλιστα, προσπαθεί να υποβαθμίσει την εκτίμηση του Αμερικανού υπουργού Άμυνας Σλέσιντζερ, ότι στόχος της εισβολής είναι η κατοχή μέρους του νησιού (« οι Τούρκοι δεν πρόκειται να συμβιβαστούν με τίποτε λιγότερο από ένα κομμάτι του νησιού» αναφέρει χαρακτηριστικά) και υποστηρίζει ότι απλώς οι Τούρκοι θέλουν να σταθεροποιήσουν τις δυνάμεις στο νησί, να διατηρήσουν την υπάρχουσα δομή και απλώς θέλουν την απομάκρυνση του Σαμψών.

Με μια τέτοια «ερμηνεία» από τον επικεφαλής της Αμερικανικής Διπλωματίας, δεν υπήρχε λόγος παρέμβασης…

Όμως ο Κίσινγκερ είχε έτοιμο και το εναλλακτικό σχέδιο: εάν δε δεχθούν τον Γλαύκο Κληρίδη ως το πρόσωπο που θα αντικαταστήσει τον Σαμψών (εξουδετερώνοντας έτσι και τον Μακάριο) τότε η εναλλακτική θα είναι να προταθεί η Διπλή Ένωση. Ο Κίσινγκερ με ιδιαίτερη ευκολία έτσι ήταν έτοιμος να αποδεχθεί τα αποτελέσματα της τουρκικής εισβολής στο νησί και τον πραγματικό στόχο της που ήταν η διχοτόμησή του.

Στο βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά για τον μετρ της διπλωματίας αναφέρεται ότι Χένρι Κίσινγκερ, περιέγραψε ήδη από το 1974 τα όσα διαδραματίστηκαν τις επόμενες δύο δεκαετίες στη χώρα μας. «Θα έλθει ο Καραμανλής, θα υπάρξει ένα βίαιο αριστερό κίνημα στην Ελλάδα, θα νομιμοποιήσει την Αριστερά και σε δέκα χρόνια θα έλθει ο Ανδρέας Παπανδρέου στην εξουσία. Αλλά θα τον αντιμετωπίσουμε και αυτόν, τον Ανδρέα τον ξέρω άλλωστε», θα πει ο αρχηγός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε σύσκεψη με τους συνεργάτες του. Λίγες εβδομάδες αργότερα και ενώ έχει μεσολαβήσει η δεύτερη φάση της εισβολής των δυνάμεων του «Αττίλα» στην ελληνική Μεγαλόνησο, ο Κίσινγκερ, σύμφωνα με όσα προέκυψαν από την πολύχρονη έρευνα του Ελληνα δημοσιογράφου στα αμερικανικά αρχεία, περιγράφει την καταδικαστική απόφαση για τον διχασμό της κυπριακής επικράτειας και την παγίωση της τουρκικής κατοχής που συνεχίζεται ως τις μέρες μας. «Δεν υπάρχει κάποιος αμερικανικός λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι δεν πρέπει να έχουν το ένα τρίτο της Κύπρου», θα πει.

Διπλωματία του Αιγαίου

Τον Μάιο του 1976 ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ δρ Χένρι Κίσινγκερ είχε αποφασίσει να αναμειχθεί ο ίδιος σε μια προσπάθεια μεσολάβησης ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών, Κωνσταντίνος Καραμανλής και Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, είχαν συμφωνήσει στη διαπραγμάτευση των διμερών εκκρεμοτήτων χωρίς να καταλήξουν ποτέ σε θετικά αποτελέσματα. Ο Κίσινγκερ είχε ζητήσει από το Τμήμα Αναλύσεων και Πληροφοριών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να συντάξει μια μακροσκελή έκθεση για την ιστορία των προβλημάτων του Αιγαίου αλλά και τα πιθανά σενάρια επίλυσής τους. «Το Βήμα» έφερε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα την άκρως απόρρητη έκθεση που αποχαρακτηρίστηκε πριν από λίγο καιρό από τα αμερικανικά αρχεία.

Η έκθεση αυτή με τίτλο «Η αμερικανική πολιτική στο Αιγαίο» δόθηκε στον αμερικανό υπουργό στις 17 Μαΐου 1976 και αποτέλεσε στη συνέχεια τη βάση ενός «σχεδίου Κίσινγκερ», που δεν καρποφόρησε ως το 1977, οπότε και ο κ. Κίσινγκερ έφυγε από την ηγεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Το σχέδιο προέβλεπε είτε μια φόρμουλα διευθέτησης των εκκρεμοτήτων στο Αιγαίο βάσει ενός πάρε-δώσε σε ζητήματα όπως τα 12 μίλια και ο ελληνικός εναέριος χώρος είτε πάλι μια λύση-πακέτο για Κύπρο και Αιγαίο ταυτόχρονα. Σε κάθε περίπτωση η έκθεση υπογράμμιζε ότι «η Ελλάδα θα χρειασθεί να κάνει τις πιο σοβαρές παραχωρήσεις, σε σύγκριση με το προηγούμενο στάτους κβο». Σε λίγες ημέρες αρχίζει μία ακόμη επίσημη προσπάθεια επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι πόσο λίγο έχουν αλλάξει ορισμένα από τα προβλήματα που εμπόδιζαν την επίτευξη συμφωνίας, όπως το αδιέξοδο στο Κυπριακό και η επιμονή της Αγκυρας να αποφύγει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Την ίδια στιγμή εντύπωση προκαλεί πόσο πιο ανισοβαρής είναι πλέον η ατζέντα των ελληνοτουρκικών εκκρεμοτήτων, σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Το 1976 θεωρείτο «ιστορική πρακτική» η μη παραβίαση από τα τουρκικά αεροσκάφη του εναέριου χώρου των 10 μιλίων γύρω από τα ελληνικά νησιά και οι περίφημες «γκρίζες ζώνες» δεν είχαν καν εμφανισθεί στο προσκήνιο.

 

Αμφιλεγόμενο Νόμπελ

Το Βραβείο Ειρήνης του 1973 – που του απονεμήθηκε από κοινού με τον Λε Ντουκ Θο του Βορείου Βιετνάμ, ο οποίος θα το απέρριπτε – ήταν ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα. Δύο μέλη της επιτροπής Νόμπελ παραιτήθηκαν λόγω της επιλογής ενώ εγέρθηκαν ερωτήματα σχετικά με τον μυστικό βομβαρδισμό των ΗΠΑ στην Καμπότζη. Επικριτές του Χένρι Κίσινγκερ για χρόνια απαιτούσαν να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου.

Κατήγγειλαν τον σκοτεινό, όχι σπάνια απροκάλυπτο ρόλο του σε αποφάσεις όπως οι μαζικοί βομβαρδισμοί των ΗΠΑ στην Καμπότζη, ή η αμερικανική υποστήριξη στον Ινδονήσιο δικτάτορα Σουχάρτο, η εισβολή των δυνάμεων του οποίου στο Ανατολικό Τιμόρ στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους το 1975.

 

 

Όμως ήταν πάνω απ’ όλα η δράση της CIA στη Λατινική Αμερική, συχνά με προσωπικές του εντολές, αυτή που αμαύρωσε περισσότερο από καθετί άλλο την εικόνα του. Ειδικά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή, η κατάληψη της εξουσίας από τον Αουγκούστο Πινοσέτ και ο θάνατος του σοσιαλιστή προέδρου Σαλβαδόρ Αγιέντε.

Στην πορεία των ετών, ήρθαν στο φως απόρρητα έγγραφα που αποκάλυπταν το περίγραμμα και το εύρος αυτού που θα γινόταν γνωστό με την ονομασία «Σχέδιο Κόνδωρ». Σκοπός του ήταν η εξάλειψη των αντιπάλων των στρατιωτικών δικτατοριών στη Λατινική Αμερική τα χρόνια του 1970 και του 1980.

Ο Φορντ τον αποκάλεσε «υπερυπουργό Εξωτερικών», και σημείωσε ιδιαίτερα τον αιχμηρό χαρακτήρα του και την αυτοπεποίθησή του, στοιχεία που οι επικριτές του ερμήνευαν ως παράνοια και εγωισμό. «Ο Χένρι στο μυαλό του δεν έκανε ποτέ λάθος», είχε πει ο Φορντ.

Και σε συνέντευξή του λίγο πριν τον θάνατό του το 2006, σημείωσε πως «ήταν ο πιο ευαίσθητος στην κριτική από οποιοδήποτε δημόσιο πρόσωπο γνώρισα ποτέ».

Το 2011, στο Παρίσι, ο Κίσινγκερ έλαβε κλήτευση για να παρουσιαστεί ενώπιον γαλλικού δικαστηρίου την επομένη της άφιξης του στη γαλλική πρωτεύουσα, οπότε έφυγε αμέσως από το ξενοδοχείο Ritz όπου διέμενε και εγκατέλειψε τη χώρα. Η κλήτευση αφορούσε τον ρόλο του στην επιχείρηση Condor, που οργάνωσε τη δεκαετία του 1970, μια συντονισμένη εκστρατεία δολοφονιών και βασανιστηρίων από τις μυστικές υπηρεσίες των επτά δικτατόρων της Λατινικής Αμερικής. Είναι χαρακτηριστικό τί είχε δηλώσει μετά την οργάνωση μιας δολοφονίας στη Χιλή: ‘Δεν βλέπω γιατί πρέπει να αφήσουμε μια χώρα να πάει στον Μαρξισμό, μόνο και μόνο επειδή οι άνθρωποι εκεί είναι ανεύθυνοι» σημειώνει το Nobel Peace Prize Watch.

Ο Χάιντς Αλφρεντ

Εβραϊκής καταγωγής, ο Χάιντς Αλφρεντ Κίσινγκερ είχε γεννηθεί στο Φιρτ της Βαυαρίας στις 27 Μαΐου 1923 από πατέρα δάσκαλο και μητέρα που ασχολείτο με τα οικιακά.

Ο ναζισμός σημάδεψε ανεξίτηλα τον νεαρό Γερμανοεβραίο Χάιντς Άλφρεντ Κίσινγκερ, που γεννήθηκε την 27η Μαΐου 1923 στη Φουρτ (Βαυαρία): στα 15 του, μετατρεπόταν σε πρόσφυγα στις ΗΠΑ μαζί με την οικογένειά του. Αφού απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα στα 20 του χρόνια, θα κατατασσόταν στον στρατό και θα υπηρετούσε στην Ευρώπη, κυρίως στη στρατιωτική αντικατασκοπεία, λόγω των άπταιστων γερμανικών του. Παρασημοφορήθηκε για τη δράση του.

 

 

Από μικρός έπαιζε ποδόσφαιρο στην τοπική ομάδα, τη γνωστή στους ποδοσφαιρόφιλους Γκρόιτερ Φιρτ, εξ ου και η μεγάλη του αγάπη για το άθλημα τα κατοπινά χρόνια. Το 1938 μετανάστευσε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ για να σωθεί από τους διωγμούς που είχαν εξαπολύσει οι Ναζί κατά των Εβραίων και το 1943 έλαβε την αμερικανική υπηκοότητα, αλλάζοντας το Χάιντς σε Χένρι.

Σπούδασε λογιστικά στο Σίτι Κόλετζ της Νέας Υόρκης, υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετείχε μεταπολεμικά στη διοίκηση του αμερικανικού τομέα των συμμαχικών στρατευμάτων κατοχής στην ηττημένη Γερμανία.

Το 1950 αποφοίτησε από το Χάρβαρντ με πτυχίο πολιτικής επιστήμης και τέσσερα χρόνια αργότερα αναγορεύτηκε διδάκτωρ του ίδιου πανεπιστημίου. Το 1962 έγινε καθηγητής πολιτειολογίας στο Χάρβαρντ και υπηρέτησε ως διευθυντής του Προγράμματος Σπουδών Εθνικής Αμυνας από το 1959 έως το 1969.

Παράλληλα, από το 1955 έως το 1968 ήταν σύμβουλος διαφόρων κρατικών υπηρεσιών σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας, κατά τη διάρκεια της προεδρίας των Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, Τζον Κένεντι και Λίντον Τζόνσον.

Τον Δεκέμβριο του 1968 ανέλαβε βοηθός του προέδρου Νίξον σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Χρημάτισε επίσης πρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (1969-1975) και υπουργός Εξωτερικών (22 Σεπτεμβρίου 1973 – 20 Ιανουαρίου 1977).

 

 

Αναδείχθηκε γρήγορα ως η κυριότερη φυσιογνωμία από άποψη επιρροής στους κόλπους της κυβέρνησης Νίξον. Εφάρμοσε πολιτική ύφεσης στις σχέσεις με τη Σοβιετική Ενωση, που οδήγησε τελικά στις συνομιλίες για μείωση των στρατηγικών εξοπλισμών, τις γνωστές ως SALT (Strategic Arms Limitation Talks), το 1969.

Τάχθηκε στο πλευρό του Πακιστάν στον Ινδο-Πακιστανικό Πόλεμο του 1971 και άνοιξε τον δρόμο της προσέγγισης μεταξύ Αμερικής και Κίνας το 1972, πραγματοποιώντας την πρώτη επαφή των ΗΠΑ με την αχανή χώρα της Απω Ανατολής από την άνοδο του Μάο Τσε Τουνγκ στην εξουσία το 1949.

Ο ρόλος του στον πόλεμο του Βιετνάμ

Μολονότι στην αρχή υποστήριζε μια σκληρή γραμμή απέναντι στο Βιετνάμ και συνέδεσε τ’ όνομά του με τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς της Καμπότζης (1969-1970), έπαιξε αργότερα βασικό ρόλο στην πολιτική αποδιεθνοποίησης του βιετναμικού πολέμου που εγκαινίασε ο πρόεδρος Νίξον, με την απαγκίστρωση και αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Νότιο Βιετνάμ και την αντικατάστασή τους από νοτιοβιετναμικές δυνάμεις.

Στις 23 Ιανουαρίου 1973, ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με τους Βορειοβιετναμέζους στο Παρίσι, υπέγραψε εκ μέρους των ΗΠΑ τη «Συμφωνία Τερματισμού του Πολέμου και Αποκατάστασης της Ειρήνης του Βιετνάμ». Για την επιτυχία του αυτή, του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης το 1973.