Πολιτική

Γιώργος Χ. Σωτηρέλης: Διλήμματα του προοδευτικού χώρου

Γιώργος Χ. Σωτηρέλης: Θα υπάρξει Κεντροαριστερά;

Κατερίνα Δαφέρμου

05.03.2023 | 00:01

Περιεχόμενα

Ο συνταγματολόγος Γιώργος Χ. Σωτηρέλης εκθέτει τα Κρίσιμα διλήμματα του προοδευτικού χώρου (εκδ. Παπαζήση, 2023).

Όπως σημειώνει ο διάσημος ομότιμος καθηγητής Κωνσταντίνος Τσουκαλάς οι συνταγματολόγοι δεν περιορίζονται μόνο στην ερμηνεία ψυχρών νομικών κειμένων.

Γιώργος Χ. Σωτηρέλης, συνεχιστής παράδοσης

Άλλωστε, και οι νόμοι αποτελούν (ποιητική, θα υποστήριζε κανείς), συμπύκνωση πολιτικής, φιλοσοφικής σκέψης.

Στον μεταπολεμικό κόσμο, εμφανίστηκε μία γενιά στρατευμένων ειδικών, που εγκαινίασαν έναν νέο πολιτειακό προβληματισμό περί θεσμικού δέοντος λόγου.

Αλέξανδρος Σβώλος, Δημήτρης Τσάτσος, από τους πιο γνωστούς εκπροσώπους των νέων θεωριών -πολιτειολόγους, όπως τους αποκαλεί ο Τσουκαλάς.

Και όπως παρατηρεί στην εισαγωγή του, ο τελευταίος: «Άρχισε να γίνεται ευρύτερα αντιληπτό πως η ιδέα της δημοκρατίας μπορεί να υπερισχύει, να προηγείται και τελικώς να προκαθορίζει το αίτημα της τοπικής συνταγματικής νομιμότητας».

Ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης ακολουθεί αυτή την παράδοση.

Αναστοχασμός μίας εικοσαετίας

Ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης περιλαμβάνει σε αυτόν τον νέο συλλογικό τόμο, ιδεολογικοπολιτικούς αναστοχασμούς της τελευταίας εικοσαετίας.

Αποτελεί συνέχεια του βιβλίου Ας ξαναμιλήσουμε για σοσιαλισμό (εκδ. Προσκήνιο, 1999) με κείμενα της περιόδου 1984-1999.

Αλλά και του βιβλίου με τίτλο Ποια Αριστερά: Ανιχνεύοντας την προοδευτική ταυτότητα στην Ευρώπη της κρίσης (εκδ. Πόλις, 2017) για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

Στην πρώτη ενότητα αυτού του νέου συλλογικού τόμου, περιλαμβάνονται κείμενα που δοκιμάζουν τα όρια της ευρύτερης προοδευτικής προσέγγισης όσον αφορά τα διεθνή θέματα, τη δύσκολη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη.

Στη δεύτερη ενότητα, ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης εξετάζει τα όρια της προοδευτικής ανάλυσης όσον αφορά την κατανόηση του πολιτικού συστήματος μετά την επιβολή των μνημονίων. Αλλά και την εκδήλωση αντικαθεστωτικών πολιτικών επιλογών που αναδιέταξαν το πολιτικό σκηνικό μετά το 2012.

Χωρίς υστεροβουλία

Στην τρίτη ενότητα φτάνει στον πυρήνα του ενδιαφέροντός του.

Ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης προσπαθεί να αποσαφηνίσει την ταυτότητα του ελληνικού προοδευτικού χώρου. Να αξιολογήσει τις «προβληματικές» όπως επισημαίνει στον πρόλογο, συνιστώσες του. Δηλαδή το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ. Και τέλος, να διερευνήσει «χωρίς υστεροβουλίες και προκαταλήψεις» τις «προϋποθέσεις για την ενότητα και την προοπτική του».

Για ορισμένους, ο καθηγητής Γιώργος Χ. Σωτηρέλης θεωρείται απολογητής του ΣΥΡΙΖΑ. Εν προκειμένω, ωστόσο, διαψεύδει τους επικριτές του.

Γράφει επί παραδείγματι για την εκλογή Μητσοτάκη, το 2016:

«Το θετικό της εκλογής Μητσοτάκη -και αυτό που κατά την άποψή μου διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο για την εκλογή του- είναι ότι για πρώτη φορά, εδώ και πολύ καιρό, η ΝΔ έχει αρχηγό της κάποιον που όχι μόνο έχει γνωστές και σαφείς θέσεις για όλα σχεδόν τα κρίσιμα πολιτικά προβλήματα αλλά και χαρακτηρίζεται αφ’ ενός μεν από μετριοπάθεια και σοβαρότητα και αφ’ ετέρου δε μια αξιοπρόσεκτη συνέπεια λόγων και έργων».

Αργότερα παρατηρεί ότι «ο λόγος όσο και η πράξη του Κ. Μητσοτάκη κινούνται στο πλαίσιο μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής μετριοπαθούς Δεξιάς (κεντροδεξιάς για τα ελληνικά και ιταλικά ορολογικά δεδομένα)».

Αυτά όμως πριν από οκτώ χρόνια. Προσφάτως, ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης αρθρογράφησε εντόνων εναντίον του πρωθυπουργού.

Για το ιστορικό ΠΑΣΟΚ

Στην τέταρτη ενότητα, ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης συμπεριλαμβάνει εξάλλου προτάσεις και θέσεις που απηχούν τη βιωματική σχέση του με το ιστορικό ΠΑΣΟΚ.

Ειδικά με το γνωστό Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών Ανδρέας Παπανδρέου (ΙΣΤΑΜΕ).

Σε ορισμένα από αυτά τα κείμενα διαφαίνεται και η επικριτικότητά του σχετικά με την «παταγώδη κατάρρευση» του ΠΑΣΟΚ λόγω αντικειμενικών προβλημάτων αλλά και κακής διαχείρισης.

Στην πέμπτη ενότητα, ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης εκθέτει άρθρα του γύρω από τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Κριτική για τον ΣΥΡΙΖΑ

Στην έκτη ενότητα περιλαμβάνονται κείμενα σχετικά με τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι Θέσεις και η πολιτική πρακτική του οποίου αντιμετωπίζονται με έντονα κριτική αν όχι και ανοιχτά επικριτική διάθεση.

«Αλλά χωρίς τις πολιτικές ψυχώσεις και υστερίες που συσκοτίζουν την πραγματικότητα, υποβαθμίζουν τις τραγικές ευθύνες του παλαιού κομματικού συστήματος (και ιδιίως της ΝΔ) και σε κάθε περίπτωση παρεμποδίζουν μια ισορροπημένη και νηφάλια πολιτική αξιολόγηση όχι μονον της εκρηκτικής και πολλαπλά αμφιλεγόμενης πορείας του αλλά και του ρόλου που καλείται να διαδραματίσει στα πολιτικά δρώμενα της ευρείας Αριστεράς», με τα δικά του λόγια.

Επίκαιρος λόγος

Ακριβώς πριν από τέσσερα χρόνια, οι σκέψεις που αναπτύσσει ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης στα ΝΕΑ σχετικά με τον «προοδευτικό» χώρο, παραμένουν ακόμη καίριες.

Σχετικά με το Κίνημα Αλλαγής:

«Είναι μια προβληματική εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας, καθώς έχει υποστεί, στην εποχή των επιγόνων, αλλεπάλληλες ιδεολογικές μεταλλάξεις, που συνδέθηκαν βέβαια τόσο με σοβαρές αστοχίες ως προς την διαχείριση της κρίσης (για την οποία, πάντως, δεν είχε την κύρια ευθύνη) όσο και με την ετεροβαρή -και άνευ όρων- σύμπραξη με την ΝΔ, μετά το 2012, που οδήγησε στην πολιτική παλινόρθωση της πολλαπλά ανεύθυνης Δεξιάς του Σαμαρά αλλά και την εξαέρωση του ΠΑΣΟΚ».

Όσο για τον ΣΥΡΙΖΑ, ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης γράφει:

«Είναι μια προβληματική εκδοχή της κομμουνιστογενούς Αριστεράς, όχι μόνο με βάση τις αρχικές βαρύτατες “αυταπάτες” του -συμπτώματα της παιδικής ασθένειας του “αριστερισμού”- αλλά και λόγω της μετέπειτα πορείας του. Διότι ναι μεν κινήθηκε πλέον, μετά τον Σεπτέμβριο του 2015, σε περισσότερο ρεαλιστικές και φιλοευρωπαϊκές λύσεις αλλά αυτό έγινε χωρίς να συνοδευθεί από έναν βαθύτερο μετασχηματισμό του σε μια ώριμη και σοβαρή δημοκρατική Αριστερά, τόσο ως προς τις πολιτικές του συμμαχίες (που παρέμειναν ανεκδιήγητες) όσο και ως προς την πολιτική πρακτική (που παραμένει διχαστική και τραυματική για τους θεσμούς)».

Προεκλογικά…

Κάποιες προτάσεις του την αναγέννηση του χώρου, ηχούν παραδόξως ιδιαίτερα επίκαιρες και τέσσερα χρόνια αργότερα. Στο κατώφλι της νέας προεκλογικής περιόδου.

«Με αυτά τα δεδομένα είναι αδύνατη η ανασύνθεση της “Κεντροαριστεράς” προεκλογικά. Ούτε μετεκλογικά, όμως, είναι αυτονόητη, αν δεν υπάρξει ταυτόχρονη αλλαγή παραδείγματος και στα δύο κόμματα. Και πρώτη προϋπόθεση είναι, αναμφισβήτητα, μια αμοιβαία ειλικρινής αυτοκριτική, αντί να εξακολουθούν να προσπαθούν να μας πείσουν ότι ο γιαλός είναι στραβός (δηλαδή ότι φταίει ο λαός) και όχι ότι αρμενίζουν στραβά. Από εκεί και πέρα, βέβαια, πρέπει να αφήσουν ως τάχιστα πίσω, ο μεν ΣΥΡΙΖΑ την αλαζονική αυταρέσκεια και τον πολιτικό κυνισμό του το δε ΚΙΝΑΛ τον μικρομεγαλισμό του (αλλά και τον έκδηλο αλληθωρισμό κάποιων στελεχών του προς τα δεξιά…)».

Και έτσι ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης καταλήγει:

«Μόνον έτσι θα μπορέσουν να συνατηθούν οι πορείες τους, δίνοντας διέξοδο στις αγωνίες και τις προσδοκίες των πράγματι δημοκρατικών και προοδευτικών πολιτών {…} Αν μάλιστα συμπράξουν, στη συνέχεια, και άλλα μικρότερα κόμματα και κινήσεις, θα έχουμε πλέον μια πλήρη ανασύνθεση της Κεντροαριστεράς, όπως συνέβη στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Διότι αυτές οι χώρες δείχνουν πράγματι τον δρόμο της προόδου και όχι η Γαλλία του Μακρόν…».

Ποιος είναι ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης;

Ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα και το διδακτικό του έργο καλύπτουν όλο το φάσμα του Συνταγματικού Δικαίου (οργάνωση του κράτους, θεμελιώδη δικαιώματα, συνταγματική ιστορία).

Ο Γιώργος Χ. Σωτηρέλης είναι επίσης δικηγόρος, προϊστάμενος στο Τμήμα Κοινοβουλευτικών Ερευνών και Μελετών της Βουλής και πρόεδρος του Ομίλου Αριστόβουλος Μάνεσης.

Έχει δημοσιεύσει οκτώ μονογραφίες, μεγάλο αριθμό επιστημονικών άρθρων και έχει συμβάλει σε συλλογικούς τόμους.