Γιάννης Πολλάλης: Έχει ο ηγέτης αυτογνωσία;

Η οικονομική κρίση έχει υποχρεώσει τους ηγέτες να ψάχνουν συνεχώς για νέους αποτελεσματικούς τρόπους έτσι ώστε να δημιουργήσουν ξανά ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων τους ενώ παράλληλα χρειάζεται να συμβάλλουν στα αποτελέσματα της επιχείρησης. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τους λόγους που τα τελευταία χρόνια βρισκόμαστε σε οικονομική κρίση. Είτε μιλάμε για άτομα, είτε για επιχειρήσεις, είτε για κράτη, το πρώτο συστατικό ενός μηχανισμού εξεύρεσης λύσεων και διαχείρισης κρίσεων είναι το «γνώθι σ’αυτόν».

Χωρίς αυτογνωσία κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τα λάθη του και τις αδυναμίες του και επομένως είναι αδύνατον να αλλάξει αυτό που κάνει λάθος, μια και θεωρεί ότι δεν φταίει αυτός! Το δεύτερο συστατικό ενός τέτοιου μηχανισμού είναι η ικανότητα για προσαρμογή στο περιβάλλον. Χωρίς την ικανότητα της προσαρμοστικότητας η αυτογνωσία δεν αρκεί για να αλλάξουμε με επιτυχία.

Ποια είναι λοιπόν τα πραγματικά αίτια της οικονομικής κρίσης; Όσο και αν ακούγεται αντιφατικό, η οικονομική κρίση δεν οφείλεται κατά κύριο λόγο σε οικονομικούς παράγοντες!

Είναι το αποτέλεσμα μιας κρίσης της ηγεσίας μας (οικονομικής & πολιτικής) σε συνδυασμό με μια κρίση αξιών (ατομισμός, διαφθορά, απληστία, αδιαφορία για τους άλλους).

Όταν στα τέλη της δεκαετίας του 90 μια παράλογη ευφορία κατέκλυσε τις αγορές και τις ηγεσίες τους με μοναδικό σκοπό το βραχυπρόθεσμο κέρδος, είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια του ορθολογισμού αλλά και του αναλογισμού των συνεπειών της επόμενης ημέρας.

Το καταστροφικό αυτό κοκτέιλ εξάρτησης (κάτι παρόμοιο με το πείραμα του «σκύλου του Παβλόφ») είχε την εξής μορφή που συνεχιζόταν αλόγιστα μέχρι τη κατάρρευση μιας οικονομίας: μια πράξη συνδέεται με κάποια επιθυμητά αποτελέσματα και στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη πράξη προσβλέποντας στα ίδια θετικά αποτελέσματα (πχ. χρηματιστήριο, τζόγος, κακοδιαχείριση πόρων δημοσίου, κακή χρήση αποθεματικών δημοσίων ταμείων, κλπ).

Εννοείται, ότι όσοι συμμετείχαν στις συμπεριφορές αυτές δεν «ήθελαν να δουν» την πραγματικότητα (γιατί τότε, θα τους δημιουργούσε ηθικά διλήμματα), ούτε να «ξεβολευτούν», ούτε να αμφισβητήσουν τους υπόλοιπούς συνένοχους τους, ούτε να εμποδίσουν αυτή τη καταστροφική συμπεριφορά προς όφελος των λίγων!

Η ανθρώπινη λοιπόν συμπεριφορά της απληστίας εξηγεί κατά μεγάλο ποσοστό την οικονομική κρίση.

Οι ηγεσίες (σε όλους τους τομείς) μέσα στο παραπάνω πλαίσιο διαφθοράς αδιαφόρησε για τα «κακά μαντάτα» και έβλεπε μόνο τα «καλά νέα» παροτρύνοντας σε μερικές περιπτώσεις τους πολίτες να κάνουν το ίδιο δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα ψευδές πλαίσιο ασφάλειας και ευημερίας χωρίς κόπο!

Το δεύτερο σκέλος της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς των συμμετεχόντων στη κρίση ήταν η άρνηση της κάθε ηγεσίας να προσαρμοστεί στις αλλαγές του περιβάλλοντος και του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Ο κόσμος μας έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία 20 χρόνια.

Για παράδειγμα, η επικρατούσα «Γενιά Υ» (generation Y) σε πληθυσμό και συνολικό πλούτο σκέφτεται και λειτουργεί με τελείως διαφορετικό τρόπο απο τη προηγούμενη «γενιά Χ»: χρησιμοποιεί περισσότερο το δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου (συναισθήματα, συλλογικότητα, ισορροπία εργασιακής & προσωπική ζωής) για να πάρει αποφάσεις, παρά το αριστερό ημισφαίριο (κέντρο λογικής ανάλυσης, cost-benefit).

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ότι οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις πρέπει να προσανατολιστούν σε νέες συμπεριφορές και ανάγκες των ατόμων μιας κοινωνίας και οι ηγεσίες τους να αφουγκραστούν τα προβλήματά τους και τις ανησυχίες τους.

Η ηγεσία έχει να κάνει με το όραμα, τη δημιουργικότητα, την έμπνευση, την πρόκληση και τη διαχείριση της αλλαγής.

Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (emotional intelligence) μπορεί να βοηθήσει τον ηγέτη να κάνει πραγματικότητα αυτό που ονομάζουμε «ηγεσία κρίσης» και να βοηθήσει τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας να αλλάξουν το κυρίαρχο μοντέλο συμπεριφοράς και να προσφέρουν το όραμα που λείπει εν μέσω κρίσης.

Η “σωστή ηγεσία” απαιτεί την εφαρμογή της συναισθηματικής νοημοσύνης (ΣΝ) στην πράξη, καθώς θεμελιώδες καθήκον του ηγέτη αποτελεί η πρόκληση ενθουσιασμού, αισιοδοξίας και πάθους για δουλειά, η καλλιέργεια κλίματος ομαδικότητας, συνεργασίας και εμπιστοσύνης.

Επίσης, εμβαθύνοντας στις τέσσερις βασικές συναισθηματικές δεξιότητες – αυτοεπίγνωση, αυτοδιαχείριση, κοινωνική επίγνωση (ενσυναίσθηση) και διαχείριση σχέσεων – μπορούμε να διαπιστώσουμε γιατί η Συναισθηματική Νοημοσύνη διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο σε μία επιτυχημένη ηγετική συμπεριφορά.

Είναι γεγονός, ότι μέχρι να αποκτήσει κάποιος ηγετική θέση στο χώρο του ασχολείται περισσότερο με τον εαυτό του και τη συνεχή βελτίωση των ικανοτήτων του.

Στη σημερινή όμως εποχή της οικονομικής ύφεσης και κρίσης, ένας πραγματικός ηγέτης δεν πρέπει να ασχολείται με τον εαυτό του, παρά με την καθοδήγηση των άλλων και την προσφορά του σε αυτούς.

Με άλλα λόγια, το ζήτημα της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας δεν αφορά μόνο στο τι πρέπει να κάνει κανείς για να βελτιωθεί ο ίδιος, αλλά κυρίως στο πως μπορεί να αναπτύξει και να βελτιώσει τους άλλους!

Είναι χαρακτηριστικό ότι το εργασιακό περιβάλλον σε συνδυασμό με το στιλ ηγεσίας που υπάρχει σε έναν οργανισμό καθορίζει και τα επίπεδα επιτυχίας των στελεχών του.

Αν για παράδειγμα, υπάρχει «μηχανοποίηση» των διαδικασιών και έλλειψη ανθρωπιάς, αυτό θα οδηγήσει σε έλλειψη αφοσίωσης και τελικά σε μη παραγωγικές συμπεριφορές εκ μέρους των εργαζομένων.

Ειδικά στην εποχή μας, που υπάρχει έντονος ανταγωνισμός και σε επίπεδο επιχειρήσεων και σε επίπεδο κρατών, το στρες των εργαζομένων για αποδοτικότητα σε συνδυασμό με τον φόβο τους για την μελλοντική τους εξέλιξη, επιβάλλει την ύπαρξη ενός “ηγέτη κρίσης” που να είναι ικανός να χτίσει σχέσεις που να βασίζονται στην αυτογνωσία, τη συμπόνια και το ενδιαφέρον.

Συνολικά, η Συναισθηματική Νοημοσύνη μπορεί να συνδυάσει λογική και συναίσθημα και να βοηθήσει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για συνεργασιμότητα και συλλογικότητα (ΕΜΕΙΣ) και να αφήσουμε πίσω το παλαιό μοντέλο βασισμένο στον ατομισμό και εγωισμό (ΕΓΩ). Μόνο έτσι θα βγει η χώρα μας από το αδιέξοδο της κρίσης και θα επανέλθει η εμπιστοσύνη στις αγορές, όταν δηλαδή τα άτομα αποκτήσουν εμπιστοσύνη στις ηγεσίες τους!

Πως όμως μπορεί να προετοιμαστεί κάποιος για να γίνει τέτοιου είδους «ηγέτης κρίσης»;

Δυστυχώς, τα πανεπιστήμιά μας (αλλά και η κουλτούρα-νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας) βασίζονται κατά κύριο λόγο στο μοντέλο του ΕΓΩ και όχι του ΕΜΕΙΣ και συνεπώς, δεν προετοιμάζουν ένα άτομο για αυτό τον ρόλο του ηγέτη κρίσης.

Η Συναισθηματική Νοημοσύνη θα πρέπει να ενσωματωθεί στα προγράμματα σπουδών όλων των τμημάτων των πανεπιστημίων που προετοιμάζουν τους μελλοντικούς ηγέτες των ιδιωτικών και κρατικών επιχειρήσεων.

Η εκπαίδευση αποτελεί το πιο κατάλληλο όχημα για να προετοιμαστεί κανείς για το μέλλον και τις προκλήσεις του ανταγωνισμού.

Και μόνο μέσω της μάθησης αυτής θα μπορέσουμε να αλλάξουμε συμπεριφορές και να καταλάβουμε ότι η συλλογική προσπάθεια, η συνεργασία των ατόμων και το «πραγματικό ενδιαφέρον για τους άλλους» θα είναι τα χαρακτηριστικά των πιο επιτυχημένων επιχειρήσεων, κοινωνιών, οικονομιών και κρατών.

“Όταν τελειώσεις τη καριέρα σου, δε θα θυμάσαι τις αποφάσεις που πήρες, τι έκανες κάθε μέρα από το πρωί μέχρι το βράδυ, τις καθημερινές χαρές και αγωνίες, αλλά και να τις θυμάσαι, τι νόημα θα έχει?

Σημαντική τότε είναι, κυρίως, η παρακαταθήκη που θα μας έχεις αφήσει, αυτή η κληρονομιά είναι οι άνθρωποι που έχεις αναπτύξει”   (Larry Bossidy, Harvard Business Review)

Γιάννης Α. Πολλάλης , Καθηγητής Στρατηγικής ,  Πανεπιστήμιο Πειραιώς

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:

http://www.mononews.gr/mraegean-eteria-chamilon-navlon-ipsilon-timon/53511

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ:

http://www.mononews.gr/19-spanies-ikones-apo-esoteriko-ton-ktirion-tis-protevousas-tis-vorias-koreas-piongiangk/53747