Μία Γαλλική θυμοσοφία – A la guerre comme a la guerre –χρησιμοποιείται ως τίτλος της στήλης, θέλοντας να αναδείξει ότι, πρώτο είμαστε ήδη σε πόλεμο και, δεύτερο, ότι στον πόλεμο γίνονται υποχρεωτικά θυσίες.

Υποπτεύομαι ότι η μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι διόλου έτοιμη για θυσίες – άσε που μάλλον θεωρεί πως δεν είμαστε σε πόλεμο. Η συνειδητοποίηση θα έρθει γρήγορα από τα γεγονότα. Στο σημείο αυτό έχουμε δύο εναλλακτικές: είτε η συνειδητοποίηση θα μας επιτρέψει να διαχειριστούμε τις θυσίες με ορθολογικό τρόπο, είτε αν αντιδράσουμε με την παραδοσιακή ελληνική διχαστική αντιπαλότητα,  οι θυσίες θα επιβληθούν και μάλιστα οριζόντια.

Με την παρέμβαση του (την Έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος) ο πολύπειρος και με σημαντικά ακαδημαϊκά ερείσματα διοικητής της, Γιάννης Στουρνάρας, υπέδειξε τρεις κατευθύνσεις που θα όφειλε να υιοθετήσει η χώρα μας ως άμυνα στον επιθετικό πόλεμο που κήρυξε ο Τραμπ. Για αρκετούς, ο διοικητής είπε θα αυτονόητα—και καλά έπραξε, χρειάζεται να εμπεδωθούν στην συλλογική συνείδηση. Για λίγους, υποδεικνύει λύσεις και ταυτόχρονα –έμμεσα– θυσίες που θα απαιτηθούν.

Αναπόφευκτα ο Γιάννης Στουρνάρας μίλησε για αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης, επιβεβαιώνοντας με τα πιο επίσημα χείλη αυτό που πολλοί υποστηρίζουμε εδώ και χρόνια—κόντρα στον δισταγμό των πολιτικών, την αδράνεια της γραφειοκρατίας, το βάρος των αρνητικών εξωγενών εξελίξεων. Αναφέρθηκε σε τρεις κατευθύνσεις –δύο που σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται από εμάς (ενίσχυση της εξωστρέφειας και της ανταγωνιστικότητας και αναβάθμιση της εγχώριας παραγωγής- ενίσχυση της υποκατάστασης των εισαγωγών) και μία που αφορά συνολικά την Ε.Ε. (ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς της Ευρώπης).

Από μία άποψη, αυτή η τρίτη κατεύθυνση χρησιμεύει ως και η δική μας αφετηρία. Οι εκθέσεις Ντράγκι και Λέτα με σαφήνεια έδειξαν πως η εσωτερική αγορά δεν είναι και τόσο ελεύθερη, οπότε και μικρότερη απ’ ότι είχε επιδιωχθεί. Ο Ντράγκι προτείνει τη χαλάρωση των κανόνων ανταγωνισμού για τη διευκόλυνση συγχωνεύσεων, την ολοκλήρωση της ένωσης κεφαλαιαγορών και μια νέα εμπορική στρατηγική. Κάτι ψυχανεμίστηκε με τον Τραμπ. Ο Λέτα εστιάζεται στην εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, προτείνοντας μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την ενιαία αγορά και θα προωθήσουν την οικονομική σύγκλιση μεταξύ των κρατών-μελών. Και οι δύο ουσιαστικά επιδιώκουν την τόνωση του ανταγωνισμού, την εκμετάλλευση οικονομιών κλίμακας και την ενίσχυση των ενδο-κοινοτικών συναλλαγών. Ο Τραμπ προστάζει προστατευτισμό, οι Ντράγκι και Λέτα προτάσσουν την μείωση του προστατευτισμού που ανυψώνουν τα κράτη-μέλη μεταξύ τους. Λιγότερο εμπόριο με τις ΗΠΑ, περισσότερο μεταξύ μας και μάλιστα χωρίς να χάσουμε σε ανταγωνιστικότητα.

Οι δύο άλλες κατευθύνσεις που αναφέρει ο Γιάννης Στουρνάρας, ουσιαστικά «εντάσσονται» στις ίδιες πολιτικές των Ντράγκι-Λέτα. Σημασία για εμάς, όμως, έχουν οι ρήξεις που θα πρέπει να υλοποιήσουμε. Θα αρκεστώ σε μερικά παραδείγματα— σύμφωνα με την προσωπική μου γνώμη.

Ο ανταγωνισμός δεν μπορεί να ενισχυθεί αν δεν αντιμετωπίσουμε τα ολιγοπωλιακά και ενίοτε μονοπωλιακά φαινόμενα που έχουν αναπτυχθεί στην ελληνική αγορά. Αυτά καλύπτουν κατά κύριο λόγο την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, το σύνολο της διακίνησης προϊόντων των πολυεθνικών (που στην Ελλάδα είναι «Μπάτε σκύλοι αλέστε») και μεγάλο μέρος του τομέα των υπηρεσιών. Θα απαιτηθεί κυβερνητική βούληση με κρατική νομοθετική παρέμβαση και θεσμική αλλαγή (π.χ., στην Επιτροπή Ανταγωνισμού) για να υπάρξει ορατή και σε σύντομο χρονικό διάστημα πρόοδος.

Η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγικής βάσης (που αυτόματα οδηγεί σε ορισμένες περιπτώσεις σε υποκατάσταση των εισαγωγών)  προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, ένα άλλο ενεργειακό μοντέλο. Αν η Ε.Ε. δεν μπορεί να κινηθεί με την απαιτούμενη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, η χώρα μας έχει την δυνατότητα να αλλάξει τις επενδυτικές προτεραιότητες της και να ενισχύσει – πάντα ως παράδειγμα—το ταλαιπωρημένο δίκτυο που δεν μπορεί καν να εκμεταλλευτεί το πλεονέκτημα των ΑΠΕ.

Στην υποκατάσταση των εισαγωγών νομοτελειακά υπεισέρχεται η αγροτική παραγωγή. Στον τομέα αυτόν η χώρα μας χρειάζεται μία πραγματική επανάσταση – σε τέσσερις άξονες: στην τεχνολογία και τα μέσα που παρέχει, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι ζημιές από τις καιρικές συνθήκες. Στην υδροπονία, για να ενισχύσει την αποδοτική γεωργία και να εξοικονομηθούν υδάτινα αποθέματα. Στην παιδεία, ώστε να στηθούν τεχνολογικά και οικονομικά  αποδοτικές μονάδες. Και στην κοινωνία, για να αποκτήσει ξανά η γεωργία την κοινωνική θέση (status) που της αρμόζει.

Ακροτελεύτιο θέμα η παραγωγικότητα – στην οποία ορθά στέκεται ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας. Μακρόχρονη σύγκλιση προς την Ευρώπη με βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κρίσιμη αύξηση της παραγωγικότητας. Και αύξηση της παραγωγικότητας με την σημερινή δομή παραγωγής όπου κυριαρχούν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις με την πιο χαμηλή παραγωγικότητα δεν είναι εφικτή.

Στον τομέα αυτό η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει την μεγαλύτερη της πρόκληση και η κοινωνία θα εκδηλώσει την μεγαλύτερη αντίδραση της. Τρία είναι τα μέσα για την επίτευξη του στόχου: νέο φιλελεύθερο θεσμικό πλαίσιο και πολύ γενναία οικονομικά κίνητρα για συγχωνεύσεις, νέους κανόνες  για τραπεζικές πιστώσεις που θα ενθαρρύνουν αποκλειστικά τις συγχωνεύσεις και μέτρα στήριξης των ανθρώπων που αναπόφευκτα θα χάσουν την δουλειά τους.

Αρκετά που αναφέρονται μπορεί να αποτελούν ανάθεμα για κοινωνία μας. Αργά ή γρήγορα, όμως, είτε θα υποχρεωθούμε να κινηθούμε προς αυτήν την κατεύθυνση είτε θα πληγωθούμε αφάνταστα από τον πόλεμο που ήδη ξέσπασε.

Διαβάστε επίσης

Μη βλέπεις το κακό, μην ακούς το κακό, μη μιλάς για το κακό—τον τέταρτο πίθηκο τον ξέχασαν όμως