Το παρελθόν ως πρόλογος

Μέσα σε τρία χρόνια και αντιμέτωπη με διαδοχικές ασύμμετρες κρίσεις, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έκανε ότι μπορούσε για να κρατήσει την χώρα όρθια και ταυτόχρονα να την πάει μερικά βήματα μπροστά. Με κληρονομιά άλυτα πάγια διαρθρωτικά προβλήματα, η κυβέρνηση αυτή έκανε θαύματα – κι ας μην θεωρηθεί η θέση υπερβολική. Το ερώτημα τώρα είναι ένα: έχει συνειδητοποιήσει η κοινωνία το τεράστιο επίτευγμα της Ν.Δ. για την χώρα που ονομάζεται «Ελλάς» ή, επαναλαμβάνοντας τραγικά λάθη όπως αυτά του 1920, θα αντιδράσει όπως η αγελάδα που κλωτσάει την γεμάτη με γάλα καρδάρα;

Αν θέλουμε, επιτέλους, να ξεφύγουμε από την πνευματικά στείρα παγίδα του άκρατου κομματισμού, είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε ότι το 2002 έκλεισε η περίοδος των μεταρρυθμίσεων για την Ελλάδα. Δεν υποστηρίζεται ότι τότε είχαν γίνει όλες οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ούτε ότι όλες είχαν ολοκληρωθεί ή ήταν πετυχημένες. Μεταρρυθμίσεις, όμως, έγιναν κι έστω με κάπως πειραγμένα στοιχεία η χώρα μπήκε στην ζώνη του ευρώ.

Κατά μία έννοια ήταν σαν ο πολιτικός κόσμος και η κοινωνία να είπαν τότε «φτάνει», υποκύπτοντας  σε μία μορφή μεταρρυθμιστικής κούρασης. Το όραμα της Ελλάδας που ανήκει στην Ευρώπη είχε εκπληρωθεί. Έμμενε το απατηλό όραμα της εφήμερης δόξας των Ολυμπιακών Αγώνων – επιστέγασμα της προσπάθειας από το 1990 και μετά να γίνει και να θεωρηθεί η χώρα σύγχρονη. Το επόμενο, ελλείψει άλλου, ήταν η ευδαιμονία της σπατάλης. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα του καπιταλισμού-καζίνο πρόσφερε όλα τα εργαλεία για την υλοποίηση του. Ο δρόμος ήταν, έτσι, διάπλατα ανοιχτός για τα μνημόνια.

Καμία κρίση δεν ξεσπά ξαφνικά – ούτε αυτή του κορωνοϊού. Πάντα υπάρχουν σημάδια που προμηνύουν, γεγονότα που προειδοποιούν, εξελίξεις που υποδεικνύουν. Η κρίση του 2010 ήταν προδιαγραμμένη. Όσοι, για μία περίοδο 4 εβδομάδων, πιστέψαμε ότι με την παρέμβαση της Ε.Ε. θα μπορούσαν να καμφθούν οι αντιμεταρρυθμιστικές θέσεις που παγίωσε στην χώρα η μεταπολίτευση της περιόδου 1974-1990, γρήγορα απογοητευθήκαμε: διαπιστώσαμε τα ασυγχώρητα λάθη των μνημονίων, διακρίναμε την εκδικητική διάθεση των «σωτήρων» μας, αναγνωρίσαμε ότι υποεκτιμούσαμε την αντίσταση της κοινωνίας στον εκσυγχρονισμό. Το γεγονός ότι στην ίδια εποχή, ο καπιταλισμός είχε φτάσει στο απόγειο της αδιαφορίας για τις ανισότητες που δημιουργούσε, τις φούσκες που εξέτρεφε, της υποβάθμισης του κοινωνικού συμβολαίου που υποδαύλιζε, λειτουργούσε ως ένα πρόσθετο και σχεδόν ανυπέρβλητο εμπόδιο στην πρόοδο.

Με αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα μπορεί να …υπερηφανεύεται για την χαμένη δεκαετία της: πολιτική αστάθεια, κοινωνική αναταραχή, ουσιαστικά ανύπαρκτος οικονομικός σχεδιασμός, άνοδος του λαϊκισμού. Μία σταθερή υπήρχε μόνο: η αντίσταση στα μνημόνια. Χρειάστηκε το άγριο τρίπτυχο της διαβούλευσης Βαρουφάκη, της ανατροπής του ψευτό-δημοψηφίσματος και της σκληρής δημοσιονομικής πολιτικής  για να συνειδητοποιήσει η κοινωνία ότι βαδίζοντας πάνω σ’ ένα δρόμο δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι πορεύεσαι. Ότι ο εκσυγχρονισμός δεν αντιγράφεται, δεν εισάγεται, δεν πατεντάρεται. Οι χώρες που δεν συμμετείχαν στην δημιουργία του νεωτεριστικού κόσμου οφείλουν να πραγματοποιήσουν ξανά και ξανά, για δικό τους λογαριασμό, τις δικές τους κατακτήσεις, όπως γράφει ο Κώστας Αξελός.

Αυτές τις κατακτήσεις επιχείρησε η κυβέρνηση του 2019. Τότε, αναδυθήκαμε από την χαμένη δεκαετία σαν μισό-πνιγμένοι που σκάνε στην επιφάνεια της θάλασσας για ανάσα ζωής. Παρά τον κορωνοϊό, την Τουρκία, την Ουκρανία, ανάσα πήραμε. Δυστυχώς, όχι για πολύ.

Αντιμετωπίζουμε κρίσεις – όχι κρίση. Τα σκληρά λόγια που αντάλλασσαν οι αντίπαλοι μεταφράστηκαν σε πράξη—μετά από 70 χρόνια ο πόλεμος επισκέφτηκε ξανά το κατώφλι της Ευρώπης.  Όποια και να είναι η κατάληξη της Ουκρανίας, η  Ρωσία θα συνεχίσει να συμπεριφέρεται ως αναθεωρητική δύναμη. Το ίδιο και η Τουρκία. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνα θα παραμείνουν τεταμένες: οι wolf warriors του Xi Ji Ping ήδη έχουν διαπλέουν τον Ειρηνικό, προσπαθώντας να περιορίσουν την έκταση επιρροής των ΗΠΑ και να υπονομεύσουν την γεωπολιτική ασφάλεια της Αυστραλίας.  Σε πάνω από 30 εκατομμύρια εκτιμά ο ΟΗΕ τις μεταναστευτικές ροές λόγω της επισιτικής κρίσης και μόνο. Οι σοβαροί λοιμωξιολόγοι θεωρούν ως δεδομένη την εμφάνιση νέων, επικίνδυνων παθογόνων. Οι χειρότερες προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή αποδεικνύονται σωστές – ίσως και υποεκτιμημένες. Οι ανισότητες αυξάνουν, οι αντοχές της οικονομίας μειώνονται, η αντοχή των πολιτών ακόμη περισσότερο.

Η εποχή δεν είναι για αδύναμους και αναποφάσιστους ηγέτες –και δυστυχώς αυτοί είναι που αφθονούν. Δεν είναι για ηγέτες που ζουν στον δικό τους ιδεατό κόσμο, που δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι το παρελθόν έχει επιστρέψει ζωντανό και εκδικητικό, απαιτώντας την προσοχή μας και ικετεύοντας να το αποκηρύξουμε μία για πάντα. Ίσως, τελικά, ο Eric Hobsbawm να έχει άδικο για τον «Βραχύ 20ο αιώνα – 1914-1991». Διότι το παρελθόν είναι ήδη εδώ και σ’ εμάς εναπόκειται αν θα το διώξουμε ή αν θα το αφήσουμε να αποτελέσει τον πρόλογο για έναν 21ο αιώνα που θα αντιγράψει επί το χείρον, ίσως και στο βαθμό του αφανισμού, τον 20ο.

Είμαστε στην αρχή μίας νέας πρωτόγνωρης εποχής. Οι τρομακτικοί κίνδυνοί της ενέχουν και τεράστιες ευκαιρίες. Οι διορατικοί θα τις επισημάνουν. Οι τολμηροί θα τις αρπάξουν. ΟΙ σοφοί θα φροντίσουν να διαχυθούν στην κοινωνία.

Διαβάστε επίσης   

Το θέμα του ισοζυγίου πληρωμών και πάλι