Διαβάζω τούτες τις ημέρες διαπρύσια κείμενα από υποστηρικτές της πλατφόρμας Χ (πρώην Twitter) και αναρωτιέμαι αν υπάρχει πράγματι κατανόηση των εξελίξεων.

Διότι, η περιγραφή της πλατφόρμας ως ένα εικονικό καφενείο όπου ακούγονται διαφορετικές απόψεις και οι παρευρισκόμενοι ενημερώνονται για τα τεκταινόμενα γύρω τους, είναι στην καλύτερη περίπτωση αφελώς ρομαντική και, στην χειρότερη, υποδηλώνει κρυφο-τραμπισμό.

Η ρομαντική περιγραφή ίσως να συνάδει με τον αρχικό σκοπό δημιουργίας της κάθε πλατφόρμας. Η εκτροπή, όμως, δεν άργησε να έρθει. Καταρχάς το καφενείο έγινε τεράστιο και οι θαμώνες μιλιούνια. Η φωνή του ενός χάθηκε μέσα στις φωνές των πολλών και των πολλών μέσα στις πιο δυνατές κραυγές. Η πιο δυνατή κραυγή, όμως,  δεν μετριόταν με τα ντεσιμπέλ αλλά με την ακρότητα των λέξεων και με την απόσταση της περιγραφής  από το πιστευτό: όσο πιο ακραία στην έκφραση και στο περιεχόμενο η «είδηση» ή η «γνώμη»  τόσο περισσότερο «ακουγόταν».  Με αυτόν τον τρόπο το ψέμα μπορούσε άνετα να  εξισωθεί με την αλήθεια, ο ανίδεος να παρασυρθεί από το απίστευτο, ο καλοπροαίρετος από τον επαγγελματία υπονομευτή.

Με πίεση από διορατικούς πολιτικούς και ακαδημαϊκούς, οι ιδιοκτήτες της κάθε πλατφόρμας υποχώρησαν. Δεν θέλησαν να επέμβουν ώστε να αποκαλύπτεται αν πίσω από ένα «όνομα» κρύβονταν 50 ή το αντίθετο, αλλά επέλεξαν την επόμενη λιγότερη επώδυνη για τα κέρδη τους λύση: τον έλεγχο της αλήθειας ως προς την σχέση της με γενικώς αποδεκτά γεγονότα. Αυτό ήταν το περίφημο fact checking: ένας περιορισμένος έλεγχος που — προσέξατε, αυτό έχει σημασία—δεν κατέβαζε το περιεχόμενο από την πλατφόρμα παρά μόνο σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις (ας πούμε κείμενο που εκθειάζει την σφαγή των Εβραίων από τους Ναζί— αν και τότε) αλλά απλά επισήμανε ότι το περιεχόμενο δεν ανταποκρινόταν στην αλήθεια των γενικά γνωστών και γενικά αποδεκτών γεγονότων.

Ήταν μία νίκη για την ελευθερία της αλήθειας, που πολλοί αυταρχικοί (φανεροί και κρυφοί) την μετέφρασαν ως ήττα της woke culture και νίκη της ελευθερίας του λόγου. Αντιπροσωπευτική και ταυτόχρονα χαρακτηριστική ήταν η αιτιολογία που έδωσε ο Τραμπ, ισχυριζόμενος ότι με την Προεδρική Διαταγή απελευθέρωσε τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης από τους …περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου. Πρόθυμα και άμεσα  κατάργησαν οι Musk και Zuckerberg τα αρμόδια τμήματα για το fact checking.  Στο όνομα της ελευθερίας του λόγου, το ψέμα είναι τώρα ελεύθερο να δράσει. Εναπόκειται στο άτομο να κρίνει. Το αναπάντητο ερώτημα είναι ένα: στον καταιγισμό των γεγονότων, εξελίξεων, καινοτομιών, στο περιβάλλον όπου το ψέμα σκόπιμα και οργανωμένα καλλιεργείται για πληθώρα λόγων και με πολλαπλούς σκοπούς, ο αναγνώστης πόσες ώρες πρέπει να αφιερώσει ώστε να είναι ουσιαστικά ενημερωμένος; Πόσες γνώσεις πρέπει να έχει αποκτήσει και σε πόσες διαφορετικές πηγές θα πρέπει να απευθυνθεί για ξεχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα;

Μακάρι να μπορούσαμε να επιστρέψουμε στην αποχή όπου στο ίδιο σπίτι διαβαζόντουσαν μαζί η Καθημερινή και το Εμπρός (παίρνω δύο τυχαία παραδείγματα). Σήμερα, η ενημέρωση είναι στο ανοιγόκλειμα της βλεφαρίδας και ότι πιάσει ο… μήνιγγας. Πιο βαθιά δεν πηγαίνει. Σ’ αυτό τουλάχιστον, οι fact checkers είχαν έναν κάποιο ρόλο να παίξουν—για το άτομο και για την κοινωνία.

Οι αποχωρήσεις από τις πλατφόρμες δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, όπως παρουσιάζεται από ορισμένες πλευρές. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που έχει ενισχυθεί από την συμπεριφορά ειδικά του Elon Musk. Το γεγονός και μόνο, όμως, ότι μεγάλες εταιρείες και οργανισμοί εξαρτούν την απόφαση τους από το ζύγισμα ανάμεσα στην απτή διαμαρτυρία υπέρ της αλήθειας και της σιωπηλής αποδοχής του ψέματος στο όνομα της δημοσιότητας δεν δείχνει απλά την κατάντια μας αλλά, πολύ περισσότερο, τους τεράστιους κινδύνους που ελλοχεύουν για την φιλελεύθερη δημοκρατία.

Σ’ αυτά η Ευρώπη σιωπά. Υπάρχει μία τριάδα μεγάλων δυνάμεων – ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία. Την συμπληρώνουν, ίσως, οι ανερχόμενες Ινδία και Τουρκία. Η Ε.Ε. ούτε στην πρώτη πεντάδα δεν είναι. Δεν ζητάμε να κραυγάζει. Αλλά, τουλάχιστον, ας κρατά ένα χοντρό μπαστούνι, για να χρησιμοποιήσουμε σε αναλογία την περίφημη φράση του Theodore Roosvelt, το μακρινό 1901.

Διαβάστε επίσης

Ο Τραμπ δεν ντρέπεται, διπλή όμως, η ντροπή του Νταβός