Η φυγή προς τα εμπρός είναι η απάντηση που δίνουν οι επαρκείς ηγεσίες στις κρίσεις. Οι άοκνες απόπειρες συμβιβασμού  στο όνομα της κοινωνικής συναίνεσης που δεν επιτυγχάνεται ποτέ είναι κατάλοιπο άλλων εποχών—τότε που δεν υπήρχαν συχνές πανδημίες, κύματα μεταναστών, τεράστιες ανισότητες, συνταρακτικές κλιματικές αλλαγές, τεχνολογικές επαναστάσεις που δυνητικά τείνουν να εξαφανίσουν τα σύνορα μεταξύ του υλικού και του πνευματικού.

Ο πρόεδρος Μπάιντεν, πιστός στην παράδοση του διαλόγου που οδηγεί στην υιοθέτηση κοινών θέσεων, επιχειρεί να εφαρμόσει την ίδια λογική στην προώθηση της ατζέντας του. Σύμφωνα, εξάλλου, με τις δημοσκοπήσεις η μεγάλη πλειοψηφία των Αμερικανών στηρίζει τις βασικές πρωτοβουλίες του Μπάιντεν. Οι συμβιβαστικές προσπάθειες του, όμως, έχουν καταλήξει στην τραγική αποδυνάμωση των προτάσεων του με αποτέλεσμα να θεωρείται αδύναμος πολιτικά και αναποτελεσματικός λειτουργικά. Η εκλογή του ρεπουμπλικάνου Youngkin στην πολιτεία της Virginia δείχνει το πώς σκέφτεται και αντιδρά μία βαθιά διχασμένη κοινωνία.

Ο πολίτης φοβάται. Αισθάνεται ότι περπατά σε αχαρτογράφητα νερά – και σε μεγάλο βαθμό έχει δίκαιο. Πώς να ερμηνεύσει τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα που ανατρέπουν την αίσθηση ασφάλειας και ειρήνης που είχε; Τον εξόφθαλμο πλούτο εν μέσω ένδειας, που του δημιουργεί αίσθηση αποκλεισμού και κατωτερότητας; Την αύξηση της εγκληματικότητας, της παραβατικότητας, των ναρκωτικών, της πορνείας, που τον κάνουν να αναρωτιέται σε τι είδους κοινωνία θα μεγαλώσουν τα παιδιά του; Τις ορδές μεταναστών που κανείς δεν του έμαθε πώς να τους υποδεχτεί και πως να ενσωματώσει στην γειτονιά του; Την ψηφιακή επανάσταση που του δημιουργεί την προοπτική ενός ακόμη νέου διχασμού σε πολίτες άλφα και βήτα κατηγορίας;

Σ’ αυτά τα ερωτήματα περιμένει απαντήσεις. Ή, το ελάχιστο, περιμένει ενημέρωση και επιζητά την δική του συμμετοχή στα κοινά. Δεν είναι παράδοξο που άτομα όπως ο Tramp, ο Οrban, ο Bolosonaro ακόμη και ο Johnson πετυχαίνουν. Χωρίς ηθικό φραγμό, με απόλυτο καιροσκοπισμό προτάσσουν με σιγουριά που θα ζήλευε ο Geobbels ένα ψέμα και το μετατρέπουν σε «αλήθεια».

Στο πλαίσιο αυτό της ανασφάλειας, η άνοδος των πολιτικών άκρων δεν είναι διόλου τυχαία. Στην -δήθεν—αλήθεια ανταποκρίνονται οι φοβισμένοι πολίτες. Δεν εξετάζουν την ακρίβεια του ισχυρισμού ή το ψέμα. Απλά, αντιδρούν στην αίσθηση της –δήθεν –σιγουριάς.

Οι δημοκρατίες κινδυνεύουν, έτσι, αν δεν αντλήσουν τα σωστά συμπεράσματα. Και το πρωταρχικό είναι πως οι δημοκρατικοί ηγέτες οφείλουν να δείξουν και να αποδείξουν ότι ηγούνται. Ότι έχουν χαράξει δρόμο από τον οποίο δεν αποκλίνουν. Ότι δεν αφήνουν τις μειοψηφίες να καθορίσουν τις εξελίξεις στο όνομα ενός εξαιρετικά κακώς εννοούμενου διαλόγου και συμβιβασμού.

Κανένας δεν είπε ποτέ ότι δημοκρατία είναι η συμφωνία όλων. Αντίθετα είναι η επικράτηση της γνώμης των πολλών. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η δημοκρατία μπορεί να οδηγήσει στον λαϊκισμό και στην δικτατορία-τυραννία. Απάντηση σ’ αυτήν την πανάρχαια αντίφαση δεν θα βρούμε. Και πάντως όχι σήμερα μέσα στο ανατρεπτικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε.

Ο ρόλος της επαρκούς ηγεσίας είναι να λαμβάνει αποφάσεις έστω κι αν είναι μη αρεστές στην μειοψηφία. Διότι, απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις του 21ου αιώνα, η απραξία ενέχει πολύ μεγαλύτερους κινδύνους ακόμη και από μία λάθος απόφαση. Ο ρόλος της επαρκούς ηγεσίας είναι να κινητοποιεί αυτή τις μάζες – έχοντας ως μπούσουλα την αλήθεια που δίνει η επιστήμη και τον σεβασμό στους θεσμούς της δημοκρατίας.

Οι επαρκείς ηγεσίας δεν αρνούνται τον διάλογο. Αλλά και δεν επιτρέπουν στον διάλογο να γίνει εμπόδιο στην πρόοδο. Δεν καταλύουν τις προσωπικές ελευθερίες. Αλλά, και δεν αφήνουν την έκκληση σ’ αυτές να γίνει μοχλός εκβιασμού. Δεν αγνοούν την αντίθετη γνώμη. Αλλά και δεν την αφήνουν να εμφανιστεί ετσιθελικά ως η γνώμη της πλειοψηφίας. Δεν πράττουν ανεξέλεγκτα. Αλλά και δεν αφήνουν την αντίδραση στις αποφάσεις τους να τις στριμώξει σε κατάσταση ακινησίας.

Ο διάλογος, ο κάθε διάλογος, έχει όρια. Διαφορετικά, γίνεται όπλο στα χέρια της μειοψηφίας για την υπονόμευση της δημοκρατίας.

Διαβάστε επίσης

Τα λόγια αέρα της αντιπολίτευσης