Χθες υποστηρίχτηκε από την στήλη αυτή πως η φιλόδοξη και κρίσιμη για την χώρα προσπάθεια αναδιάρθρωσης και ανάκαμψης της οικονομίας με μοχλό το Ταμείο Ανάπτυξης (NGEU) δεν θα πετύχει αν δεν αντιμετωπιστούν τρία μεγάλα θέματα που αποτελούν τροχοπέδη στον εκσυγχρονισμό: η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, το έλλειμμα κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα και η αυξανόμενες ανισότητες.

Η σημερινή στήλη προσθέτει τρεις ακόμη κρίσιμες παραμέτρους. Τρεις ακόμη Μαύρους Ελέφαντες – δηλαδή προβλήματα που τα γνωρίζουμε αλλά επιλέγουμε να τα αγνοούμε. Ευτυχώς, η κυβέρνηση δεν δείχνει να εθελοτυφλεί—αντίθετα ακόμη και εν μέσω πανδημίας και οξύτατης κομματικής αντιπαράθεσης, επιλέγει την φυγή προς τα εμπρός.

Η αναφορά είναι στην παιδεία, στα εργασιακά και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Παιδεία

Στον 21^ο αιώνα, ο κύριος συντελεστής παραγωγής είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο. Η αλλαγή που ήδη συντελείται με ταχύτατους ρυθμούς αποδίδεται ως εξής: οι απόφοιτοι πανεπιστημίων ελάμβαναν ένα πτυχίο και με αυτό ως βάση δούλευαν μία ζωή. Στον αιώνα μας σχεδόν καμία δουλειά δεν είναι ισόβια. Ο κάθε νέος πρέπει να αναμένει ότι θα χρειαστεί να αλλάξει δουλειά 3 και 4 φορές στην ζωή του. Το πτυχίο, λοιπόν, πρέπει να είναι απόδειξη πως η παιδεία τον έχει προικίσει με «μεταβιβάσιμα εργαλεία» (transferable tools) που θα τον βοηθήσουν κάθε φορά να κάνει τις αναγκαίες προσαρμογές.

Εξίσου σημαντική είναι η ύπαρξη θεσμών και δομών που θα επιτρέψουν στο νέο να αναβαθμίζει κάθε τόσο τις δεξιότητες του (re-skill). Δηλαδή,  μαθησιακά κέντρα υψηλής ποιότητας που θα δίνουν την ευκαιρία στους εργαζόμενους να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να βελτιώνονται ανάλογα. Η έννοια της δια βίου μάθησης δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντική και θα πρέπει να «μπει» στο DNA μας.

Σ’ αυτήν τη νομοτελειακή εξέλιξη εμείς ανταποκρινόμαστε με καταλήψεις κτιρίων, καθηγητές και πρυτάνεις που ασχολούνται με την αστυνομία  και το δολοφονικό χέρι της «17 Νοέμβρη», φωτογραφικές προκηρύξεις για τις ακαδημαϊκές θέσεις, την διάθεση ξεπερασμένων συγγραμμάτων και την συναλλαγή με τις φράξιες των φοιτητών (και μη φοιτητών) προκειμένου να εξασφαλιστεί η υψηλή  διοικητική θέση.

Γι’ αυτό δίνουμε πτυχία για την είσοδο στην ανεργία. Γι’ αυτό εκατοντάδες χιλιάδες νέοι δεν θα εργαστούν ποτέ.

Παρά τις αντιδράσεις η κυβέρνηση με αιχμή τη Νίκη Κεραμέως προχωρεί στην αναμόρφωση της ανωτάτης παιδείας. Δυστυχώς, όμως, κι εδώ ισχύει ο νόμος των ηλεκτρονικών υπολογιστών: «άμα βάλεις μέσα σκουπίδια, σκουπίδια θα πάρεις» (garbage in, garbage out). Η μεσαία εκπαίδευση χωλαίνει επικίνδυνα. Η κυβερνητική παρέμβαση οφείλει να καλύψει όλο το φάσμα από την νηπιακή ηλικία μέχρι τα πανεπιστήμια και οφείλει να επικεντρωθεί πρωταρχικά σε δύο τομείς: την εκπαίδευση των ίδιων των δασκάλων και τον εκσυγχρονισμό της ύλης.

Για καθαρά κομματικούς λόγους, κυρίως η ΟΛΜΕ, κρατά την μεσαία εκπαίδευση στην εποχή του σκοταδισμού. Η σύγκρουση μαζί της είναι αναγκαία. Διαφορετικά δεν θα συμμετάσχουμε στην ψηφιακή εποχή και τα σχέδια του Ταμείου Ανάκαμψης θα πάνε χαμένα.

Εργασιακά

Ο Κωστής Χατζηδάκης τόλμησε κι εδώ. Ο Πρωθυπουργός ακόμη περισσότερο. Διότι, οι αλλαγές που προτείνονται είναι βέβαιο ότι θα ξεσηκώσουν τον ΣΥΡΙΖΑ, τα συνδικαλιστικά τσιράκια του και τους αντιεξουσιαστές. Τα συνδικάτα του δημόσιου τομέα και το ΠΑΜΕ έχουν μπροστά τους πεδίον δόξης λαμπρό.

Η ευελιξία που προτείνεται στον τομέα των ωρών εργασίας και των υπερωριών και ο περιορισμός των παράλογων συνδικαλιστικών προνομίων, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για να εισέλθει η ελληνική εργασία στον 21^ο αιώνα.

Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Οι αλλαγές αναγκαίες. Η κυβέρνηση, όμως, οφείλει ταυτόχρονα να φροντίσει για την ανεξαρτησία, την ενίσχυση σε προσωπικό και την ποιοτική αναβάθμιση των εποπτικών μηχανισμών. Διότι, έχει και η Ελλάδα τους δικούς της ασύδοτους εργοδότες.

Μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Μόλις πριν από μερικές ημέρες, η γενική διευθύντρια του IMF, Kristalina Georgieva αναφέρθηκε στην δημιουργία ισχυρών ολιγοπωλιακών και μονοπωλιακών καταστάσεων στην οικονομία και προέτρεψε την ισχυροποίηση της ανταγωνιστικής νομοθεσίας και πρακτικής. Κατά μία έννοια επιστρέφουμε στις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να συγκρουστούν με τα μεγάλα μονοπώλια που είχε δημιουργήσει η βιομηχανική επανάσταση του 19^ου αιώνα.

Η Georgieva αναφερόταν στις ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις (κατά κανόνα μονάδες των 50 ατόμων) και ανησυχούσε για την τύχη τους. Τι τύχη, τι μέλλον, θα έχουν τότε οι ελληνικές μικρομεσαίες των 5 ατόμων;

Στο ελληνικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης προβλέπονται κίνητρα συγχωνεύσεων. Στην Ελλάδα, όμως, ο καθένας θέλει να είναι αφεντικό. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε τις περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ε.Ε. με την χαμηλότερη ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, οι μονάδες αυτές δεν έχουν ήλιο στην…τραπεζική μοίρα.

Είναι σαφές ότι τα όποια κίνητρα από μόνα τους δεν θα επαρκέσουν. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να κινηθεί προς δύο κατευθύνσεις. Η μία είναι να αναλάβει μία εκτεταμένη καμπάνια ενημέρωσης των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που να εξηγεί τα πλεονεκτήματα της συγχώνευσης, της συγκέντρωσης σε κοινοπραξίες (clusters) και της τραπεζικής στήριξης, ειδικά για αυτές τις μονάδες.

Το δεύτερο, είναι η ενημέρωση των τραπεζών και η κινητοποίηση τους με την δημιουργία μικρών ευέλικτων ομάδων στελεχών που θα καθοδηγήσουν όσους μικρούς και μεσαίους θα έχουν ακούσει και θα έχουν πεισθεί να ρωτήσουν για τα οφέλη που θα αποκομίσουν με την συγχώνευση ή την κοινοπραξία.

Με την σημερινή δομή της, η Ελλάδα δεν θα πορευτεί ποτέ με αξιώσεις στην οικονομία του 21^ου αιώνα. Όποιος πιστεύει το αντίθετο προσφέρει κάκιστη και επικίνδυνη για την ευημερία της κοινωνίας υπηρεσία. Είναι σίγουρο ότι το μέλλον μας επιφυλάσσει κι άλλους Μαύρους Κύκνους, όπως η πανδημία του covid-19. Το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε να δούμε με καθαρά μάτια τους Μαύρους Ελέφαντες που μας ταλαιπωρούν και να τους αντιμετωπίσουμε.

Όσοι διαφωνούν διότι φοράνε ιδεολογικές παρωπίδες του 20^ου αιώνα, ας εγκαταλειφθούν στην τύχη τους. Δεν πρέπει, όμως, να τους επιτραπεί να μας εκτροχιάσουν.