Τα μηνύματα για την πορεία της οικονομίας τόσο από το εξωτερικό (ΟΟΣΑ) όσο και από το εσωτερικό (Τράπεζα της Ελλάδος) είναι θετικά – ίσως και πολύ αισιόδοξα.

Δεν υπάρχει, όμως, βάσιμος λόγος για αμφισβήτηση – πέρα από την γενική αβεβαιότητα που επικρατεί καθώς όλα τα κράτη αντιμετωπίζουν πρωτόγνωρες εξελίξεις χωρίς να μπορούν να προσδιορίζουν με διαύγεια τις επιπτώσεις τους.

Θα αποτελεί σημαντικό επίτευγμα αν η χώρα μας καταφέρει να αναπτυχθεί στην επόμενη διετία με ρυθμό της τάξης του 2% κατά μέσο όρο, όπως προβλέπεται,—ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη το εξαιρετικά αρνητικό περιβάλλον που σταδιακά επεκτείνεται περιπλέκοντας προβλέψεις και φέρνοντας αποκλίσεις από τους στόχους.

Είναι σαφές ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε σημείο της μορφής «Συν Αθηνά και χείρα κίνει». ΟΙ ιδιαίτερες συνθήκες που μας χαρακτηρίζουν είναι ευνοϊκές (π.χ. η επενδυτική βαθμίδα, οι κοινοτικές εισροές) αλλά, ταυτόχρονα η αβεβαιότητα (π.χ. η πιθανώς μεγαλύτερη της αναμενόμενης διάρκεια υψηλών επιτοκίων) πείθουν ότι κι εμείς οφείλουμε να συνεισφέρουμε στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων μας. Η οικονομία δεν είναι στο αυτόματα επιθυμητό ρελαντί.

Καταρχάς από την στιγμή που οι  ευρωπαϊκοί κανόνες για το έλλειμμα και το χρέος δεν αλλάζουν, είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθήσουμε ουδέτερη δημοσιονομική πολιτική. Όπως παρατηρεί ο ΟΟΣΑ οι δαπάνες ενίσχυσης των δημοσίων υπαλλήλων και των συνταξιούχων ήδη ανέρχονται στο 0,7% του ΑΕΠ το 2023 και θα αυξηθούν στο 1,1% το 2024. Είναι ξεκάθαρος, λοιπόν, ο λόγος για τον οποίον η κυβέρνηση εμμένει στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στους ελεύθερους επαγγελματίες. Μολονότι τα οριζόντια μέτρα είναι συχνά άδικα, το κόστος σε όσους δεν φοροδιαφεύγουν μπορεί να μειωθεί δραματικά με στοχευμένες παρεμβάσεις. Περιθώρια, όμως, για κρίσιμη αλλαγή στις βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής απλά δεν υπάρχουν.

Ένα δεύτερο θέμα αφορά την χαμηλή παραγωγικότητα που εξακολουθεί να ταλανίζει την παραγωγή. Τα μεγαλεπήβολα σχέδια εκμετάλλευσης της τεχνολογίας έχουν περιορισμένη ισχύ βραχυχρόνια – όπως κι αυτά που αφορούν την απόκτηση νέων δεξιοτήτων. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να πετύχουμε αύξηση της παραγωγικότητας μέσω της κατάργησης μη οικονομικών εμποδίων που την κρατούν χαμηλά. Η δικαιοσύνη είναι το φανερό πρόβλημα, όπως επίσης η ανάγκη να αυξηθεί το μέγεθος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και η συμμετοχή των γυναικών στην οικονομίας. Με την Ελλάδα να βρίσκεται στο 37%, όσον αφορά ειδικά την γυναικεία επιχειρηματικότητα, τα περιθώρια βελτίωσης που θα συνεισφέρουν στην ανάπτυξη και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας είναι άπλετα και σχετικά εύκολα υλοποιήσιμα.

Η σχέση κατανάλωσης και επένδυσης παίζει πλέον κρίσιμο ρόλο στην ελληνική ανάπτυξη, καθώς οι φυσικές καταστροφές θα συγκρατήσουν τον ρυθμό ανόδου της πρώτης, ενώ δεν φαίνεται να έχουν ακόμη δημιουργηθεί εκείνες οι συνθήκες που θα ενισχύσουν έτι περαιτέρω την δεύτερη. Ας σημειωθεί ότι η ελληνική οικονομία ειδικά έχει απόλυτη ανάγκη από άμεσες ξένες επενδύσεις (greenfield investments) και όχι τόσο από την εισροή ξένων κεφαλαίων που εξαγοράζουν ελληνικές επιχειρήσεις. Η διαφορά ανάμεσα στο ΑΕΠ και στο καθαρό εθνικό εισόδημα τείνει να αυξάνεται σταδιακά, κι αυτή δεν είναι μία τόσο επιθυμητή εξέλιξη.

Η αγορά εργασίας απαιτεί ξεχωριστή προσοχή, καθώς οι ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς – ιδιαίτερα της ψηφιακής οικονομίας—είναι φανερές. Ταυτόχρονα, ενώ ο δείκτης κόστους εργασίας αυξήθηκε κατά 4,1% στην περίοδο από το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2022 μέχρι το τέλος του αντίστοιχου εξαμήνου το 2023, ο πληθωρισμός συγκρατήθηκε στο 3,8%. – σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ. Απαιτείται, λοιπόν, προσοχή και, ιδιαίτερα, εντατικοποίηση της προσπάθειας για απόκτηση δεξιοτήτων (skilling and reskilling). Είναι θέμα που συζητείται έντονα εδώ και καιρό, ακούγονται ωραία λόγια αλλά τα αποτελέσματα παραμένουν πενιχρά.

Είναι σαφές πως βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο – αλλά το ατύχημα μας περιμένει …στην γωνία. Ένα βασικό θέμα που δεν αγγίζεται από την πληθώρα των θετικών εκθέσεων είναι η αναδιανομή εισοδήματος, καθώς η πολιτική των επιδοτήσεων έχει ορατό τέλος. Το πρόβλημα έγκειται, όπως έχει κατά κόρον γραφτεί, στο μοντέλο ανάπτυξης, οπότε αν η κυβέρνηση θέλει πράγματι να μακροημερεύσει, θα πρέπει να σχεδιάσει τις διαρθρωτικές και μακροχρόνιες παρεμβάσεις που απαιτούνται για να το αλλάξει.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι υψηλές τιμές τροφίμων ήρθαν για να μείνουν – κυρίως λόγω της κλιματικής και της γεωπολιτικής κρίσης—οπότε το σύστημα με τα εκπτωτικά ταμπελάκια και τα πρόστιμα δεν ισοδυναμεί με ολοκληρωμένη και οραματική λύση. Η επιβίωση της οικονομίας μας περνά υποχρεωτικά από την ανασύσταση και τον εκσυγχρονισμό της πρωτογενούς παραγωγής – πράγμα που όλες οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης έχουν …επιμελώς αγνοήσει.

Αναγνωρίζω πως στην ελληνική ψυχοσύνθεση δεν είναι…σικ να είσαι γεωργός, κτηνοτρόφος, αλιεύς. Όταν καταλάβουμε πως αυτά θα είναι μερικά από το πιο περιζήτητα επαγγέλματα του μέλλοντος, τότε θα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα για την ελληνική βιώσιμη ανάπτυξη.

Μπορούμε, βέβαια να εμείνουμε στην  κοντόφθαλμη πολιτική μας και να επαναπαυτούμε στην θαλπωρή των ευνοϊκών εκθέσεων.

Διαβάστε επίσης

Οι ψεύτες και οι κλέφτες που προσποιούνται τους φίλους