Με ρυθμό κανονικότητας συνεχίζουν να δημοσιεύονται εκτιμήσεις για την έκταση της ύφεσης στην διετία 2020-2021. Φαντάζομαι ότι λειτουργεί ο νόμος της αδράνειας.

Δεν θέλω να πω ότι οι προβλέψεις δεν έχουν καμία χρησιμότητα. Μειωμένη, βέβαια, στην εποχή της πανδημίας, διότι οι «μαύροι κύκνοι» μας έχουν κυκλώσει.  Το πρόβλημα είναι άλλο: κινδυνεύουν να μας αποπροσανατολίσουν από το βασικό θέμα που είναι πώς να προετοιμαστούμε για την επόμενη ημέρα.

Σε πρώτο στάδιο οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η παραδοσιακή σχέση νομισματικής με δημοσιονομική πολιτική έχει ανατραπεί. Με τις κεντρικές τράπεζες να τυπώνουν λεφτά και τα επιτόκια στο μηδέν ή και αρνητικά, η νομισματική πολιτική είναι ένα απλό υποχείριο της δημοσιονομικής.

Η θεοποίηση της ήταν, έτσι κι αλλιώς, δογματική: ένα όπλο (το επιτόκιο) για να επιτευχθούν πολλαπλοί στόχοι – ανάπτυξη, πληθωρισμός, απασχόληση!

Σχεδόν με βεβαιότητα, αυτό σημαίνει ότι, στο άμεσο μέλλον, οι χρυσοί κανόνες της νομισματικής πολιτικής θα αλλάξουν. Ήταν αυθαίρετοι έτσι κι αλλιώς:

• Η συγκράτηση του πληθωρισμού στο 2% ήταν εμπειρική απόφαση του τότε διοικητή της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ Alan Greenspan, που με την σειρά της είχε βασιστεί στην πολιτική του Paul Vocker που ήθελε να περιορίσει τον υψηλό πληθωρισμό της δεκαετίας του 1980.
• Το όριο του 2% για το πρωτογενές πλεόνασμα ήταν «λαγός από το ημίψηλο» δυο Γάλλων τεχνοκρατών.
• Το όριο του 60% στη σχέση του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ ήταν με αναφορά σε μελέτη δύο οικονομολόγων (Reinhart & Rogoff)  που έχει αμφισβητηθεί ακαδημαϊκά.

Αυτή είναι η παθογένεια με τη νομισματική πολιτική. Η πανδημία θα σημάνει την αρχή του τέλους της.

Το δικό μας ενδιαφέρον οφείλει να επικεντρωθεί στην κτίσιμο της επόμενης ημέρας. Το σύνθημα του προέδρου Biden “build back better” αυτό επιδιώκει να υπογραμμίσει. Ακόμη πιο προκλητικό και επίκαιρο είναι το σύνθημα του R. G. Rajan, πρώην διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας «Build back broader”.

Τα συνθήματα αυτά εμπεριέχουν τρεις άξονες δράσης:

1. Πρέπει να επενδύσουμε σε υποδομές, τεχνολογία και δεξιότητες.
2. Η επενδύσεις αυτές οφείλουν να έχουν απτά θετικά αποτελέσματα όχι μόνο σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο αλλά, κι αυτό είναι πλέον πολύ κρίσιμο, και σε τοπικό.
3. Η προσπάθεια μας δεν μπορεί να αποβλέπει στον γενικό στόχο της αύξησης του ρυθμού ανάπτυξης αλλά συγκεκριμένα να δίνει προτεραιότητα στην μείωση των ανισοτήτων.

Οι αναφορές αυτές παραπέμπουν, μεταξύ άλλων, σε τρεις τραγικές παθογένειες της χώρας μας.

Η πρώτη αφορά το γεγονός ότι ψηφίζονται νόμοι που δεν εφαρμόζονται. Η παραδοσιακή μέθοδος είναι με την έκδοση των υπουργικών αποφάσεων. Φέρνει η κυβέρνηση νόμο στην Βουλή και ψηφίζεται – κατά κανόνα μετά από έντονες αντεγκλήσεις. Μετά επικρατεί σιγή ασυρμάτου. Και δεν είναι τυχαίο. Όταν για την εφαρμογή του νόμου απαιτείται η έκδοση 53 (το νούμερο δεν είναι τυχαίο) υπουργικών αποφάσεων, άντε βρες νόμο να εφαρμόσεις. Κι ας μην αναφερθούμε στην έκδοση ερμηνευτικών εγκυκλίων που υποχρεωτικά θα ακολουθήσουν.

Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: γιατί να απαιτείται η έκδοση τόσων υπουργικών αποφάσεων; Η απάντηση είναι σαφής: βιασύνη στη  συγγραφή του νόμου, πεπονόφλουδες από την γραφειοκρατία, επιπολαιότητα από τον αρμόδιο υπουργό. Πολλές φορές και σκοπιμότητα.

Όταν οι νόμοι δεν εφαρμόζονται, η οικονομία δεν προοδεύει.

Δεύτερη παθογένεια, η «σκοτεινή» τροποποίηση νόμου. Παραδοσιακή μέθοδος είναι η ακόλουθη:  «Λαμβάνοντας υπόψιν τους νόμους …, και τις υπουργικές αποφάσεις …, το εδάφιο…της παραγράφου… του άρθρου… του νόμου … όπως τροποποιήθηκε με το νόμο… αντικαθίσταται ως εξής….»

Ποιος καταλαβαίνει τι; Μόνο ο γραφειοκράτης που το έγραψε και ο πολιτικός που καταλαβαίνει την σκοπιμότητα – αν τον αφορά προσωπικά και κομματικά.

Με αυτήν την αδιαφάνεια η οικονομία δεν προοδεύει.

Τρίτη παθογένεια, η τρομακτική καθυστέρηση στην υλοποίηση δημόσιων επενδύσεων και ΣΔΙΤ. Όταν για μία επένδυση απαιτούνται 13 συναπτά έτη από την στιγμή της προκήρυξης μέχρι την ολοκλήρωση της (το νούμερο δεν είναι τυχαίο) τότε ούτε θα κτίσουμε καλύτερα ούτε θα έχει η επένδυση το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Δεν απαιτείται καμία μεγάλη διορατικότητα, καμία γυάλινη σφαίρα, κανένας καφές ή τράπουλα για να προβλεφθεί πως αν δεν σχεδιάσουμε και υλοποιήσουμε άμεσα, χωρίς τις παθογένειες που αναφέρονται, μία συνεκτική δημοσιονομική πολιτική, η χώρα δεν θα ξεφύγει από την παγίδα των πάγια χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης.

Μετά από την δεκαετία της κρίσης του χρέους και την διετία της πανδημίας, αυτό θα είναι αυτοκτονία.