Με τον ανώδυνο και τεχνοκρατικό τίτλο «Το μέλλον της Ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας» ο Μάριο Ντραγκι στο πρώτο μέρος της μελέτης του και των προτάσεων του για το μέλλον της Ευρώπης προειδοποιεί ότι η Ευρώπη πεθαίνει. Οι βάσεις που την συντήρησαν μέχρι τώρα έχουν κλονιστεί επικίνδυνα. Το πρότυπο σβήνει σταδιακά. Δεν το λέει, αλλά το υπονοούμενο είναι σαφές: αν η Ευρώπη δεν αλλάξει, η Ευρώπη θα πάψει να υπάρχει.
Αυτή η πρώτη δημοσίευση ακολουθείται και από άλλες – οπότε τότε θα έχουμε την πλήρη εικόνα. Ήδη, όμως, τα βασικά συμπεράσματα είναι ανατριχιαστικά: έλλειμμα τεχνολογίας, έλλειμμα ανθρώπινου δυναμικού, έλλειμμα ενέργειας, έλλειμμα κοινού σκοπού, έλλειμμα κοινής προσπάθειας, έλλειμμα ασφάλειας. Είναι ωσάν ο Σούπερ Μάριο να μας λέει «βολευτήκατε λόγω των συγκυριών, αλλά αυτές δεν σας ευνοούν πλέον, οπότε τώρα σταθείτε στα δικά σας πόδια διαφορετικά…»
Στις λίγες γραμμές της στήλης δεν σκοπεύω να αναλύσω το εξαιρετικά πυκνό σε νοήματα πρώτο μέρος της έκθεσης του Ντράγκι. Θα επικεντρωθώ στα δύο μεγάλα διλήμματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, όπως έμμεσα προκύπτουν (αν και όχι τόσο έμμεσα) από τις τοποθετήσεις του.
Η ανάπτυξη είναι απαραίτητη. Ο Ντράγκι δεν υπεισέρχεται στην μορφή και έκταση της ανάπτυξης σε σχέση με το περιβάλλον, όχι με αναφορά στην κλιματική κρίση που την θεωρεί γεγονός, αλλά δεν φαίνεται δηλαδή να ασπάζεται την σχολή ότι οι πόροι του πλανήτη είναι πεπερασμένοι, οπότε και η ανάπτυξη οφείλει να περιοριστεί. Επισημαίνει, όμως, ότι η ανάπτυξη εξαρτάται από την αύξηση της παραγωγικότητας και, συνδυαστικά, από το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό. Η Ευρώπη μερικώς αντιστάθμισε την πολύ χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας της με την πρόσβαση σε φτηνή ενέργεια, την είσοδο γυναικών στο εργατικό δυναμικό και την εισαγωγή ξένων εργατών. Το πρώτο δεν υπάρχει πια. Το δεύτερο είναι φθίνον και μαζί ευρύτερα το δημογραφικό. Το τρίτο δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα που εκφράζονται με πολιτικούς όρους, καθώς ενέχουν σύγκρουση ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες.
Στην Ευρώπη, λοιπόν, εναπόκειται πως θα αντιμετωπίσει αυτήν την «τριπλέτα», αν θέλει την ανάπτυξη. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι, σύμφωνα με τα γραφόμενα του, ο Ντράγκι βλέπει την λύση στην τεχνολογία. Πέρα, όμως, από το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει ήδη την ανάγκη να καλύψει ένα μεγάλο και διαρκώς διευρυνόμενο χάσμα με τις ΗΠΑ (μάλλον και με την Κίνα) θα ήταν άδικο να αποδώσουμε στον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πετυχημένο πρώην πρωθυπουργό μία καθαρά τεχνοκρατική, χωρίς θεσμική διάσταση, λύση. Ας περιμένουμε πρώτα την συνέχεια των δημοσιεύσεων. Το τρίλημα, όμως, παραμένει.
Η ασφάλεια είναι επίσης απαραίτητη. Ο Ντράγκι δεν φαίνεται να ασπάζεται την σχολή που βλέπει την Ευρώπη ως ένα νησί, υπερήφανο και αμέτοχο στις γεωπολιτικές εξελίξεις και συγκρούσεις. Φιλελεύθερος δημοκράτης εκ πεποιθήσεως, συνειδητοποιεί ότι η αποδοχή, υπεράσπιση και εξέλιξη της δημοκρατίας και των θεσμών της είναι πρωταρχικά θέμα κουλτούρας. Δεν παραβλέπει, όμως, την σχέση της δημοκρατίας με την οικονομία και την ασφάλεια.
Κι εδώ παρουσιάζεται ένα δεύτερο μεγάλο δίλημμα. Μέχρι σήμερα η Ευρώπη είχε την αμυντική κάλυψη των ΗΠΑ, την ήττα της ΕΣΣΔ, την μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδο ειρήνης. Μπόρεσε έτσι, άνετα να πορευτεί με χαμηλές αμυντικές δαπάνες και με έμφαση στις εθνικές αμυντικές προτεραιότητες. Η ειρήνη, όμως, τώρα στέκεται σε τρεμάμενα πόδια, οι εθνικές προτεραιότητες δεν συμβαδίζουν πλέον με την μορφή των γεωπολιτικών συγκρούσεων, η αμυντική ασφάλεια συνδέεται ολοένα και πιο καθοριστικά με την τεχνολογία.
Αν η Ευρώπη θέλει να είναι αμυντικά ασφαλής προκειμένου να μπορεί να προστατέψει τον δικό της τρόπο ζωής, τότε μέρος της εθνικής κυριαρχίας οφείλει να δοθεί από το κάθε κράτος-μέλος στην συνεργασία για τον σχεδιασμό και υλοποίηση κοινής αμυντικής πολιτικής – που αυτή θα επιτρέψει την ανάδυση κοινής εξωτερικής πολιτικής.
Ορθά ο Ντράγκι θεωρεί ότι η Ευρώπη οφείλει να μειώσει τις εξαρτήσεις της – ενέργεια, τεχνολογία, σπάνιες ύλες, ανθρώπινο δυναμικό. Ορθά επισημαίνει την ανάγκη ταχείας αντίδρασης, και συνεργασίας σε βάρος στενών εθνικών επιταγών. Και, διορατικά χαρακτηρίζει την κρίση που υποβόσκει στην Ευρώπη ως υπαρξιακή.
Ο Μιτεράν είχε πει ότι η Ευρώπη πηγαίνει μπροστά μόνο μέσα από κρίσεις. Ο Ντράγκι έχει χωρίς καμία αμφισβήτηση επισημάνει ότι η Ευρώπη διέρχεται την μεγαλύτερη κρίση από την ίδρυση της. Να δούμε αν από τον τάφο του, ο Μιτεράν θα αποδειχθεί ορθός.
Διαβάστε επίσης