Με το κοινό μακροσκελέστατο ανακοινωθέν τους μετά εκτενείς αλλά προφανέστατα καλά προετοιμασμένες συνομιλίες τους, οι Ρωσία και Κίνα εγκαινιάζουν το νέο Ψυχρό Πόλεμο.

Δεν πρόκειται για μονομερή ενέργεια.

Πριν από τέσσερα χρόνια οι ΗΠΑ είχαν χαρακτηρίσει την Κίνα ως την υπερδύναμη με την οποία βρίσκονται σε ανταγωνισμό. Η θέση τους είναι σαφής. Με αφορμή την πανδημία, τα εγγενή προβλήματα της παγκοσμιοποίησης είχαν ήδη έρθει στην επιφάνεια και αποτέλεσαν ένα από τα κύρια αίτια για τη νέα σύγκρουση.

Απόρροια της πτώσης της ΕΣΣΔ καθώς και της έπαρσης της Δύσης, η Ρωσία είχε υποβαθμιστεί σε δευτερεύοντα ρόλο. Η θέση της και ο ρόλος της τώρα αποκαλύφθηκαν με σαφήνεια.

Η Ευρώπη ψάχνει, βέβαια, να βρει πολιτική και ρόλο.

Το νέο μέτωπο Κίνας-Ρωσίας είναι ενιαίο και αναβαθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών σε επίπεδο που δεν υπήρχε ούτε στην εποχή του Μάο Ζετόνγκ. Πρόκειται για ένα πανόραμα των διεθνών πολιτικών και οικονομικών σχέσεων, των διεθνών πολιτικών και οικονομικών οργανισμών και θεσμών, όπου οι δύο χώρες δηλώνουν με απόλυτη σαφήνεια την πλήρη ταύτιση τους ως προς τις δικές τους επιδιώξεις και τον δικό τους ρόλο.

Όπως αναφέρεται σχετικά:

«Επιβεβαιώνεται ότι οι νέες διακρατικές σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας είναι ανώτερες από τις πολιτικές και οικονομικές συμμαχίες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Η φιλία μεταξύ των δύο χωρών δεν έχει όρια, δεν εμπεριέχει απαγορευμένες περιοχές συνεργασίας, δεν στρέφεται κατά τρίτων και δεν επηρεάζεται τον υπό αλλαγή διεθνές περιβάλλον ούτε και από περιστασιακές αλλαγές σε τρίτες χώρες.»

Η σύγκρουση με την Δύση τυπικά δεν υπάρχει. Το πνεύμα της ανακοίνωσης μπορεί να συνοψιστεί με την απλή φράση «αφήστε μας να υπάρχουμε και θα σας αφήσουμε να υπάρχετε». Εμφανίζεται, δηλαδή, ως μία επιστροφή στην «ειρηνική συνύπαρξη».

Ένα ερώτημα είναι αν αυτή η θέση είναι (α) ειλικρινής και, (β) εφικτή. Η Δύση, δηλαδή, καλείται να πιστέψει ότι η κλεπτοκρατική Ρωσία και η αυταρχική μαρξιστική Κίνα έχουν αποκηρύξει το περιεχόμενο που είχε δώσει ο Λένιν στον όρο της ειρηνικής συνύπαρξης: «ένα βήμα μπρος και δύο βήματα πίσω».

Το βασικό πρόβλημα βρίσκεται στην υπόθεση από την οποία ξεκινά η Ρωσοκινεζική τοποθέτηση. Αναφέρεται, λοιπόν, ότι

«… η Ρωσία και η Κίνα, ως δυο παγκόσμιες δυνάμεις με πλούσια πολιτισμική και ιστορική κληρονομία, έχουν μακροχρόνια παράδοση στην δημοκρατία, η οποία βασίζεται σε εμπειρία χιλιάδων ετών στην ανάπτυξη, στην ευρεία λαϊκή υποστήριξη και στα ανάγκες και τα συμφέροντα των πολιτών τους».

Τίθεται, λοιπόν, αμέσως το θέμα της έννοιας της δημοκρατίας. Διότι, η δημοκρατία δεν είναι αλά καρτ. Τρεις είναι οι αλληλοσυνδεόμενοι κρίκοι: ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, η ύπαρξη κράτους δικαίου και η αποδοχή των αποτελεσμάτων των νόμιμων και ελεύθερων εκλογών.

Η συνταγή χαλάει, όμως, όχι μόνο με το αναληθή ισχυρισμό για μακροχρόνια παράδοση στην δημοκρατία αλλά και με το εδάφιο όπου αναφέρονται τα ανθρώπινα δικαιώματα:

«Η παγκοσμιότητα των ανθρώπινων δικαιωμάτων οφείλει να αντιμετωπιστεί μέσα από το πρίσμα της ρεαλιστικής κατάστασης που ισχύει στην κάθε χώρα και η προστασία τους να εξαρτάται από τις ειδικές συνθήκες κάθε χώρας και τις ανάγκες του πληθυσμού της.»

Ερμηνεία κατά το δοκούν. Η Δύση –αν υπάρχει ακόμη ως συλλογική έννοια—έχει κάθε δικαίωμα να αμφισβητήσει την ειλικρίνεια των προθέσεων.

Είναι εφικτή η Ρωσοκινεζική «πρόταση»;

Στην  περίοδο από το 1989 και μετά οι Κίνα και Ρωσία εκμεταλλεύτηκαν καταρχάς την ακόρεστη ανάγκη του νέου καπιταλισμού — του καπιταλισμού-καζίνο που δημιούργησαν οι μονεταριστές και οι υποστηρικτές της θεωρίας ότι η λογική των αγορών υπερισχύει σε όφελος όλης της κοινωνίας—για υπερκέρδη για να συσσωρεύσουν τεχνογνωσία και πλούτου. Βασίστηκαν, ταυτόχρονα στην αφελή πολιτική της Δύσης ότι μόλις οι λαοί απελευθερωθούν από τα δεσμά των αυταρχικών καθεστώτων, θα δουν και θα απολαύσουν τα οφέλη του δυτικού καπιταλισμού και θα τον υιοθετήσουν σε οικονομικό επίπεδο μαζί με τους πολιτικούς θεσμούς που τον έφτιαξαν.

Η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε την αφέλεια και το κέρδος για να φτιάξει το δικό της αυταρχικό μοντέλο της κρατικής κλεπτοκρατίας. Και η Κίνα για να προβάλει πλέον με πειθώ και έπαρση το δικό της μοντέλο του αυταρχικού καπιταλισμού.

Σήμερα ζητούν, η κάθε πλευρά να αναγνωρίσει στην άλλη το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζεται ως προς την έννοια της δημοκρατίας και κατά τα άλλα να συνεχίσουν και οι δύο πλευρές και συνεργάζονται στα «τεχνικά» επίπεδα του ελεύθερου διεθνούς εμπορίου, της κλιματικής αλλαγής, των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, της τεχνολογικής εξέλιξης.

Αν αυτό είναι εφικτό τότε τίθεται το ερώτημα αν η Δύση έχει κάποιο ηθικό πλεονέκτημα ή απλά γίνεται σιωπηλός συνεργός στην καταστρατήγηση των αρχών που την δημιούργησαν;

Πρόκειται, όμως, για μία πρόταση που εύκολα εκπορεύεται από την τεχνοκρατική πλευρά του μαρξισμού αλλά, στην πράξη, δεν μπορεί να αποκοπεί από τις έννοιες της ελευθερίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Θα συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε όλα τα οφέλη από την ανοιχτή συνεργασία αλλά δεν μας μιλήσετε για δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα – λέει το κοινό ανακοινωθέν.

Εν μπορεί η στήλη αυτή να αναλύσει όλα τα μεγάλα προβλήματα και τις πολλές αντιφάσεις που προκύπτουν από το κοινό ανακοινωθέν. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί, όμως, ότι οι δύο σύμμαχοι ήδη χάραξαν τις κόκκινες γραμμές τους. Η Ρωσία άμεσα και πρακτικά με τις απαιτήσεις της απέναντι στο ΝΑΤΟ και την Ευρώπη. Η Κίνα βάζοντας την Ρωσία να αποδεχτεί ότι η Ταϊβάν αποτελεί αναπόσπαστο εθνικό έδαφος της. Και τα δύο μαζί καθιστούν σαφές ότι οι Ρωσία και Κίνα δεν αποστρέφονται τον θερμό πόλεμο.

Κλείνω θέτοντας  ερώτημα για την θέση και τον ρόλο της Ευρώπης. Με δυσκολία καλύπτονται οι ρωγμές της – οι δικές της και αυτές απέναντι στις ΗΠΑ. Πριν από αρκετούς μήνες είναι υποστηρίξει ότι ήρθε η στιγμή της αλήθειας για την Ευρώπη: η θα υποχρεωθεί να αναλάβει τις δικές της ευθύνες μαζί με τις ΗΠΑ ως το αντίπαλο δέος της Ρωσίας ή θα βρεθεί στην δυσάρεστη θέση της υποταγής στων άλλων τα κελεύσματα. Και το ερώτημα θα είναι «ποιοι είναι οι άλλοι;»

Το ενεργειακό προσφέρει χαραμάδα ρεαλισμού.

Θα επανέλθουμε.

Διαβάστε επίσης

Λιβανός- Δούκας: Τύπος και ουσία