Η άνοδος του πληθωρισμού που σημειώνεται στις ημέρες μας αποτελεί μεταξύ άλλων μία περίτρανη απόδειξη για την φτώχεια των οικονομικών – αποφεύγω να χρησιμοποιήσω την έκφραση «για την φτώχεια της οικονομικής επιστήμης» γιατί δεν θεωρώ τα οικονομικά επιστήμη. Φτώχεια γιατί οι γνώμες διίστανται και ουδείς είναι 100% βέβαιος για το τι ακριβώς συμβαίνει.

Τρεις θεωρίες κάνουν τον γύρο:

Η μία πιστεύει ότι πρόκειται για παροδικό φαινόμενο που οφείλεται πρωταρχικά στα σοκ της προσφοράς (supply shocks) στις αγορές της εργασίας, των πρώτων υλών και των μεταφορών. Το κύριο αίτιο είναι η πανδημία του κορωνοϊού. Σύντομα, οι αγορές θα βρουν ξανά την ισορροπία τους και οι πληθωριστικές πιέσεις θα αποδυναμωθούν.

Η δεύτερη είναι πιο απαισιόδοξη. Θεωρεί ότι τα σοκ δεν θα ξεπεραστούν, οπότε οι αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή θα παραμείνουν. Αυτό σημαίνει ότι ενδέχεται να κάνει ξανά την εμφάνιση του εκείνο το απίθανο φαινόμενο της δεκαετίας του 1980: ο στασιμοπληθωρισμός. Οι τιμές θα αυξάνονται, δηλαδή, ενώ η παραγωγή θα είναι είτε στάσιμη είτε, στην καλύτερη περίπτωση, με πολύ μικρή αυξητική τάση.

Η τρίτη, είναι η κλασσική των σκληρών μονεταριστών. Θεωρούν ότι το «τζάμπα χρήμα» (free money) που έχουν τυπώσει οι κεντρικές τράπεζες – αυτό που έχει ονομαστεί επιστημονικά «ποσοτική χαλάρωση» (quantitave easing) και λιγότερο επιστημονικά «λεφτά από το ελικόπτερο» ή «λεφτά από βομβαρδιστικό Β-52» για να υπογραμμιστεί η διαφορά ανάμεσα στο 2008 και το 2019—αναπόφευκτα οδηγεί σε πληθωρισμό.

Κανείς δεν γνωρίζει ποια είναι η αλήθεια. Προσωπικά τείνω να συμφωνήσω με τον μεγαλύτερο αριθμό των οικονομολόγων και σχολιαστών και να το ερμηνεύσω ως παροδικό φαινόμενο. Αν είναι έτσι, αυτό σημαίνει πως δεν πρέπει να βιαστούμε στην λήψη αποφάσεων.

Για παράδειγμα, αν υπερισχύσει η άποψη των μονεταριστών και ληφθούν μέτρα ελέγχου του πληθωρισμού (περιορισμός των μέτρων ανακούφισης, εγκατάλειψη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης ή, στο τέλος-τέλος, αύξηση των επιτοκίων) τότε είναι πολύ πιθανό (αν όχι σίγουρο) ότι θα περάσουμε σε φάση είτε στασιμοπληθωρισμού είτε ύφεσης. Αυτό έγινε το 2008-2009 και το πληρώσαμε με δεκαετή περίοδο οριακής ανάπτυξης.

Το μεγάλο ερώτημα για την Ελλάδα είναι τι θα κάνει η κυβέρνηση με τους λίγους βαθμούς ελευθερίας που έχει λόγω ευρώ και Ε.Ε.;

Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι η άνοδος τιμών στα τρόφιμα είναι περιορισμένη: μόλις 1.7% σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

Η μεγάλη αύξηση έχει σημειωθεί στην στέγαση, στα εστιατόρια-ξενοδοχεία-καφέ και στις μεταφορές.

Για τα δύο πρώτα μπορεί άνετα να υποστηριχτεί πως μόλις άνοιξε η οικονομία ιδιοκτήτες ακινήτων, εστιάτορες, καφετζήδες, ξενοδόχοι έτρεξαν να βγάλουν τα σπασμένα. Όποιος είδε τις τιμές των ξενοδοχείων στην Ελλάδα φέτος το καλοκαίρι καταλαβαίνει τι γράφω. Το ίδιο και για τις άλλες κατηγορίες που αναφέρονται.

Εξάλλου, έχει επικρατήσει η κάπως γενική εντύπωση ότι οι πολίτες είναι έτοιμοι να ξοδέψουν τις αποταμιεύσεις της πανδημίας. Ουδέν λιγότερο ορθό. Ναι, θα υπάρξει τώρα μία μικρή έξαρση στην κατανάλωση αλλά ο κόσμος φοβάται, τα επιτόκια είναι ελάχιστα η αρνητικά και η τάση διακράτησης χρήματος θα συνεχιστεί. Ας προσέξουν οι βιαστικοί: με τις φετινές τιμές τους θα διώξουν κόσμο τελικά.

Το θέμα των μεταφορών είναι διαφορετικό. Πράγματι υπάρχει άνοδος στις τιμές του πετρελαίου και στο κόστος των μεταφορών άσχετα από το πετρέλαιο – έχει να κάνει με τα πλοία που υπάρχουν, το ανθρώπινο δυναμικό, την ικανότητα λιμανιών για φορτοεκφόρτωση, την εκμετάλλευση της κατάστασης από τους πλοιοκτήτες. Επομένως, και σ’ αυτήν την περίπτωση, λίγη υπομονή δεν βλάπτει.

Ο τζόκερ μέσα στην τράπουλα είναι η ΔΕΗ. Όσο και να προσπαθεί ο διοικητής της Γιώργος Στάσσης δεν μπορεί να φτιάξει προβλήματα δεκαετιών μέσα σε 18 μήνες. Η αύξηση στην τιμή των ρύπων είναι αυτή που κατά κύριο λόγο αναστατώνει τον προϋπολογισμό της ΔΕΗ και καθώς μέσα στην αναμπουμπούλα πολλοί χαίρονται (όχι μόνο ο λύκος) τίθεται θέμα αύξησης τιμολόγιών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΔΕΗ αγοράζει ακριβά και πωλεί φτηνά. Ξαφνικές αναπροσαρμογές, όμως, της τάξης του 50% που γράφτηκαν είτε για την δημιουργία εντυπώσεων είτε μέσα σε πανικό, δεν είναι εφικτές ούτε για τον πολίτη ούτε για την βιομηχανία.

Επομένως και στο θέμα αυτό απαιτείται σύνεση, υπομονή, περισσότερη ανάλυση των εξελίξεων, λίγη αναμονή ακόμη και μετά να ληφθούν αποφάσεις. Να είναι αποφάσεις που να στηρίζονται σε πραγματικά δεδομένα (data driven) και να συνάδουν με το αίτιο του πληθωρισμού και την χρονική διάρκεια της όποιας κρίσης. Όχι ευκαιρία για να βγουν κι εδώ τα σπασμένα δεκαετιών.