Από τον ορυμαγδό φημών γύρω από τις πολιτικές εξελίξεις δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν και οι οικονομικές.

Καθώς το θέμα της ακρίβειας είναι κορυφαίο για την μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, αναπόφευκτα οι φήμες επικεντρώνονται στους τομείς όπου – κατά την ευρεία εντύπωση που επικρατεί – σημειώνονται τα λεγόμενα υπερκέρδη. Και οι… συνηθισμένοι ύποπτοι είναι πρωταρχικά οι χώροι της ενέργειας και των τραπεζών.

Είναι σαφές ότι οι φήμες δεν βοηθούν ούτε πολιτικά, ούτε επιχειρηματικά. Πολιτικά δημιουργούν προσδοκίες που δεν είναι υποχρεωτικά ούτε βάσιμες ούτε υλοποιήσιμες. Επιχειρηματικά αντιτίθενται στην βασική αρχή της επιχειρηματικότητα, ήτοι την ελαχιστοποίηση του ρίσκου – οπότε της αβεβαιότητας.

Ο επιχειρηματικός κόσμος έχει ανάγκη από σαφήνεια και σταθερότητα. Θυμάμαι πριν από χρόνια ρώτησα ξένο επενδυτή αν δίσταζε να επενδύσει στην Ελλάδα λόγω της υψηλής φορολογίας των κερδών. Η απάντηση με εξέπληξε. Η υψηλή φορολογία δεν ήταν το κύριο πρόβλημα του. Η σταθερότητα της φορολογίας ήταν το ζητούμενο.

Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη μία διευκρίνηση. Η έννοια του υπερκέρδους δεν είναι και τόσο σαφής ενώ, ταυτόχρονα, διαφοροποιείται ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση. Στους πιο προοδευτικούς κύκλους πράγματι χρησιμοποιείται ο όρος «υπερκέρδος» (excess profits) με την λογική ότι υπάρχει κάποιο ηθικά/κοινωνικά αποδεκτό επίπεδο κερδών, πέρα από αυτό πρέπει να παρέμβει το κράτος.

Σε πιο νεοφιλελεύθερους κύκλους χρησιμοποιείται ο όρος «αναπάντεχο» κέρδος (windfall profit), δηλαδή κέρδος που προκύπτει ξαφνικά και χωρίς να το περιμένει ο ωφελούμενος. Η διαφορά, έτσι, έγκειται ουσιαστικά στο αν τα υπερκέρδη είναι μόνιμα ή σπάνια επαναλαμβανόμενα.

Στην πρώτη περίπτωση αποτελούν ένδειξη στρέβλωσης της συγκεκριμένης αγοράς, στην δεύτερη αντιμετωπίζονται ως ειδική περίπτωση. Όποια και να είναι η μορφή τους, όμως, το θέμα δεν χάνει την ηθική/κοινωνική διάσταση του. Εδώ, η πολιτική οικονομία δίνει μία απάντηση θέτοντας το υπερκέρδος στο πλαίσιο της επιβάρυνσης του κοινωνικού συνόλου. Κατ’ αντιστοιχία δικαιολογείται η φορολόγησή του.

Στο θέμα της ενέργειας είναι σαφές ότι η Ελλάδα, μαζί με 3-4 άλλες οικονομίες, πληρώνει τον κακό σχεδιασμό του ευρωπαϊκού μοντέλου. Η αλλαγή του – που αναπόφευκτα θα συμβεί—εξίσου αναπόφευκτα θα καθυστερήσει. Μέχρι να λυθεί το πρόβλημα ο Έλληνας πολίτη καλείται να επωμισθεί δυσβάστακτο κόστος. Η φορολόγηση των κερδών στην ενέργεια είναι έτσι μία κοινωνικά δίκαιη και οικονομικά θεμιτή απόφαση της κυβέρνησης. Ας το ξεκαθαρίσει.

Σε αντίθεση, ο χρηματοπιστωτικός τομέα πληρώνει τις δικές του αμαρτίες της αλόγιστης πιστωτικής επέκταση της περιόδου 1995-2010, καθώς και της ανικανότητας των κυβερνήσεων στην περίοδο των μνημονίων να διαπραγματευτούν βιώσιμη λύση για τις τράπεζες. Έτσι, σήμερα, ο τραπεζικός τομέας περισσότερο κατ’ όνομα παρά ουσιαστικά επιτελεί το διαμεσολαβητικό έργο του μεταξύ αποταμίευσης και επένδυσης, καθώς η υγεία του (επάρκεια κεφαλαίων) εξαρτάται από την αναβαλλόμενη φορολογική του υποχρέωση, ο δανεισμός του βασίζεται στην ελαχιστοποίηση του ρίσκου που αναλαμβάνει και τα κέρδη του προκύπτουν από τις υψηλές χρεώσεις στις συναλλαγές.

Αυτός ο τελευταίος παράγων είναι που καθιστά τον τομέα ευάλωτο στην πρόταση για φορολόγηση των κερδών του. Στην ουσία, αντικατοπτρίζει μία μόνιμη στρέβλωση της αγοράς, αφήνει υποψίες (βάσιμες ή όχι δεν έχει σημασία) για προσυνεννόηση και δημιουργεί εντυπώσεις για εκμετάλλευση του απλού πολίτη.

Ο μονόδρομος

Για την κυβέρνηση, το θέμα είναι μονόδρομος. Τα υπερκέρδη που προκύπτουν από το στρεβλό ευρωπαϊκό ενεργειακό μοντέλο πρέπει να φορολογηθούν και η κυβερνητική δήλωση να είναι άμεση – διότι έτσι ελαχιστοποιείται η ζημιά για την επιχείρηση. Ταυτόχρονα, η φορολογία δεν μπορεί να είναι χάδι, διότι τότε δεν θα εξυπηρετηθεί το κοινό αίσθημα περί δικαιοσύνης και το πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση θα είναι σημαντικό.

Στις τράπεζες η εικόνα είναι πιο περίπλοκη. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η κυβέρνηση έχει ήδη ασκήσει πίεση στις τράπεζες να μειώσουν το ύψος των προμηθειών που χρεώνουν. Μία νέα πίεση είναι απαραίτητη κι αν δεν έχει αποτέλεσμα η νομοθετική παρέμβαση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί. Μπορεί να αντιτίθεται στις αρχές της ελεύθερης οικονομίας αλλά η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης τις υπερβαίνει.

Και πάλι, είναι απαραίτητο η κυβέρνηση να πάρει άμεσα τις αποφάσεις της κι αυτές να διακρίνονται για την σαφήνεια τους. Οι καιροί το απαιτούν, η καθημερινότητα του πολίτη που τόσο πλέον επαγγέλλεται η κυβέρνηση το καθιστούν αναγκαίο.

Γρήγορα, όμως. Όλοι έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν που βαδίζουν.

Διαβάστε επίσης

Ο μύθος ότι αντιμετωπίζεται η κλιματική κρίση