Οι ορθές πολύπλοκες γεωπολιτικές αναλύσεις αναμφισβήτητων ειδημόνων είναι και απαραίτητες και χρήσιμες. Ενίοτε, όμως, είναι δύσκολα κατανοητές από τους μη ειδικούς, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση στον πολίτη και, έτσι συχνά, λαθεμένες προσλαμβάνουσες. Στην προσπάθεια, εξάλλου, να διατηρηθεί η ακαδημαϊκή ακεραιότητα, οι αναλύσεις προσπαθούν να καλύψουν όλα τα πιθανά σενάρια, οπότε η εξαγωγή συμπερασμάτων επαφίεται στον τρόπο που ο καθένας ερμηνεύει τα γραφόμενα, οπότε και στις προσωπικές προκαταλήψεις.

Η γεωπολιτική, όμως, βασίζεται πάντα σε ορισμένες ξεκάθαρες και ουσιαστικά αναλλοίωτες στρατηγικές επιδιώξεις—οι τακτικές επίτευξης τους είναι που αλλάζουν κατά το δοκούν – εξ’ ου και η σύγχυση που κατά κανόνα προκύπτει.

Στο τρίγωνο Ελλάδα-Τουρκία-Ισραήλ, που γίνεται πεντάγωνο αν προσθέσουμε την αναπόφευκτη εμπλοκή της Αιγύπτου και της Κρήτης, τα δομικά στοιχεία της γεωπολιτικής σύγκρουσης τυχαίνει να είναι σχετικά σαφή. Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα είναι επίσης σαφείς. Η υλοποίηση τους, πάντως, εξαρτάται από τις τακτικές που θα ακολουθηθούν και την μορφή που θα λάβει η εμπλοκή των ΗΠΑ.

Ο δρόμος της Τουρκίας στοχεύει στην μερική αναβίωση του Οθωμανισμού – της Τουρκίας ως μία από τις μεγάλες δυνάμεις που παίζουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή. Αν οι επιδιώξεις Ερντογκάν ερμηνευτούν ακριβώς στο επίπεδο που εκφράζονται, τότε η Τουρκία επιζητά για τον εαυτό της ένα εκτεταμένο περιφερειακά γεωπολιτικό, οικονομικό και πολιτικό μονοπώλιο.

Οι ανοιχτά πολεμικές εκφράσεις της στρατηγικής αυτής είναι, πάντως, σχετικά περιορισμένες. Προτιμά να κινείται μέσω των μυστικών υπηρεσιών, της κατά περίπτωση θρησκευτικής επίκλησης, της επίδειξης αμυντικής ισχύος και της ακραίας φρασεολογίας.

Για το Ισραήλ, η αναβίωση ενός Οθωμανισμού που έχει άκρατα και άκριτα συνδεθεί με την τρομοκρατία του άξονα Ιράν-Χεζμπολά-Χαμάς και όπου η Συρία αποτελεί αναπόσπαστο κρίκο του άξονα, είναι απλά μη αποδεκτή. Ο Ερντογκάν μιλά πολύ. Ο Νετανάχιου λίγο, αλλά τα λόγια του συνοδεύονται από πράξεις. Δήλωσε ότι θα καταστρέψει μια για πάντα τις Χαμάς και Χεζμπολά, απέδειξε ότι για το Ισραήλ στρατιωτικά το Ιράν είναι άκακος σκύλος, αποσαφήνισε ότι σκοπεύει να αλλάξει συθέμελα το γεωπολιτικό πεδίο της Μέσης Ανατολής. Όταν το Ισραήλ δηλώνει ότι η Τουρκία είναι το νέο Ιράν, μόνο ένας ασόβαρος θα το ερμηνεύσει ως μία απλή ακραία φράση, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. To Ισραήλ έχει ήδη ετοιμαστεί, εξάλλου: πέρασε στην μόνιμη κατοχή του τα Υψίπεδα Γκολάν, κατέστρεψε όλη την στρατιωτική ισχύ που άφησε ο Ασσάντ και περιμένει να κάνει την πρώτη κίνηση-λάθος η Τουρκία.

Στο πλαίσιο αυτό θεωρείται πως οι ΗΠΑ είναι διλημματικές. Στο τέλος-τέλος, όμως, αυτό δεν ισχύει. Προσπάθεια να αποφευχθεί σύγκρουση θα γίνει. Βεβαίως ο Τραμπ θαυμάζει τον Ερντογκάν, όχι περισσότερο όμως από τον Νετανιάχου. Βεβαίως και θέλει την Τουρκία στο ΝΑΤΟ, αλλά Αμερικανική πολιτική στην Μέση Ανατολή χωρίς το Ισραήλ δεν υπάρχει. Για τις ΗΠΑ, η Τουρκία είναι ένα άγριο σκυλί που χρειάζεται γερό λουρί. Η τάση της, εξάλλου, να αλλάζει μερικές φορές το «αφεντικό» της με βάση αποκλειστικά και μόνο τα επεκτατικά της συμφέροντα, οδήγησε το Τραμπ (και το μάλλον εχθρικά διακείμενο προς τον Ερντογκάν Κογκρέσο) στην αποπομπή της από το πρόγραμμα των F-35.

Ένας κρίσιμος δείκτης για τις εξελίξεις είναι το Κουρδικό. Χωρίς να αποκλείεται, οι ΗΠΑ δεν θα προδώσουν τους Κούρδους για δεύτερη φορά. Δεν είναι θέμα ηθικής βέβαια. Αλλά δεν θέλουν μία πανίσχυρη Τουρκία και, εξάλλου, θα κινδυνεύσουν να δουν 55000 τζιχαντιστές να εξαπολύονται ελεύθεροι στην Συρία και αλλού. Ήδη, η αποστολή πρόσθετων στρατευμάτων για να ενισχύσουν την YPG sτην προστασία του Κομπάνι, δείχνει πολλά.

Ένας δεύτερος δείκτης είναι οι σχέσεις Τουρκίας-Ιράν. Η Αμερική και πολύ περισσότερο η Μοσάντ του Ισραήλ, έχουν άμεση γνώση, όσο αποτελεσματική κι αν είναι η MIT. H δημιουργία άξονα Ιράν-Τουρκίας δεν θα επιτραπεί με κάθε τρόπο.

Που αφήνουν όλα αυτά την Ελλάδα; Υποχρεωτικά, η χώρα μας θα παίξει παιγνίδι στην κόψη του ξυραφιού. Από την μία πλευρά θέλει να διατηρήσει την ηρεμία με την Τουρκία – τουλάχιστον μέχρι να προχωρήσει η τεράστια, ορθή, απαραίτητη που με την συνηθισμένη του τόλμη και δομική προσέγγιση έχει ξεκινήσει ο Νίκος Δένδιας. Η Ελλάδα, εξάλλου, δεν μπορεί να παραβλέψει πόσο εύκολα και γρήγορα αλλάζει η πολιτική της Τουρκίας, ακόμη και ενάντια στο διεθνές δίκαιο—βλέπε Τουρκικι-Λυβικό μνημόνιο. Ούτε μπορεί να ξεχάσει τις ακραίες φραστικές επιθέσεις του Ερντογκάν σε ηγέτες της Δύσης, ούτε την στήριξη που έδωσε στις Χαμάς και Χεζμπολά.

Από την άλλη, ο άξονας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο έχει σαφή συγκριτικά οικονομικά, ενεργειακά, πολιτικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα—με επιπλέον βαρύτητα στην χάραξη της ΑΟΖ. Σε περίπτωση σύγκρουσης Ισραήλ-Τουρκίας η χώρα μας δεν θα κληθεί να παράσχει στρατιωτική βοήθεια, αλλά είναι σαφές ότι θα βοήθησε κόντρα στην Τουρκία με άλλα μέσα. Η Τουρκία θα εκδηλώσει την δυσαρέσκεια της αλλά είναι εξαιρετικά αμφίβολο πως θα ανοίξει νέο μέτωπο όταν θα έχει τα χέρια της πολύ απασχολημένα με το Ισραήλ.

Ο πιο ορατός κίνδυνος για την Ελλάδα θα εκδηλωθεί αν και όταν μετά από πίεση των ΗΠΑ και άλλων κρατών της Μέσης Ανατολής (π.χ. της Σαουδικής Αραβίας) που για γεωπολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους δεν καλοβλέπουν τον Τουρκικό Οθωμανισμό, ο Ερντογκάν υποχρεωθεί σε οπισθοχώρηση τόσο στο μέτωπο της Συρίας (όπου υπάρχει και η πιθανότητα να προσπαθήσουν οι ΗΠΑ να αντιστρέψουν την παρουσία της Ρωσίας) όσο και του Κουρδικού κράτους. Μπορεί, λοιπόν, τότε, να επιχειρήσει να διασκεδάσει την ήττα του δημιουργώντας νέες εστίες σύγκρουσης με την Ελλάδα, που την θεωρεί (κατά την άποψη του) κάπως περισσότερο του χεριού του. Αν το 2022 φτάσαμε στα όρια θερμού επεισοδίου, αυτά μπορούν άνετα να ξεπεραστούν από μία Τουρκία που θα αναζητά να αποκαταστήσει την χαμένη της… τιμή.

Κλείνοντας, οφείλεται να σημειωθεί πως ο ίδιος ακριβώς κίνδυνος μπορεί να προκύψει για την χώρα μας αν η σύγκρουση Ισραήλ – Τουρκίας διατηρηθεί σε επίπεδο υβριδικού πολέμου, η μικροσυγκρούσεων, αψιμαχιών, μυστικών υπηρεσιών κοκ. Πρόκειται μία διόλου απίθανη προοπτική που οφείλουμε να προσέξουμε. Ας ελπίσουμε ότι η κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να ασχολείται με την ριζική αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμό της ΚΥΠ (ας την μετονομάσει μάλιστα επιτέλους—το παρελθόν της μάλλον θυμηδία προκαλεί.

Διαβάστε επίσης:

Το σύνδρομο της εξαετίας και η γαλήνη πριν την έκρηξη