Οι ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές. Σε αντίθεση με προηγούμενους κύκλους οικονομικής συγκυρίας οι ΗΠΑ είναι σχεδόν η μόνη οικονομία με ισχυρά χαρακτηριστικά: χαμηλή ανεργία, χαμηλό πληθωρισμό, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας πολύ πάνω από τις αναμενόμενες. Τον Σεπτέμβριο και μόνο οι νέες θέσεις έφτασαν τις 270.000, 100.000 πάνω από τις προβλέψεις.
Αυτή είναι η μία όψη. Η άλλη όψη δείχνει τις Ινδία, Γερμανία, Κίνα, Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία να αντιμετωπίζουν σοβαρή επιβράδυνση στον ρυθμό ανάπτυξης – σε ορισμένες περιπτώσεις να πλησιάζει τον ορισμό της ύφεσης. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι κεφαλαιαγορές κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση – με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στην Κίνα όπου το λεγόμενο «μπαζούκα μέτρων» και να απογοητεύει και να καθυστερεί.
Στην Κίνα το πρόβλημα, βέβαια, είναι γνωστό: η κατάρρευση του real estate σε συνδυασμό με τον τεράστιο αριθμό μη ιδιωτικών επιχειρήσεων που είναι στο κόκκινο και μικρότερο μεν αλλά σημαντικό δε από πλευράς βαρύτητας στην οικονομία ιδιωτικών επιχειρήσεων να αγκομαχούν υπό την επήρεια της πολιτικής διάστασης– καθώς η ανάμιξη του ΚΚΚ δεν θα έλεγες που είναι υπέρ της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Η Ινδία είναι μία ειδική περίπτωση όπου τα διάχυτα διαρθρωτικά προβλήματα (συμπεριλαμβανομένης και της θρησκείας) εμποδίζουν την ανάπτυξη, όποια δε ανάπτυξη επιτυγχάνεται συσσωρεύει πλούτο στους ήδη έχοντες.
Όσο για τις άλλες οικονομίες, το θέμα αφορά κυρίως την χαμηλή παραγωγικότητα, και γι’ αυτό είχε πολλά να πει ο Σούπερ Μάριο στην πρόσφατη (ημιτελή προς το παρόν) έκθεση του. Το έλλειμμα καινοτομίας δεν διορθώνεται ούτε εύκολα ούτε γρήγορα.
Η προοπτική των επομένων μηνών κάθε άλλο παρά αισιόδοξη είναι. Με βάση την εκτίμηση ρίσκου η Αμερική φαίνεται να βαδίζει στην δική της εικονική οικονομική πραγματικότητα, καθώς αν μεν εκλεγεί ο Τραμπ θα υπάρξει σοβαρή επιτάχυνση του πληθωρισμού, αν δε κερδίσει η Χάρις θα αντιμετωπίσει τον σοβαρό κίνδυνο να έχει μειώσει η FED τα επιτόκια στη λάθος στιγμή. Όπως, δηλαδή, συνέβη και στο παρελθόν να έχει δοθεί ώθηση στην οικονομία όταν αυτή έτσι κι αλλιώς είχε περάσει σε ανοδική πορεία. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η μείωση των επιτοκίων δεν επέφερε αντίστοιχη κίνηση τα επιτόκια στέγασης (mortgage rates) καθώς αυτά είναι πρωταρχικά συνδεδεμένα με τα 10ετή ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου (ΤΒs) τα οποία επίσης έδειξαν (μικρή μεν) ανοδική τάση –ακριβώς επειδή μερικές αγορές θεώρησαν πως η κεντρική τράπεζα έκανε λάθος.
Αν, τώρα, η ΕΚΤ ακολουθήσει τον δρόμο της FED έχοντας κατά νου την φτωχή πανευρωπαϊκή ανάπτυξη, τότε η ανισορροπία στην παγκόσμια οικονομία θα ενέχει στοιχεία υψηλού κινδύνου. Το περίφημο soft landing ενδέχεται να μην είναι ούτε soft ούτε landing.
Εξάλλου, ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι γεωπολιτικές εξελίξεις. Μπορεί η προσοχή να είναι στραμμένη στην Μέση Ανατολή, αλλά μεγαλύτερος είναι ίσως ο κίνδυνος στο μέτωπο Ρωσίας – Ουκρανίας. Οι (μη απόλυτα ελεγχόμενες) πληροφορίες για ανάμιξη της Βόρειας Κορέας, η πίστη του Πούτιν στο αήττητο της Ρωσίας και η αβεβαιότητα με τις εκλογές στις ΗΠΑ, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα κινδύνων με απρόβλεπτες συνέπειες.
Στην παρούσα φάση, η συμπεριφορά των χρηματιστηρίων έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς «οι αρκούδες» επανεμφανίστηκαν. Κι αν η Wall Street δείχνει σημάδια αντοχής συχνά καλύπτοντας τις απώλειες, δεν είναι διόλου σίγουρο πως το αυτό ισχύει και στα άλλα χρηματιστήρια. Οι εξελίξεις ειδικά στην Κίνα ενδέχεται να οδηγήσουν σε μία γενικευμένη πτώση, που αν συνδυαστεί με αρνητικές γεωπολιτικές εξελίξεις θα οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε πολύ βαθιά και πάντως αχαρτογράφητα νερά, λόγω της τεράστιας και ουσιαστικά ανεξέλεγκτης ρευστότητας των $1000 τρις.
Όσο για την Ελλάδα – απλά να παρακαλούμε να μην κάτσει η στραβή.
Διαβάστε επίσης
Ρεαλισμός με ανύπαρκτα περιθώρια απόκλισης και ανησυχητική εικόνα για τις επενδύσεις