Είμαστε στα πρόθυρα Σουμπετεριανής περιόδου δημιουργικής καταστροφής;

Σε δύο προηγούμενες στήλες (20/10 και 16/10) έγραψα για την αποδέσμευση της πραγματικής αγοράς από την χρηματοπιστωτική, και των οικονομιών της Ευρώπης από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Αυτή η διπλή αποδέσμευση μας οδηγεί σ’ ένα νέο περιβάλλον που θα χαρακτηρίζεται από υψηλότερα επιτόκια σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαπενταετία, πληθωριστικές πιέσεις που θα προκύπτουν από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις και, τέλος, την επιρροή των θεμάτων ασφάλειας και άμυνας στο σχεδιασμό της βιομηχανικής και ευρύτερα της οικονομικής πολιτικής—δηλαδή την άνοδο του οικονομικού εθνικισμού.

Η εποχή των μηδενικών επιτοκίων και της τεράστιας ρευστότητας που έριχναν στις οικονομίες οι κεντρικές τράπεζας φοβούμενες τον αποπληθωρισμό και την επιστροφή στην εμπειρία του 1930 έχει παρέλθει. Δεν υπάρχουν πια ούτε helicopter money ούτε B-52 money. Στην δεκαετία 2008- 2018 ο δανεισμός των επιχειρήσεων διπλασιάστηκε στα $70 τρις. Το χρήμα έρεε άφθονο, η έννοια του ρίσκου είχε εξαφανιστεί, η παγκόσμια οικονομία ζούσε στην παραδοσιακή «παγίδα ρευστότητας» ( liquidity trap) που είχε προβλέψει ο Keynes.

Σήμερα, το ρίσκο εξακολουθεί να υποβαθμίζεται από τους επενδυτές αλλά η αποδέσμευση των χρηματαγορών από την πραγματικότητά του ρίσκου έχει ξεκινήσει. Στην ουσία είχε αρχίσει ήδη από το 2022. Τότε ξεκίνησε η άνοδος των επιτοκίων από την FED, και σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, οι τιμές των μετοχών θα έπρεπε να πέσουν. Συνέβη το αντίθετο: τόσο ο Nasdaq 100 όσο και ο SP 500 αυξήθηκαν κατά 22%-23%. Ταυτόχρονα, η ανεργία δεν αυξήθηκε και ο ρυθμός ανάπτυξης υποχώρησε ελάχιστα.

Αυτή είναι η εικόνα των ΗΠΑ σήμερα και γι’ αυτό μιλάμε για την αποδέσμευση από την Ευρώπη αλλά και από τις χρηματαγορές. Μία ερμηνεία εστιάζει στο γεγονός ότι τα επιτόκια επηρεάζουν τους τομείς της οικονομίας διαφορετικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τομέας των ακινήτων που είναι ευαίσθητος στο κόστος χρήματος και, σε αντιπαράθεση, ο τομέας της τεχνολογίας που απλά αδιαφορεί για το αν το επιτόκιο είναι 3% ή 5% ή 8%. Παραταύτα, ακόμη κι αυτοί οι ευαίσθητοι τομείς δείχνουν να συμπεριφέρονται με μη αναμενόμενο τρόπο. Πως αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι ενώ τα επιτόκια μειώθηκαν, το κόστος των στεγαστικών δανείων δεν επηρεάστηκε;

Αυτή η διπλή (κατά μία έννοια τριπλή αποδέσμευση) διαφοροποιεί και τις ροές κεφαλαίων. Είναι σαφές από τους δείκτες που δημοσιοποιούνται ότι η ροή προς την Κίνα έχει ανακοπεί – όπως κατά τις ενδείξεις και προς την Ευρώπη—αν κρίνει κανείς από την άνοδο του όγκου των γραμματίων του αμερικανικού δημοσίου (Treasury Bills) που αγοράζονται από μη Αμερικανούς πολίτες. ΟΙ εισροές στα ΤΒς έχουν αυξηθεί κατά 7%, στα εταιρικά ομόλογα κατά 10%, στις μετοχές κατά 20% μέσα σε κάτι περισσότερο από ένα χρόνο.

Ο Schumpeter είχε επισημάνει την ανάγκη να περνά ο καπιταλισμός περιόδους δημιουργικής καταστροφής (Creative destruction). Μετά την κρίση του 2008/9, ο φόβος επανάληψης της Μεγάλης Ύφεσης οδήγησε στην τεράστια αύξηση της ρευστότητας, και το ίδιο συνέβη με αφορμή την πανδημία. Το αποτέλεσμα ήταν ότι χιλιάδες επιχειρήσεις που δεν ήταν ανταγωνιστικές ΔΕΝ έκλεισαν, υποβοηθούμενος από την ρευστότητα και τα πολλαπλά άλλα βοηθητικά μέτρα που πήραν οι κυβερνήσεις.

Με αυτά τα δεδομένα, είναι λογικό το συμπέρασμα ότι η αποδέσμευση των αγορών σε συνδυασμό με την ψηφιακή επανάσταση αλλάζει ριζικά το τοπίο και οι οικονομίες της Δύσης αλλά και της Κίνας θα εισέλθουν σε περίοδο όπου οι ισχυρότεροι θα επιζήσουν. Έχει ήδη έρθει, δηλαδή, η επί δεκαετίες αναβαλλόμενη (ουσιαστικά από το 2002 που είχε αποφευχθεί με μέτρα του Greenspan) περίοδος δημιουργικής καταστροφής.

Διαβάστε επίσης:
Ισραήλ-ΗΠΑ: Το Ισραήλ θα λάβει αποφάσεις με βάση τα δικά του συμφέροντα, είπε ο πρωθυπουργός Νετανιάχου στον Ντόναλντ Τραμπ

Ισραήλ: Είμαστε έτοιμοι να περάσουμε στο επόμενο στάδιο του πολέμου

Επίσκεψη του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών στην Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου