Η κρατική αεροπειρατεία της Λευκορωσίας έφερε στο προσκήνιο το σημαντικό θέμα της ευρωπαϊκής στρατηγικής ισχύος.

Σε ποιο βαθμό είναι ικανή η ΕΕ να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της, στη νέα γεωπολιτική εποχή που ανατέλλει; Μπορεί να υπάρξει κοινή αμυντική πολιτική όταν η κοινή εξωτερική πολιτική βρίσκεται στα σπάργανα; Υπάρχει η κατάλληλη οικονομική-βιομηχανική βάση για να στηρίξει κοινές ένοπλες δυνάμεις;

Η παλιά ατάκα του Henry Kissinger «Αν θέλω να μιλήσω  με την Ευρώπη, ποιον παίρνω τηλέφωνο;» αφήνει τώρα μία πικρή γεύση, ιδιαίτερα γιατί έγινε πριν από 40 χρόνια. Και η εμπειρία της ΕΕ με την Λιβύη το 2011 και τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014 δεν έκανε τίποτα για να βελτιώσει την χαμηλή αυτοεκτίμηση που τρέφει η ίδια η ΕΕ για τον εαυτό της.

Τώρα, η Λευκορωσία έδειξε πόσο υπολογίζει την ΕΕ.

Το πρόβλημα τοποθετείται στο πλαίσιο της νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας, όπου οι ΗΠΑ στρέφουν την προσοχή τους ολοένα και περισσότερο προς την Ασία και η Ευρώπη μένει μόνη της κατά μία έννοια για να αντιμετωπίσει την Ρωσία και άλλα «κράτη παρανομίας» (rogue states) όπως η Λευκορωσία.

Έλλειψη κοινής εξωτερικής πολιτικής

Σε πρόσφατο άρθρο τους στο περιοδικό International Security με τίτλο «Illusions of Autonomy» (Φαντασιώσεις Ανεξαρτησίας), οι H. Meijer & S.G. Brooks υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη δεν είναι ικανή να αμυνθεί χωρίς την βοήθεια των ΗΠΑ.

Το θέμα είναι σοβαρό, διότι από πλευράς πληθυσμού, παραγωγής και τεχνολογίας η Ευρώπη σαφέστατα υπερέχει της Ρωσίας.  Η ευρωπαϊκή αδυναμία οφείλει, λοιπόν, να αναζητηθεί σε άλλα αίτια.

Το βασικό πρόβλημα έχει τις πηγές του στην έλλειψη κοινής εξωτερικής πολιτικής. Κι αυτό με την σειρά του οφείλεται στις τελείως διαφορετικές εκτιμήσεις κινδύνου που έχουν μεταξύ τους τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ως κίνδυνοι  θεωρούνται ο Ρωσικός επεκτατισμός, η τρομοκρατία, η μετανάστευση, η διασπορά των πυρηνικών όπλων και τα αποτυχημένα κράτη (failed states).

Στο άρθρο τους οι Meijer & Brooks, αναφέρουν πως μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε 10 από τα κράτη μέλη της ΕΕ. θεωρούν πως η Ρωσία δεν αποτελεί πρόβλημα, 4 θεωρούν πως η Ρωσία αποτελεί εξίσου σοβαρό κίνδυνο με άλλα θέματα, 5 θεωρούν πως όλα τα προβλήματα είναι εξίσου επικίνδυνα και μόνο 5 αντιμετωπίζουν την Ρωσία ως τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Παράλληλα, όπως δείχνει η διαμάχη ΗΠΑ-ΕΕ (κυρίως με τη Γερμανία) για τον αγωγό Nord Stream 2, οι δύο σύμμαχοι έχουν και μεταξύ τους διαφορετικές απόψεις όσον αφορά την ενεργειακή εξάρτηση από την Ρωσία.

Σε επίπεδο στρατιωτικής συμμαχίας, η εικόνα είναι αρκετά απαισιόδοξη. Ενώ, δηλαδή, η Ρωσία έχει προχωρήσει σε έναν εντυπωσιακό εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων της, η Ευρώπη έχει προχωρήσει σ’ έναν ουσιαστικό αφοπλισμό. Για παράδειγμα, το 1990 είχε 12.000 τανκ (main battle tanks) σήμερα έχει 2.000.

Επιπλέον, δεν υπάρχει η κοινή βιομηχανική βάση για να στηρίξει κοινές αμυντικές δυνάμεις. Η κοινή προμήθεια αμυντικού υλικού κάθε φύσης καλύπτει μόνο το ¼ του συνόλου των ευρωπαϊκών αναγκών.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, σύμφωνα με τους συγγραφείς, είναι όμως, η έλλειψη συγχρονισμού καθώς και νέων μεθόδων. Όταν το 2011 η Ευρώπη επενέβη στην Λιβύη, χρειάστηκε την βοήθεια των ΗΠΑ σε σειρά από θέματα που είναι απαραίτητα στις σύγχρονες συγκρούσεις: ανεφοδιασμό αεροσκαφών στον αέρα, καταστολή αντιαεροπορικής άμυνας, πληροφόρηση, επιτόπια έρευνα και συγχρονισμό των υπολογιστών. Γνωστός με το ακρώνυμο C4ISR, αυτός ο σύγχρονος τρόπος διεξαγωγής πολέμου δεν έχει υιοθετηθεί από την Ευρώπη. Αν σήμερα η Ευρώπη επαναλάμβανε  παρέμβαση αλλά Λιβύη θα αντιμετώπιζε τα ίδια προβλήματα με το 2011.

Η τρομακτική πράξη, κρατικής τρομοκρατίας στον αέρα, οφείλει να αφυπνίσει την Ευρώπη. Η αντίδραση δεν μπορεί να είναι ένα χαστουκάκι στο μάγουλο – όπως συνηθίζει. Η παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία έχει αλλάξει και ενόσω οι ΗΠΑ απασχολούνται με την Κίνα, η ΕΕ θα έχει να αντιμετωπίσει μία νέα Ρωσία. Τα ωραία λόγια σε ντοκουμέντα, όπως το European Union Global Standing του 2016, οφείλουν να γίνουν πράξεις. Και πράξεις όπως το European Defence Fund και το Permanent Structured Cooperation Mechanism οφείλουν να αποκτήσουν δόντια.

Διαβάστε επίσης:

Μεταρρυθμιστική βεντάλια κόντρα σε ιδεολογικό εγκλωβισμό