Η πλύση εγκεφάλου και ο στασιμοπληθωρισμός

Είναι τόσο βαθύ και τόσο εκτεταμένο το πλύσιμο εγκεφάλου, που έχει γίνει στα τελευταία σαράντα χρόνια κατά του πληθωρισμού, ώστε να είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος να βρεθούμε ξανά στην εποχή τη δεκαετίας 1975-1985 όπου κυρίαρχος ήταν ο στασιμοπληθωρισμός. Για χάρη των νεότερων που δεν τον γνώρισαν και των μεγαλύτερων που μπορεί να έχουν αδύνατη μνήμη, θα αναφέρω ότι ο στασιμοπληθωρισμός είναι ένα φαινόμενο όπου η ανάπτυξη είναι ανύπαρκτη ή πολύ οριακή και ταυτόχρονα οι τιμές αυξάνονται.

Η άμεση σύνδεση του πληθωρισμού με την νομισματική κυκλοφορία, έδωσε μονοδιάστατο χαρακτήρα στην αύξηση τιμών και επέβαλε τον διανοητικό μανδύα να αντιμετωπίζεται ο πληθωρισμός ως αποκλειστικά νομισματικό φαινόμενο.

Αυτή είναι η κληρονομιά της Γερμανικής οικονομικής σχολής, του Αμερικανού νομπελίστα οικονομολόγου Milton Friedman και του ομοεθνούς του διοικητή της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (FED) Paul Volcker. Έκτοτε, η θέση αυτή έχει υπάρξει παγκοσμίως κυρίαρχη στον σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής: τα επιτόκια αυξάνονται για να τεθεί υπό έλεγχο ο πληθωρισμός και αντίστοιχα μειώνονται για να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη. Η δημοσιονομική πολιτική καταδικάζεται σε σχεδόν ουδέτερο (ουσιαστικά βαθιά υποβαθμισμένο) ρόλο. Οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι υπουργοί οικονομικών είναι οι νέοι άρχοντες.

Η λογική αυτή άντεξε και στην κρίση του 2008/9 – μολονότι μερικοί, λίγοι, οικονομολόγοι υποδείκνυαν ότι θα δημιουργούσε προβλήματα. Έτσι, πολύ σύντομα μετά τη νομισματική επέκταση που πραγματοποιήθηκε για να ξεπεραστεί η κρίση – στην ουσία με την επαναφορά της δημοσιονομικής πολιτικής από την πίσω πόρτα – η πλύση
εγκεφάλου αποδείχτηκε βαθιά και τα μέτρα στήριξης αποσύρθηκαν λόγω του φόβου του πληθωρισμού.

Το αποτέλεσμα ήταν μία σχεδόν δεκαετία με εξαιρετικά χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Εξαίρεση, βέβαια, η Κίνα αλλά εκεί λειτουργούν άλλοι θεσμοί και άλλοι κανόνες. Η χαμηλή ανάπτυξη δεν εμπόδισε να αναπτυχθούν μικρά και απομονωμένα από την υπόλοιπη κοινωνία κέντρα πλουτισμού, σε ονομαστικές αξίες.
Ερχόμαστε τώρα στην εποχή της πανδημίας. Η αντιμετώπιση της στο οικονομικό επίπεδο έγινε με την δημιουργία υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων που χρηματοδοτήθηκαν όχι από φόρους και παραδοσιακό δανεισμό αλλά με το τύπωμα χρήματος. Η νομισματική πολιτική είχε κυριολεκτικά αχρηστευτεί και η δημοσιονομική ήταν αυτή που γλύτωσε την κοινωνία από την οικονομική κατάρρευση.

Γνωρίζοντας την έκταση της πλύσης εγκεφάλου, μερικοί, ξανά λίγοι, οικονομολόγοι προειδοποίησαν να μην επαναληφθεί το λάθος του 2010/11 και αποσυρθούν πριν την ώρα τους τα μέτρα στήριξης– οπότε οι οικονομίες θα αντιμετώπιζαν είτε ύφεση είτε πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Στην αρχή φάνηκε ότι οι προειδοποιήσεις εισακούστηκαν. Σύντομα, όμως, το ξέπλυμα εγκεφάλου απέδωσε. Με την πρώτη εμφάνιση πληθωριστικών φαινομένων, οι φωνές ξέσπασαν: να αυξηθούν τα επιτόκια, να παραμείνουν αυστηροί οι όροι του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας.

Ας υποθέσουμε ότι τα επιτόκια παίρνουν ανοδική πορεία. Οι επιπτώσεις θα είναι τραγικές, με το φάσμα του στασιμοπληθωρισμού να εμφανίζεται ξανά. Συγκεκριμένα:

-Λειτουργώντας μέσω των αγορών τίτλων και χρήματος και του επιχειρηματικού τομέα η άνοδος τους θα επιβραδύνει την οικονομία και μέσω της μείωσης των επενδύσεων.

 -Λειτουργώντας μέσω του χρέους, η άνοδος τους θα αυξήσει το κόστος εξυπηρέτησης του. Ως προς το ιδιωτικό χρέος, η «απάντηση» θα είναι η μείωση της κατανάλωσης – με ανάλογες επιπτώσεις στην παραγωγή. Ως προς
το δημόσιο χρέος, η άνοδος του κόστους εξυπηρέτησης θα φέρει σε πολλά κράτη – τα πιο αδύναμα οικονομικά – αναδιάρθρωση χρεών.—με παγκόσμια αρνητικές επιπτώσεις, καθώς δεν θα πρόκειται για μία παγκόσμια συμφωνία
διαγραφής τους από τους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών.

Πέρα τούτων όμως, υπάρχουν δύο μεγάλα προβλήματα.

Πρώτο, η επιβράδυνση της οικονομίας δεν θα γίνει μέσα στο ίδιο περιβάλλον με το 2010/11. Σήμερα υπάρχει η πανδημία του κορωνοϊού. Η επιβράδυνση ή και ύφεση αναπόφευκτα θα θίξει τους οικονομικά πιο αδύναμους καθιστώντας τους έτσι ακόμη πιο ευάλωτους στον κορωνοϊό.

Δεύτερο, ο πληθωρισμός της εποχής της πανδημίας οφείλεται στην ενεργειακή κρίση, στα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία και ο αναγκαίος οικονομικός εθνικισμός, στην διάσπαση των αλυσίδων παραγωγής, στην διατάραξη της πολύ λεπτής ισορροπίας των αλυσίδων αυτών καθώς οι εταιρείες κυνηγούσαν το μέγιστο κέρδος,
στην κερδοσκοπία των ναυτιλιακών εταιρειών, στις ανατροπές στην αγορά εργασίας.

Κανένα από τα φαινόμενα αυτά δεν θα επηρεαστεί καθοριστικά– ίσως οριακά η ενεργειακή κρίση με τα γεωπολιτικά δεδομένα της – από την αύξηση των επιτοκίων. Θα έχουμε έτσι μείωση της οικονομικής δραστηριότητας κυρίως μέσα από την μείωση της κατανάλωσης και ταυτόχρονα εμμονή των πληθωριστικών πιέσεων, καθώς τα αίτια του πληθωρισμού θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν.
Οπότε, και η επανεμφάνιση του στασιμοπληθωρισμού.

Θα υπάρχει, λοιπόν, ύφεση ή στασιμότητα, με τις τιμές να ανεβαίνουν, τις ανισότητες να εντείνονται καθώς η φτώχεια θα εξαπλώνεται, μεγαλύτερη δυσκολία στην αντιμετώπιση της πανδημίας –η φτώχεια δεν βοηθά στον εμβολιασμό ούτε στην ιατρική και νοσοκομειακή περίθαλψη–, υποχώρηση της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής – τα υψηλά επιτόκια δεν ευνοούν τις πράσινες επενδύσεις που έχουν ίσως χαμηλότερη άμεση απόδοση από τις χρηματιστηριακές—και, έτσι, κοινωνική δυσαρέσκεια και άνοδο των πολιτικών άκρων.

Χειρότερη στιγμή για σφιχτή νομισματική πολιτική δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Ο καπιταλισμός δικαιολογημένα δέχεται επιθέσεις αλλά το ανερχόμενο αντίπαλο δέος του αυταρχικού καπιταλισμού είναι πολέμιο της προσωπικής ελευθερίας και του κράτους δικαίου που έχουν αποτελέσει τον θεμέλιο λίθο του πολιτισμού της Δύσης. Σ’ αυτήν την
κρίσιμη στιγμή οι ανεγκέφαλοι τραπεζίτες και οι εγκλωβισμένοι σε ξεπερασμένες ιδεολογίες οικονομολόγοι, που δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις επιπτώσεις των πράξεων τους στην κοινωνία, έχουν βάλει πλώρη για μία νέα αλλά πολύ μεγάλη τούτη τη φορά καταστροφή.

Διαβάστε επίσης

Η ευάλωτη ελληνική οικονομία, ο ιός και το Ταμείο