Η (βέβαιη) προοπτική ενός τρίτου lockdown, έχει δικαιολογημένα ανησυχήσει την κυβέρνηση.

Στους 11 μήνες του 2020 το κόστος αντιμετώπισης της πανδημίας είναι της τάξης των 14 δις. ευρώ – κι αυτά προς το παρόν. Διότι, οι πραγματικές συνολικές επιπτώσεις σε απώλεια παραγωγής και εσόδων θα φανούν μόνο όταν θα τελειώσει ο εφιάλτης.

Με αρκετό ρεαλισμό, η κυβέρνηση έχει προγραμματίσει για το 2021 περίπου 7,5 δις. ευρώ ειδικά για την συνέχιση των μέτρων στήριξης.

Τώρα, κι αυτό το ποσό φαίνεται ανεπαρκές, καθώς μία νέα καραντίνα προσθέτει – πάντα σύμφωνα με τους υπολογισμούς του υπουργείου οικονομικών—500 εκατ. ευρώ τον μήνα στα ποσά που έχουν προσυπολογιστεί.

Με το αισιόδοξο σενάριο ότι η κατάσταση θα αρχίσει να βελτιώνεται από τον Μάιο – Ιούνιο και μετά, το διετές κόστος της πανδημίας στα δημόσια οικονομικά θα φτάσει περίπου τα 25 δις. ευρώ, δηλαδή το 14% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.

Όπως είχα γράψει πριν από λίγες ημέρες (26/1) στην στήλη αυτή «είναι πολλά τα λεφτά για τις αντοχές μας».

Το ερώτημα, βέβαια, είναι «τι μπορεί να γίνει;»

Η κυβέρνηση, μέσω ΟΔΔΗΧ και Δημήτρη Τσάκωνα έχει επάξια κάνει ένα μεγάλο σωστό βήμα: έχει επιμηκύνει σημαντικά τις ημερομηνίες λήξης του χρέους και έχει μειώσει σε μεγάλο βαθμό το κόστος εξυπηρέτησης του.

Πολύ καλύτερα δεν θα μπορούσε να είχε γίνει.

Και, στο σημείο αυτό, περίπου εξαντλούνται τα περιθώρια παρέμβασης στην τρέχουσα διαχείριση.

Η χώρα μας θα πρέπει να ζήσει με την αβεβαιότητα που έχει φέρει η πανδημία, την γνώση ότι όλες οι χώρες είναι στην ίδια μοίρα και την βεβαιότητα ότι άμεσο πρόβλημα δεν θα αντιμετωπίσει ως προς τον δανεισμό της και το χρέος, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των πρόσθετων δαπανών καλύπτεται με ομόλογα που βρίσκονται στα χέρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Επειδή οι κεντρικές τράπεζες έχουν γίνει εκδοτήρια χρήματος, είναι σαφές ότι στην μετά-κορωνοϊό εποχή θα υπάρξει κάποια διεθνής ρύθμιση ως προς τα χρέη και την αποπληρωμή τους.

Μπορεί πολλοί να ανατριχιάζουν στην σκέψη της διαγραφής χρεών, αλλά πολλοί περισσότεροι ασθμαίνως θα δεχτούν την αναδιάρθρωση με την έκδοση 30ετών ή και 50ετών ομολόγων – για να μην αναφερθούμε στα «μόνιμα» ομόλογα – τα λεγόμενα perpetual bonds.

Αυτή η αλλαγή του χρονικού ορίζοντα, οφείλει να επηρεάσει και την τρέχουσα διαχείριση. Να σταματήσουμε, δηλαδή, να αντιμετωπίζουμε τον προϋπολογισμό σε ετήσια βάση και να υιοθετήσουμε ξανά ένα παλιό εργαλείο – τον τριετή προϋπολογισμό – ώστε να τεθεί και το θέμα της ανάκαμψης σε ρεαλιστική βάση.

Διότι, η προοπτική ότι η πανδημία δεν θα τελειώσει ούτε το 2021 είναι πλέον εδώ.

Το επόμενο βήμα είναι να δοθεί προτεραιότητα στην υλοποίηση επενδύσεων σε υποδομές, αλλά σε άλλη βάση.

Στην Ελλάδα όταν μιλάμε για υποδομές εννοούμε τους μεγάλους οδικούς άξονες, τα μεγάλα λιμάνια, τα τραίνα. Υπάρχουν, όμως, και οι μικρές υποδομές, οι επαρχιακοί δρόμοι, τα τοπικά γεφύρια, οι χείμαρροι, οι λίμνες, τα φράγματα. Για χρόνια έχουν εγκαταλειφθεί. Τα καιρικά φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής δείχνουν καθημερινά πόσο ευάλωτη είναι στο σύνολο της αυτή η υποδομή.

Είναι όλα έργα που αρχίζουν αμέσως, ολοκληρώνονται γρήγορα και, αν είναι αναγκαίο, μπορούν εύκολα να σταματήσουν. Προς τα εκεί οφείλει να  στραφεί η κυβέρνηση – αφού πρώτα ολοκληρώσει την δηλωμένη επιθυμία της να αλλάξει τις διαδικασίες των διαγωνισμών ανάθεσης ώστε να τελειώσουμε μία για πάντα με τις σκόπιμα ατελείωτες καθυστερήσεις – που ταυτόχρονα αυξάνουν και το κόστος των έργων.

Η οικονομική λογική – όχι πως είναι και τόσο στέρεα—λέει ότι κάποια στιγμή θα αυξηθούν τα επιτόκια και θα εμφανιστεί ο πληθωρισμός. Οφείλουμε να προετοιμαστούμε.

Στο πλαίσιο αυτό, η συγκέντρωση στοιχείων, η ταξινόμηση τους και η ανάλυση τους με την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης θα βοηθήσει να είναι πιο στοχευμένα τα μέτρα βοήθειας. Παράλληλα, η σύνδεση των μεγάλων και δαπανηρών προγραμμάτων με κάποιο δείκτη –π.χ. των συντάξεων με το προσδόκιμο ζωής – θα βοηθούσε στην καλύτερη, με την μορφή της δικαιότερης και αποδοτικότερης,  κατανομή και χρήση των πόρων.

Η πανδημία μας υποχρέωσε σε νέο τρόπο ζωής. Οι πανδημίες που ακολουθούν μας υποχρεώνουν σε νέο τρόπο σκέψης.