Για μία χρονική περίοδο που είναι δύσκολο να προσδιοριστεί προς το παρόν, η παγκόσμια κοινότητα θα αισθάνεται όπως το γιό-γιό: μία κάτω, μία επάνω, μία λίγο δεξιά, μία λίγο αριστερά. Η σχετική σταθερότητα που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (που κάπως θύμιζε την εποχή του Κογκρέσου της Βιέννης) έχει εξαφανιστεί. Την θέση της έχουν πάρει η ατομικές-εθνικές και ενίοτε (αν και όχι ακόμη με επιρροή) περιφερειακές αντιδράσεις στις ασυνάρτητες αποφάσεις, επιπόλαιες αναρτήσεις, επικίνδυνα αυταρχικές κινήσεις του Τραμπ. Κλείνουν οι πρώτες εκατό ημέρες αυτής της απίθανης προεδρίας με κύριο χαρακτηριστικό το απόλυτο χάος.

Θαυμάζω όσους εκφράζουν την ελπίδα πως θα τα βρουν με τον Τραμπ, βασιζόμενοι στις υποσχέσεις του της στιγμής, στις συμβουλές της στιγμής, στις θυμωμένες αντιδράσεις της στιγμής. Με τον Τραμπ τα πάντα είναι πλέον στιγμιαία. Την μία ημέρα η Ουκρανία ευθύνεται για τον πόλεμο με την Ρωσία, την επόμενη το αναιρεί, την τρίτη το επαναλαμβάνει. Με ρυθμό εκτυπωτικής μηχανής εκδίδει προεδρικές αποφάσεις, με τον ίδιο ρυθμό σχεδόν όλες καταλήγουν στα δικαστήρια, με λίγο μικρότερο ρυθμό η εκτελεστική εξουσία απλά αγνοεί την δικαστική – και… όποιον πάρει ο χάρος.

Δεν είναι νωρίς για να εξαχθούν δύο συμπεράσματα. Στις ΗΠΑ οι θεσμοί της φιλελεύθερης δημοκρατίας έχουν υποστεί αν όχι ανεπανόρθωτη πάντως μακροχρόνια ζημιά από την οποία θα χρειαστεί χρόνος και δαπάνη σημαντικού πολιτικού και κοινωνικού κεφαλαίου για να επανέλθουν – αν κι αυτό. Η εμπλοκή του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην ιδεολογική διαμάχη αφαίρεσε και τα τελευταία εμπόδια στον δρόμο προς τον αυταρχισμό. Ας μην εκφραστούν εκπλήξεις αν ο Τραμπ διεκδικήσει και 3^η θητεία. Η μόνη ελπίδα που απομένει για την Αμερική είναι να ξεπεράσει το οικονομικό κόστος του Τραμπ την ιδεολογική στρέβλωση και την έλλειψη παιδείας της κοινωνίας.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΗΠΑ έχασαν ήδη την ηγεμονία τους – εφόσον ενώ μπορούν δεν θέλουν να την ασκήσουν. Το αντίστοιχα από την …ανάποδη παράδειγμα είναι του Η.Β. μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο: ήθελαν την παγκόσμια ηγεμονία αλλά δεν μπορούσαν να την ασκήσουν. Τότε η Αμερική και ήθελε και μπορούσε. Σήμερα, απλά δεν θέλει. Σύντομα δεν θα μπορεί – γιατί ο Τραμπ θα την έχει διαλύσει.

Το συμπέρασμα ότι μόνο η Κίνα μπορεί πλέον να αναλάβει αυτόν τον ρόλο είναι πλέον κοινοτυπία. Ήδη κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση – τα παραδείγματα όπου η δική της soft power (στην ουσία ένας συνδυασμός κουλτούρας και ιδεολογίας) αντικαθιστά αβρόχοις ποσίν αυτήν των ΗΠΑ είναι πλέον πολλά για να απαριθμηθούν. Όχι ότι οι Κινέζοι βιάζονται, καθώς έχουν άλλη συναίσθηση του ιστορικού χρόνου σε σύγκριση με εμάς τους Ευρωπαίους. Αλλά η ευκαιρία είναι εκεί και χαζοί δεν είναι για να την προσπεράσουν. Εξάλλου, πάντα έμειναν πιστοί στην μοίρα τους ως το Μεσαίο Βασίλειο.

Σ’ αυτό το περιβάλλον, η Ευρώπη επιβεβαιώνει τις χειρότερες προβλέψεις για την ικανότητα της να  ανταποκριθεί στις προκλήσεις, να προτάξει στεντόρεια  φωνή και να διεκδικήσει ισχυρή θέση στο νέο σχήμα παγκόσμιας διακυβέρνησης που σταδιακά σχηματίζεται. Η παντελής αδυναμία της να επηρεάσει το τρίγωνο Ρωσία-ΗΠΑ-Ουκρανία είναι μία ακόμη ένδειξη της έλλειψης «εθνικής» ταυτότητας, πολιτικής βούλησης, αμυντικής προβολής. Θα είναι δύσκολο (και ανέλπιστο) να σταματήσει πλέον η κατηφορική της πορεία, ανακάμπτοντας μέσα στον ελάχιστο χρόνο που της έχει απομείνει. Η Ουκρανία ήταν το πρώτο και καθοριστικό τεστ για την Ευρώπη. Προς το παρόν, χαμένη στον λαβύρινθο των δασμών και των στενών εθνικών επιδιώξεων κινείται με προδιαγραμμένη αποτυχία. Τα θαύματα πάντως δεν αποκλείονται. Αλλά για θαύματα μιλάμε.

Διαβάστε επίσης

Μία μοναδική ευκαιρία για την χώρα